Αγαπητοί φίλοι,
Όσο μένουμε σπίτι, αν και ήδη όχι απαραίτητα, το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π. σάς προτείνει να μην χάνουμε την επαγρύπνησή μας, να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας, το γνωστικό μας πεδίο, να αποκτούμε καινούριες εμπειρίες και ερεθίσματα, να παραμένουμε σε φόρμα. Οι νέες συνθήκες περιορισμού, απαγορεύσεων συναθροίσεων και εξ αποστάσεως δράσεων μάς αποκαλύπτουν νέους ορίζοντες, μάς οδηγούν σε νέες δυνατότητες και προοπτικές !
Παρακολουθείτε τις διαδικτυακές δράσεις μας, διαλέξεις, λέσχες λόγου και επικοινωνίας, μυούμενοι στην πολιτισμική κληρονομιά του Ελληνικού Κόσμου, στον πλούτο της Ελληνικής Γλώσσας, του Ελληνικού Πολιτισμού.
Σάς προτείνουμε να παρακολουθήσετε εκδηλώσεις μας τελευταίων ετών, ήτοι κύκλους διαλέξεων, ημέρες Ελλάδας και διαδραστικά αφιερώματα, εκθέσεις, συναυλίες, φεστιβάλ, επιστημονικές-λογοτεχνικές βραδιές, θεατρικές παραστάσεις !!! Σε όσους δεν πρόλαβαν να επισκεφθούν τις εκδηλώσεις μας, προτείνουμε να μυηθούν στο θησαυρό και τον πλούτο του Ελληνικού Κόσμου, του Ελληνικού Πολιτισμού, της Ελληνικής Γλώσσας, του Ελληνικού Παραδοσιακού Χορού, περιηγούμενοι στο εδάφιο «Αρχείο βιντεοσκοπημένων εκδηλώσεων του Κ.Ε.Π.» του Δικτυοτόπου μας.
Αυτή την εβδομάδα σάς προτείνουμε να παρακολουθήσετε βίντεο από τα εξής κάτωθι καλλιτεχνικά μας εγχειρήματα:
- Καλλιτεχνική-λογοτεχνική βραδυά «Εκεί, που η Ανατολή συναντά τη Δύση», η οποία πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 1η Απριλίου 2015 στις εγκαταστάσεις της Βιβλιοθήκης Ξένης Λογοτεχνίας, στα πλαίσια συνεργασίας του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού (Κ.Ε.Π.) και του Πολιτιστικού Κέντρου του Αζερμπαϊτζάν.
Βίντεο
Δελτίο τύπου
- Μουσικο-ποιητική βραδυά «Ελληνικά Μοτίβα», η οποία πραγματοποιήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2014 στις εγκαταστάσεις του Μουσείου «Οίκος του Νικολάι Γκόγκολ».
Βίντεο
Δελτίο τύπου
Αυτή την εβδομάδα σάς προτείνουμε να παρακολουθήσετε τις 2 διαλέξεις του κύκλου διαλέξεων «Η ελληνική γλώσσα ως όχημα διάδοσης της χριστιανικής διδασκαλίας» που διοργάνωσε το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π. την περίοδο 2013-2014 και τις οποίες παρέδιδε ο διδάκτωρ ιστορίας και θεολογίας, απόφοιτος του Κρατικού Πανεπιστημίου Μόσχας «Lomonosov» και του Πανεπιστημίου Αθηνών Ευγενία Ζούκοβα.
- «Νικηφόρος Θεοτόκης (1731-1800): ο βίος και η δράση του. Η συμβολή του Έλληνα Διαφωτιστή στην οργάνωση των ελληνικών κοινοτήτων της Νότιας Ρωσίας – Μέρος 1ο», 22.05.2014
Βίντεο
Δελτίο τύπου
- «Νικηφόρος Θεοτόκης (1731-1800): ο βίος και η δράση του. Η συμβολή του Έλληνα Διαφωτιστή στην οργάνωση των ελληνικών κοινοτήτων της Νότιας Ρωσίας – Μέρος 2ο», 20.06.2014
Βίντεο
Δελτίο τύπου
ΕΥΓΕΝΙΑ ΖΟΥΚΟΒΑ
Διδάκτωρ Ιστορίας και Θεολογίας, απόφοιτος Κρατικού Πανεπιστημίου Μόσχας «Lomonosov» και Πανεπιστημίου Αθηνών.
Σπουδές:
1990 - 1996 - σπουδές στη Σχολή Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Μόσχας. M.V. Lomonosov, Τμήμα Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας, εξειδίκευση στη Νέα και Σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδας.
1997-1999 - σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ι. Καποδίστριας.
2002 - Μεταπτυχιακό στη Θεολογική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα: «Μοναχοί σύζυγοι: ιερές σύζυγοι - ασκητές με ανδρική μορφή».
2007 - Διδακτορική υπεράσπιση διατριβής στη Σχολή Ιστορίας του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας με θέμα: «Επιστολόγραμμα του Νικηφόρου Θεοτόκη 1769-1783. Νέα δεδομένα για τη ζωή και την εργασία που βασίζεται σε μη δημοσιευμένη αλληλογραφία ».
2009 - υπερασπίστηκε τη διδακτορική της διατριβή στη Θεολογική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα: «Η προέλευση και η ανάπτυξη των Ακολούθων του μοναστικού σχήματος τον 4ο-7ο αιώνα, βάσει αγιολογικών πηγών ».
Δημοσιεύσεις:
Πάσχου Π. Β. - Ευγενίας Ζούκοβα, «Βίος και Έργον του Α. Ι. Παπαδοπούλου-Κεραμέως» Επιστημονική Επετηρίς της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών 36 (2001) 199-251.
Ευγενία Ζούκοβα, Μονάστριες που ασκήτεψαν σε ανδρικά μοναστήρια, ήγουν Όσιες γυναίκες όπου άθλησαν με ανδρική μοναχική ενδυμασία, Εκδ. Αρμός, Υμναγιολογικά κείμενα και μελέτες 10, Αθήνα 2005.
Ευγενία Ζούκοβα, «Νικηφόρος Θεοτόκης και Μακάριος Νοταράς», Άγιος Μακάριος (Νοταράς), Γενάρχης του Φιλοκαλισμού - Μητροπολίτης Κορίνθου, Πρακτικά Συνεδρίου, Αθήνα 2006, σσ. 123-143.
Ευγενία Ζούκοβα, Γέννηση και εξέλιξη της Ακολουθίας του Μοναχικού Σχήματος κατά τους δ´-ζ’ αιώνες βάσει Αγιολογικών πηγών, Αθήνα 2010.
ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ !!! ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΝΑΣ ΕΝΙΑΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ !!!
- Συνέντευξη διευθύντριας Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π., διδάκτορος ιστορίας, ηθοποιού, Δώρας Γιαννίτση στην Ελληνίδα λογοτέχνη Μαρία Τσακίρη για το Διαδικτυακό Περιοδικό των Ελλήνων Λογοτεχνών vivlio-life.gr με τίτλο «Η εθνική συνείδηση των Ελλήνων μέσα από ρωσικές πηγές. Ανεκτίμητο υλικό μέσα από καταγραφές Ρώσων περιηγητών στην ανατολική Μεσόγειο». Ανάρτηση 11 Αυγούστου 2020.
To Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π. συγχαίρει τη διακεκριμένη ομογενή μας, υποδιευθύντρια του Μουσείου Ανατολής, Τατιάνα Μεταξά για την επέτειο των 75 ετών της, που συμπληρώνονται στις 21 Αυγούστου 2020.
Επίσης, σάς προτείνουμε και σάς συνιστούμε να παρακολουθείτε τα διάφορα ενημερωτικά-παιδαγωγικά-διαφωτιστικά εδάφια του Δικτυότοπού μας www.hecucenter.ru
ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ !!!
ΧΡΗΣΙΜΗ- ΕΠΙΚАΙΡН ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ !!!
- Εδάφιο «Διδασκαλία ελληνικής γλώσσας» http://www.hecucenter.ru/gr/greekcourses/
- Εδάφιο «Βιβλιοθήκη» με πλούσια βιβλιογραφία, μεταξύ άλλων και σε ηλεκτρονική μορφή http://www.hecucenter.ru/gr/library/
Για αυτή την εβδομάδα σάς προτείνουμε, μεταξύ άλλων, τα ιδιαίτερα επίκαιρα άρθρα του Έλληνα συγγραφέα Γεώργιου Δημητράκη, που στηλιτεύουν το σήμερα:
- Η Ελλάδα εις την δίνη της βλακείας και ο Νίκος Καζαντζάκης
- Η αγάπη προς την Πατρίδα είναι πράξη ελευθερίας
- Ελλάδα, η αγαπημένη λάμψη της ανθρωπότητας και οι απειλές της Τουρκίας
- Греция в водовороте глупости и Никос Казандзакис
- Любовь к Родине - это акт свободы.
- Греция, любимое сияние человечества и угрозы Турции.
- Eδάφιο «Έλληνες και Φιλέλληνες» http://www.hecucenter.ru/gr/diaspora/
- Eδάφιο «Η Ελλάδα σήμερα» http://www.hecucenter.ru/gr/greece/
- Eδάφιο «Σελίδες από την ιστορία των Ελλήνων της Ρωσίας» http://www.hecucenter.ru/gr/greekfamily/
- Eδάφιο «Επαγγελματική αποκατάσταση» http://www.hecucenter.ru/gr/job/
- εδάφιο «ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ», στο οποίο ο προσφάτως αφιχθείς στη ρωσική πρωτεύουσα ομογενής μας ή Φιλέλληνας δύναται να αντλήσει χρήσιμη, κατά τη γνώμη μας, πληροφόρηση για τα ελληνικά σημεία της Μόσχας, τα αξιοθέατά της, τα θεάματα και καταστήματά της, ενημέρωση για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, επικοινωνίες κ.λπ. http://www.hecucenter.ru/gr/helpfulinfo/hrisimes_plirofories.html
- Στήλη του σημαντικού Έλληνα δημοσιογράφου, σκηνοθέτη Γιώργου Μεσσάρη «Τελεία και Παύλα», που αναφέρεται σε οξύτατα ζητήματα του σύγχρονου κόσμου και δεν δύναται να αφήσει ασυγκίνητο τον καθένα μας http://www.hecucenter.ru/gr/laststraw/
- Συνεχίζεται να εμπλουτίζεται με εξαιρετικά επίκαιρα και ενδιαφέροντα άρθρα η στήλη του σημαντικού Έλληνα δημοσιογράφου Νίκου Σιδηρόπουλου «Τα πρόσωπα του Ελληνισμού», http://www.hecucenter.ru/gr/ellin/
- Εδάφιο «Τα Μ.Μ.Ε. για το Κ.Ε.Π.» http://www.hecucenter.ru/gr/press/
- Στο εδάφιο "Ειδήσεις από την Ελλάδα" αναρτώνται νέα και ενημέρωση πολιτιστικού, εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος, για τη Χώρα μας, που έχουν την ευγενική καλοσύνη να μας αποστέλνουν άνθρωποι της τέχνης και των γραμμάτων, καλοί μας φίλοι από την Ελλάδα, αλλά και παρακολουθούμε και εντοπίζουμε και εμείς http://www.hecucenter.ru/gr/greeknews/
- ΑΡΧΕΙΟ ΒΙΝΤΕΟΣΚΟΠΗΜΕΝΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΤΟΥ Κ.Ε.Π - http://www.hecucenter.ru/gr/videoarc/
- Youtube κανάλι Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π. https://www.youtube.com/channel/UCViNQH3EVWwAU6STJiFi8tQ?view_as=subscriber
ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ !!! ΜΑΖΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΔΥΝΑΤΟΤΕΡΟΙ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΠΛΟΥΣΙΟΤΕΡΟΙ !!!
ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ – ΣΤΗΡΙΞΕ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ – Κ.Ε.Π.
http://www.hecucenter.ru/gr/news/2020__stirikse_to_kentro_ellinikoi_politismoi__kep.html
ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΕΙΣΦΟΡΑ
Παρατίθεται βίντεο-μήνυμα της διευθύντριας του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π, Δώρας Γιαννίτση.
ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ !!!
ΜΑΖΙ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΜΕ ΔΥΝΑΤΟΙ & ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ, ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ & ΨΥΧΙΚΑ ΠΛΟΥΣΙΟΤΕΡΟΙ !!!
Εις το επανιδείν, φίλοι μας !
Ειλικρινώς υμετέρα, με εκτίμηση και φιλικούς χαιρετισμολύς,
Δρ. Δώρα Γιαννίτση,
δ/ντρια Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π.
Αναλυτικό απολογισμό δράσεων του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού (Κ.Ε.Π.) έτους 2019 δύνασθε να αντλήσετε στον εξής σύνδεσμο στο Διαδίκτυο:
http://www.hecucenter.ru/up/Last_Απολογισμός%20δράσεων%20Κ.Ε.Π.%20έτους%202019___.pdf
Σύντομο απολογισμό δράσεων του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού (Κ.Ε.Π.) έτους 2019 δύνασθε να αντλήσετε στον εξής σύνδεσμο στο Διαδίκτυο:
http://www.hecucenter.ru/gr/reports/apologismos_drasis_kep_2019.html
Αναλυτικό απολογισμό δράσεων του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού (Κ.Ε.Π.) Α΄ εξαμήνου τρέχοντος έτους 2020 δύνασθε να αντλήσετε στον εξής σύνδεσμο στο Διαδίκτυο:
http://www.hecucenter.ru/up/Last_Απολογισμός δράσεων Κ.Ε.Π. έτους 2020.pdf
Σύντομο απολογισμό δράσεων του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού (Κ.Ε.Π.) Α΄ εξαμήνου τρέχοντος έτους 2020 δύνασθε να αντλήσετε στον εξής σύνδεσμο στο Διαδίκτυο:
http://www.hecucenter.ru/gr/reports/apologismos_drasis_kep_gia_to_a_eksamino_2020.html
ГРЕЧЕСКИЙ КУЛЬТУРНЫЙ ЦЕНТР (ГКЦ) –
НАШЕ ОБЩЕЕ ДОСТОЯНИЕ !!!
уже 15-й ГОД ВМЕСТЕ с ВАМИ –
ОТЧЕТ РАБОТЫ ГКЦ за первое полугодие 2020 год !!!
650 учащихся
24 языковые группы
11 площадок
48 проведенных мероприятий, среди которых лектории, мероприятия, посвящённые памятным датам, Национальным Дням, проектной деятельности [Греческий Разговорный Клуб, Встречая Интересных Людей, летнее кино по-гречески ]
6 театральных постановок, среди них 1 премьера в Москве
1 награда
30 участий в прочих профильных мероприятиях и оказание информационной поддержки делу продвижения эллинизма и греко-российского взаимодействия
17 публикации в СМИ и многое другое!!!
МЫ ВМЕСТЕ – МЫ ЕДИНЫЙ МИР!!!
ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ –
ΚΟΙΝΗ ΣΤΑΘΕΡΗ ΑΞΙΑ !!!
15η συνεχόμενη χρоνιά ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ !!! –
Απολογισμός δράσης Κ.Ε.Π.για το α΄ εξάμηνο 2020 !!!
650 σπουδαστές
25 τμήματα ελληνικής γλώσσας
11 εστίες διάδοσης ελληνικής γλώσσας
78 διοργανωθείσες εκδηλώσεις
12 θεατρικά εγχειρήματα, μεταξύ των οποίων 1 πρεμιέρα στο Βλαντιβοστόκ
5 βραβεύσεις
76 συμμετοχές σε εκδηλώσεις προώθησης-προβολής του ελληνικού πολιτισμού και στήριξη ενημέρωσης-χορηγοί επικοινωνίας σε εκδηλώσεις ελληνορωσικής σύμπραξης
37 δημοσιεύσεις σε ΜΜΕ και πολλά άλλα…!!!
ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ – ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΝΑΣ ΕΝΙΑΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ !!!
Интервью директора Греческого Культурного Центра – ГКЦ, кандидата исторических наук, актрисы Теодоры Янници греческой писательнице Марии Цакири для электронного ресурса греческих литераторов vivlio-life.gr на тему «Национальное сознание греков по риссийским источникам. Бесценный материал по воспоминаниям русских путешественников в восточном средиземноморье». 11 августа 2020.
Читать далее……..
Συνέντευξη διευθύντριας Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π., διδάκτορος ιστορίας, ηθοποιού, Δώρας Γιαννίτση στην Ελληνίδα λογοτέχνη Μαρία Τσακίρη για το Διαδικτυακό Περιοδικό των Ελλήνων Λογοτεχνών vivlio-life.gr με τίτλο «Η εθνική συνείδηση των Ελλήνων μέσα από ρωσικές πηγές. Ανεκτίμητο υλικό μέσα από καταγραφές Ρώσων περιηγητών στην ανατολική Μεσόγειο». Ανάρτηση 11 Αυγούστου 2020.
Read morе……..
Η εθνική συνείδηση των Ελλήνων μέσα από ρωσικές πηγές Ανεκτίμητο υλικό μέσα από καταγραφές Ρώσων περιηγητών στην ανατολική Μεσόγειο
August 11, 2020 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝadmin
Της Μαρίας Τσακίρη
Ένα σπουδαίο, τεκμηριωμένο και αναξιοποίητο, μέχρι στιγμής, αρχειακό υλικό που αφορά τους Έλληνες και την εθνική τους συνείδηση, μέσα από τα μάτια Ρώσων περιηγητών το οποίο φυλάχθηκε, καταχωρήθηκε και αποκωδικοποιήθηκε στις αρμόδιες αρχειακές υπηρεσίες και τις Βιβλιοθήκες της Ρωσίας, φέρνει στο φως το βιβλίο της Διευθύντριας του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού της Μόσχας Θεοδώρας Γιαννίτση και παρουσιάζει σήμερα το Vivlio-life. Το βιβλίο φέρει τον τίτλο «Ο ελληνικός κόσμος στα τέλη του 18ου αιώνα έως τις αρχές του 20ου αιώνα, μέσα από τις ρωσικές πηγές (αναφορικά με τη μελέτη της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων)» και η συγγραφέας, την οποία ευχαριστούμε θερμά, μας μίλησε όχι μόνο για το ανεκτίμητο υλικό που χρησιμοποίησε, τη φιλία δυο ομόδοξων λαών που ανέδειξε και τους κοινούς πνευματικούς δεσμούς που κατέγραψε και για το σπουδαίο κεφάλαιο «Ελληνισμός και Φιλελληνισμός» στη Ρωσία αλλά και για σημαντικό έργο που προσφέρει το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού της Μόσχας. Μέσα από την εκτενή και άκρως ενδιαφέρουσα συνομιλία μας, η συγγραφέας μας έδωσε τροφή για σκέψη, αναλύοντας τα όσα καταγράφηκαν από Ρώσους στρατιωτικούς, θρησκευτικούς ακόμη και απλούς περιηγητές που έφθασαν στην ανατολική Μεσόγειο τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Κατάφερε, όμως, να μας κάνει να νιώσουμε λίγο από το δέος που η ίδια ένιωσε όταν βρέθηκε για πρώτη φορά στην περίφημη Βιβλιοθήκη «Λένιν». Αναζητώντας υλικό για τις ελληνορωσικές σχέσεις παρέμεινε όρθια έντεκα ώρες σημειώνοντας ιδιοχείρως στο τετράδιό της σκέψεις, ντοκουμέντα, παρατηρήσεις, απομνημονεύματα. Όταν κατάφερε να βάλει σε σειρά το υλικό που κρατούσε στα χέρια της, ήξερε πως ήταν πολύ κοντά στην αρχική της επιδίωξη: να εντοπίσει και να αναδείξει τις κοινές σελίδες στην ιστορία των δύο ομόδοξων λαών. Και ποιά ικανοποίηση μπορεί να είναι μεγαλύτερη από τη διαπίστωση πως το αρχειακό υλικό που κλήθηκε να δουλέψει αποτελεί για πρώτη φορά κτήμα της επιστημονικής κοινότητας!
Θεώρησα πως το πρώτο που θα έπρεπε να ζητήσω από την κ.Γιαννίτση κατά τη συνομιλία μας, ήταν να μας μιλήσει για το πώς βρέθηκε στη Μόσχα και την απόφασή της να καταπιαστεί με τη συγκεκριμένη χρονική ιστορική περίοδο του τόπου μας. Όπως είπε στο Vivlio-life γεννήθηκε στην Αθήνα σε οικογένεια με ρίζες από τη Ρωσία. Ο πατέρας της καταγόταν από τους Έλληνες της Ταυρίδας/Κριμαίας, γεννημένος στη Συμφερούπολη της Κριμαίας το 1922, ενώ η γιαγιά της Θεοδώρα Σιδεράτου-Γιαννίτση, γεννήθηκε το 1898 στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας. «Μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον κατανυκτικής λατρείας απέναντι στη δεύτερη μεγάλη πατρίδα, τη Ρωσία, είτε πρόκειται για την τσαρική, είτε για την σοβιετική, είτε για την νεότερη – ομοσπονδιακή ΡΩΣΙΑ», σημειώνει. «Σε κάθε οικογενειακό κυριακάτικο τραπέζι ο πατέρας μου και η γιαγιά μου μοιράζονταν τι καλύτερες, φωτεινότερες εντυπώσεις και βιώματα από την δεύτερη. Διαβάζοντας από τα εφηβικά μου χρόνια Ρώσους κλασσικούς, συνειδητοποιώ ότι θέλω να σπουδάσω και να ζήσω στην πατρίδα των προγόνων μου [κάλεσμα γονιδίου] και το 1989, ούσα φοιτήτρια στο Ιστορικό-Αρχαιολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Αθηνών, λαμβάνω υποτροφία από τον σοβιετικό σύνδεσμο-κοινωνικό φορέα «ΠΑΤΡΙΔΑ» και μεταβαίνω στη Μόσχα για σπουδές».
Στη συνέχεια, με υποτροφία του σοβιετικού κράτους, η Θεοδώρα Γιαννίτση εισήχθη στην Ιστορική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου Μόσχας «Lomonosov» και οι άνθρωποι που την προσανατόλισαν ως προς τον τομέα των επιστημονικών ενδιαφερόντων και πτυχών, ήταν η καθηγήτριά της στην Έδρα Νεότερης και Νεότατης Ιστορίας Χωρών και Αμερικής Τατιάνα Νικίτινα, η Ελληνίδα ιστορικός, καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Ολυμπία Σελέκου και ο Έλληνας ιστορικός-δημοσιογράφος Iωάννης Νικολόπουλος, πρόεδρος του Ιδρύματος Ελληνικών Μελετών με έδρα τη Μόσχα, ο οποίος και χρηματοδότησε την πρώτη μετάβασή της στο Αρχαίο Παντικάπαιον, στο νυν Κερτς, όπου φυλάσσονται τα οικογενειακά αρχεία της οικογένειας των καπνοβιομηχάνων «Μεσαξούδη».
«Αναμφίβολα, λοιπόν, επιθυμούσα να καταπιαστώ με κάτι, που θα αναδείκνυε τις κοινές σελίδες στην ιστορία των δύο φίλων, ομόδοξων λαών. Αφιερώθηκα στην έρευνα και, στη συνέχεια, το ίδιο το υλικό, οι ίδιες οι πηγές, με προσανατόλισαν και καθοδήγησαν προς ποιά κατεύθυνση θα πρέπει να κατευθυνθώ». Την περίοδο 1996-1999 υπήρξε υπότροφος του Ιδρύματος «Α.Σ. Ωνάσης», το οποίο και υποστήριξε την φοίτησή της επί διδακτορικώ διπλώματι.
Σπουδαίο υλικό φυλαγμένο στη δεύτερη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη του κόσμου
Σε ερώτηση του Vivlio-life για τον όγκο του αρχείου που χρησιμοποιήθηκε για το βιβλίο της αλλά για το αν ήταν εύκολη υπόθεση η μελέτη του, η Διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού της Μόσχας μας παρέθεσε, τον αριθμό σελίδων των βασικότερων απομνημονευμάτων περιηγητών, που αξιοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της συγγραφής της εν λόγω μελέτης. «Μόνο αυτή η κατηγορία των πηγών ανέρχεται περί τις 3.000 σελίδες (εδώ δεν έχουμε εντάξει και σειρά άλλων πηγών, αρχειακών, τουριστικών οδηγών της εποχής, απογραφή πληθυσμού κ.α.). Η όλη διαδικασία μελέτης, εντοπισμού του υλικού, καταγραφής-αποκωδικοποίησή του, συστηματοποίησής του και στη συνέχεια επεξεργασίας και συγγραφής διήρκησε περί τα επτά (7) χρόνια, από το 1993, όταν φοιτούσα στο τρίτο έτος της Ιστορικής Σχολής του Κρατικού Πανεπιστημίου Μόσχας «Lomonosov», μέχρι τα τέλη του 2000, που υποστήριξη στην ίδια Σχολή την διδακτορική μου διατριβή».
Δύο βασικές κατηγορίες πηγών αξιοποιήθηκαν κατά κύριο στην εκδοτική αυτή προσπάθεια, όπως μας εξηγεί: «Τα απομνημονεύματα Ρώσων περιηγητών που επισκέπτονται την Ανατολική Μεσόγειο, τον ελληνικό κόσμο και μάς μεταφέρουν αξιόλογο υλικό για τις διεργασίες που αυτός υφίσταται τη δεδομένη περίοδο, την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας, ιδίως μετά τη δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, τις διαδικασίες διαμόρφωσης ενιαίας εθνικής συνείδησης, γλαφυρές περιγραφές για τον καθημερινό βίο των Ελλήνων, την αμοιβαία αντιμετώπιση ελληνικού και ρωσικού πληθυσμού όχι μόνο σε επίπεδο επίσημων διαβουλεύσεων, αλλά και σε επίπεδο διαπροσωπικών σχέσεων. Αυτή η κατηγορία πηγών βρίσκεται στα αρχεία της Ρωσικής Κρατικής Βιβλιοθήκης [της πρώην Βιβλιοθήκης «Λένιν»], που αποτελεί και τη 2η μεγαλύτερη στον κόσμο μετά την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου των ΗΠΑ. Επίσης, αξιοποιείται αρχειακό υλικό από τα αρχεία του Αρχαίου Παντικάπαιου, του σημερινού Κερτς, της Συμφερούπολης και της Οδησσού, για την δραστηριότητα των ελληνικών παροικιών εκεί, της ελληνικής ομογένειας, της διασποράς. Το συγκεκριμένο αρχειακό υλικό αποτελείται από οικογενειακά αρχεία των ελληνικών οικογενειών της Νότιας Ρωσίας, που μελετούμε, με οικονομικά στοιχεία, περιουσιακά έγγραφα, τίτλους ιδιοκτησίας, συμβολαιογραφικά έγγραφα, ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεως και θανάτου, καθώς επίσης και απομνημονεύματα συγχρόνων των καπνοβιομηχάνων «Μεσαξούδη». Παράλληλα, έγινε χρήση και υλικού του Αρχείου Εξωτερικής Πολιτικής της Ρωσικής Αυτοκρατορίας (AVPRI). Σημαντική κατηγορία πηγών αποτελούν τουριστικοί και στατιστικοί οδηγοί ιστορικού περιεχομένου για την Οδησσό και την Κερσούντα του 19ου αι. Κατά τη συγγραφή αξιοποιήθηκαν, επίσης, στατιστικά στοιχεία, μεταξύ των οποίων και υλικό της Πρώτης Γενικής Απογραφής του Πληθυσμού της Ρωσικής Αυτοκρατορίας του 1897, η οποία παρέχει διαφωτιστικές πληροφορίες σχετικά με τον ελληνικό πληθυσμό, τις ασχολίες και την υπηκοότητά του στη Νότια Ρωσία, ενώ αξιοποιήθηκε και σειρά εξειδικευμένων στατιστικών εκδόσεων και οδηγών.
Η μελέτη της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων…
Σύμφωνα με βιβλιογραφία που μελέτησε η συγγραφέας, θεωρείται ως κοινώς αποδεκτό το γεγονός ότι η περίοδος από τα τέλη του 18ου αι. έως τις αρχές του 20ου αι. χαρακτηρίζεται ως καθοριστική για τη διαμόρφωση των Ελλήνων ως Έθνος, φαινόμενο, το οποίο, υπό την τότε συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, εμφανίζεται σε άμεση αλληλεξάρτηση με τη δημιουργία του Ελληνικού κράτους. Όπως λέει στο Vivlio-life η ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων, η διαμόρφωση της ταυτότητάς τους, η εθνικο-απελευθερωτική Επανάσταση του 1821, η σύσταση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, η εμφάνιση εθνικής ιδεολογίας (Μεγάλη Ιδέα), ήτοι ιδεολογίας του αλυτρωτισμού, αποτελούν τους σημαντικότερους ίσως σταθμούς αυτής της διαδικασίας, η οποία επέτρεψε στους νεώτερους χρόνους τη διαμόρφωση έθνους, που προέκυψε από τον ανομοιογενή και διάσπαρτο ανά τις νήσους του Αρχιπελάγους, την ενδοχώρα και ανά τις χώρες της Ευρώπης ελληνικό πληθυσμό. Η διεργασία αυτή δεν υπήρξε καθ’ όλα ομαλή και ανώδυνη. Ακόμη και μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος από τον οθωμανικό ζυγό και την επικράτηση του εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα του ΄21, σημαντικό τμήμα του ελληνικού πληθυσμού εξακολουθεί να διαμένει στο έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ ένα άλλο αξιόλογο τμήμα των Ελλήνων παραμένει εγκατεστημένο εκτός των συνόρων του εθνικού τους κράτους. Ο ελληνικός πληθυσμός, διάσπαρτος στα διάφορα νησιά του Αιγαίου και Ιονίου, στα διάφορα αστικά κέντρα, κωμοπόλεις και χωριά της ενδοχώρας, καθώς και σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, στη συγκεκριμένη εργασία εκλαμβάνεται ως «ελληνικός κόσμος» και οριοθετείται μεταξύ της Βαλκανικής Χερσονήσου και των βορίων παραλίων της Μαύρης Θάλασσας.
Ιστορικά τεκμήρια και ντοκουμέντα μέσα από απομνημονεύματα και παρατηρήσεις
Αντικείμενο μελέτης της συγκεκριμένης εργασίας, κατά τη συγγραφέα, αποτελούν τα απομνημονεύματα Ρώσων περιηγητών, που επισκέφθηκαν τον ελληνικό χώρο, καθώς και η δραστηριότητα εκπροσώπων της ελληνικής ομογένειας στη Νότια Ρωσία με βάση αναφοράς δύο εξέχουσες οικογένειες, την οικογένεια των βιομηχάνων Μεσαξούδη από την Κερσούντα (αρχαίο Ποντικάπαιον) και των επιχειρηματιών Ροδοκανάκη από την Οδησσό. Στόχο της συγκεκριμένης έρευνας αποτελεί η προσπάθεια να μελετηθεί η διαδικασία διαμόρφωσης της συνείδησης των Ελλήνων βάσει των ρωσικών πηγών, στο βαθμό που κάτι τέτοιο επιτρέπουν οι διαθέσιμες πηγές. Για το σκοπό αυτό αξιοποιούνται δύο κατηγοριών ιστορικά τεκμήρια: Πρώτον, τα απομνημονεύματα, οι παρατηρήσεις των Ρώσων περιηγητών, οι οποίοι επισκέπτονται τον ελληνικό κόσμο και καταγράφουν τις εντυπώσεις τους, αναγνωρίζοντας, πάντα, τον δείκτη υποκειμενικότητας αυτής της κατηγορίας των πηγών. Δεύτερον αξιοποιείται αρχειακό υλικό για τη δραστηριότητα της ελληνικής διασποράς, η οποία, σε σημαντικό βαθμό, μας επιτρέπει να μελετήσουμε την καθημερινή ζωή των Ελλήνων, τον δείκτη προσαρμογής και αφομοίωσής τους στην πραγματικότητα του Νότου της Ρωσίας, καθώς και το βαθμό ενσωμάτωσής τους στις διεργασίες, που λαμβάνουν χώρα στην ελληνική επικράτεια.
Στους στόχους της συγκεκριμένης έρευνας εντάσσεται και η προσπάθεια να μελετηθεί, και σε ορισμένο βαθμό να αναχθεί βάσει των ρωσικών πηγών, η διεργασία διαμόρφωσης της ελληνικής συνείδησης, ο τρόπος ζωής των Ελλήνων, η ταυτότητά τους, η αντιμετώπιση του περίγυρού τους και των Ρώσων περιηγητών, η εντύπωση για τους Έλληνες και την Ελλάδα που αποκομίζουν οι Ρώσοι οδοιπόροι. Τα χρονολογικά πλαίσια της εν λόγω προσπάθειας περιλαμβάνουν μία ευρεία περίοδο, ξεκινώντας από τα τέλη του 18ου αι. έως τις αρχές του 20ου αι., επιλογή όχι τυχαία. Τα γεγονότα των τελευταίων δεκαετιών του 18ου αι. διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Την περίοδο αυτή παρατηρείται αναζωπύρωση του εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στον οθωμανικό ζυγό, γεγονός που, τελικά, θα επιφέρει την πολυπόθητη ανεξαρτησία. Ταυτόχρονα, παρατηρείται ενδυνάμωση του ρόλου της Ρωσίας στη λεκάνη της Μεσογείου, οι επαφές και σχέσεις μεταξύ του ελληνικού και ρωσικού λαού, εντατικοποιούνται και ενισχύονται, μεταξύ άλλων μέσω της κοινής προσπάθειας αποδυνάμωσης των θέσεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Αρχειακό υλικό για τα άλματα του ελληνικού κόσμου
Ο ελληνικός κόσμος από τα τέλη του 18ου αι. κατά τη διάρκεια του 19ου αι., ιδίως, από τη στιγμή της ίδρυσης του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους και έπειτα, παρουσιάζει τεράστια άλματα, τονίζει τη κ.Γιαννίτση. Από το κοινοβιακό βίο της εποχής της οθωμανικής κατοχής, τον έντονο τοπικισμό, την παντελή άγνοια της απύθμενου πλούτου πολιτισμικής κληρονομιάς της Αρχαίας Ελλάδας [λόγος γίνεται για την πλειοψηφία του πληθυσμού], σε διάστημα λίγων μόλις δεκαετιών καταγράφουμε, βάσει των πηγών, τη διαμόρφωση ενός ενιαίους έθνους, με εθνικά οράματα, εθνική ιδεολογία [Μεγάλη Ιδέα] και με τη συνείδηση των εθνικών καταβολών από την αρχαιότητα μέσα από τους ρωμαϊκούς-βυζαντινούς και νεότερους χρόνους, μέχρι τις μέρες μας, σημειώνει η συγγραφέας. Μετά την απόκτηση της ανεξαρτησίας, η Ελλάδα βαίνει σε ένα καινούριο κεφάλαιο της νεότερης ιστορίας της. Οι Έλληνες, όντες διασκορπισμένοι ανά τις νήσους του Αρχιπελάγους και τα χωριά και κωμοπόλεις της ενδοχώρας, καλούνται από την μιά να αντιμετωπίσουν την έλλειψη παντελούς εσωτερικής υποδομής, τις πολλαπλές αντιπαλότητες αντιμαχόμενων μεταξύ τους ομάδων και παρατάξεων, το αποσχιστικό πνεύμα των τοπικών αρχόντων-κοτζαμπάσηδων και από την άλλη να ενταχθούν στο πνεύμα δημιουργίας του εθνικού τους κράτους, καθορισμού των εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών προσανατολισμών του και βλέψεων, διαμόρφωσης ενιαίας εθνικής ιδεολογίας και συνείδησης. Για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα οι Έλληνες, στις συνθήκες του οθωμανικού ζυγού, αλλά και στη συνέχεια, αφού αποκτούν την πολυπόθητη ελευθερία τους, καλούνται να αντιμετωπίσουν πολύπλοκα προβλήματα διαμόρφωσης του νεοϊδρυθέντος κράτους, ρύθμισης των εσωτερικών προβλημάτων και σύναψης σχέσεων με τον υπόλοιπο κόσμο. Ταυτόχρονα, σημαντικό τμήμα του ελληνικού πληθυσμού εξακολουθεί να διαμένει εκτός του εθνικού κράτους. Από αυτή τη στιγμή μπορούμε να θεωρήσουμε, ότι η ελληνική ιστορία διακερματίζεται σε δύο τμήματα: Αφ΄ενός πρόκειται για την ιστορία του εθνικού κράτους των Ελλήνων, αφ΄ετέρου για την ιστορία της πολυάριθμης ελληνικής ομογένειας, η οποία τηρεί σε άμεση αλληλεξάρτηση με το ελληνικό κράτος, είτε προσδοκώντας και προσμένοντας την ενσωμάτωσή της σε αυτό είτε επιθυμώντας την αναγέννηση του εθνικού πολιτισμού και του ελληνικού πνεύματος.
Ο ρομαντικός χαρακτήρας του εθνικοαπελευθερωτικού και, συνάμα, επαναστατικού αγώνα των Ελλήνων και της σύστασης του εθνικού τους κράτους σε μία γεωγραφική εστία, η οποία αποτελεί την κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, προσελκύει την προσοχή ολοένα και περισσότερο ένθερμων Φιλελλήνων από την Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, το γεγονός, ότι σε όλη την Ευρώπη δημιουργούνται φιλελληνικές εταιρείες και ιδρύματα, που έχουν ως στόχο τη συμπαράσταση και σύμπραξη στο έργο της απόκτησης ελληνικής κρατικής οντότητας και της αναγέννησης των μνημείων της ελληνικής αρχαιότητος. Η γεωπολιτικής σημασίας τοποθεσία της Ελλάδος, ακριβώς στις πύλες της Ασίας, καθιστούν το νεοσύστατο κράτος αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής εκ μέρους των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής, ήτοι της Ρωσίας, της Αγγλίας και της Γαλλίας, στην ανατολική πολιτική των οποίων ξέχωρης βαρύτητας θέση κατέχει τη ζήτημα της Ελλάδος. Παράλληλα, η Ελλάδα αποτελεί όλο και περισσότερο αντικείμενο προσοχής για τους περιηγητές, μεταξύ των οποίων και Ρώσοι, οι οποίοι επισκέπτονται τον ελληνικό χώρο είτε για να γνωρίσουν από κοντά τα μνημεία της αρχαίας δόξας των Ελλήνων είτε ανιχνεύοντας πηγές έμπνευσης είτε λόγω εμπορικών-επιχειρηματικών υποθέσεων ή πολιτικών-κατασκοπευτικών σκοπιμοτήτων είτε αναζητώντας την περιπέτεια και τον τυχοδιωκτισμό είτε λόγω απλής μεν, ανθρώπινης δε, περιέργειας.
Οι πηγές για πρώτη φορά κτήμα της επιστημονικής κοινότητας
Κατά τη συγγραφή της εργασίας χρησιμοποιήθηκαν και αξιοποιήθηκαν πηγές, οι οποίες σύμφωνα με τη συγγραφέα, για πρώτη φορά καθίστανται κτήμα της επιστημονικής κοινότητας. Όπως τα απομνημονεύματα των Ρώσων περιηγητών που επισκέφθηκαν την Ελλάδα την περίοδο από τον 18ο αι. έως τις αρχές του 20ου αι.
Τα απομνημονεύματά τους δύνανται να κατανεμηθούν σε ορισμένες κατηγορίες, με κριτήριο το σκοπό του ταξιδιού στην Ελλάδα. Για τον 18ο αι. και τις αρχές του 19ου αι. χαρακτηριστική είναι η έλευση στον ελληνικό κόσμο, και στη συνέχεια στους Άγιους Τόπους, προσκυνητών, ενώ μεγάλη σημασία δίνεται στα προβλήματα της ορθόδοξης θρησκείας και στα χριστιανικά μνημεία της χώρας. Την ίδια εποχή εμφανίζεται για πρώτη φορά αξιοσημείωτος αριθμός απομνημονευμάτων στρατιωτικών περιηγητών, οι οποίοι έλαβαν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις του ρωσικού στόλου στην περιοχή. Στα έργα τους υπάρχουν αρκετές λεπτομερειακές περιγραφές των πολεμικών επιχειρήσεων, στις οποίες έλαβαν μέρος οι συγγραφείς τους. Υπάρχει επίσης η έλευση απλών πολιτών, οι οποίοι για διάφορους λόγους, π.χ. μεταφραστές-διερμηνείς, ακολούθησαν το ρωσικό στόλο στο Αρχιπέλαγος και το Ιόνιο. Τέλος, για τον 19ο αι. χαρακτηριστική είναι η έλευση στην Ελλάδα ρωσικής διανόησης, η οποία επισκέπτεται τον ελληνικό κόσμο με στόχο να αποκομίσει άμεση εμπειρία και επαφή με τα μνημεία της αρχαιότητας, καθώς και το νεαρό ελληνικό κράτος, το οποίο χαίρει γενικότερης συμπάθειας στην πολιτισμένη Ευρώπη. Ως εκτιμητές και λάτρεις του πνεύματος της αρχαιότητας, οι διανοούμενοι προσπαθούν να περιγράψουν με λεπτομέρεια τα αρχαιοελληνικά μνημεία. Εξαιρετική, σημασία διαδραματίζει ο παράγοντας γνώσης της ελληνικής γλώσσας, ο οποίος επέτρεπε στους περιηγητές τη δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας με όλα τα στρώματα του ελληνικού πληθυσμού, σε αντίθετη περίπτωση μία τέτοια δυνατότητα καθίσταται εφικτή μέσω διερμηνέα, γεγονός που προσθέτει στην αποκόμιση εντυπώσεων τη χροιά του παράγοντα μεσάζοντα. Η άγνοια της ελληνικής γλώσσας δυσχεραίνει, ως είναι φυσικό, και την προοπτική άμεσων επαφών με το γηγενή πληθυσμό και την περιορίζει σε εκείνο το ποσοστό των Ελλήνων, που γνωρίζουν ξένες γλώσσες. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε, σε σημαντικό βαθμό, να οδηγήσει τους Ρώσους περιηγητές σε λανθασμένες εκτιμήσεις και παρερμηνείες της ελληνικής πραγματικότητας, δείκτης που είναι απαραίτητο να ληφθεί υπ’ όψιν κατά τη διάρκεια της περί ου ο λόγος μελέτης.
Η καθιέρωση του όρου «πολίτης της Ελλάδος»
Με τη δημιουργία του εθνικού κράτους εμφανίζεται και εθνική ιδεολογία, η οποία, διαδιδόμενη στα ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού, βρίσκει καρποφόρο έδαφος, σημειώνει η κ.Γιαννίτση, τυγχάνει θερμής αποδοχής και αποτελεί, επίσης, παράγοντα σύσφιξης του έθνους. Σταδιακά καθιερώνεται ο όρος «πολίτης της Ελλάδος», ο οποίος ταυτίζεται με μία κοινότητα ορθόδοξου πληθυσμού, εγκατεστημένη στα πλαίσια ενός εθνικού κράτους, που φέρει ταυτότητα ελληνική και που συνέβαλε και συμμετείχε στην υπόθεση της απελευθέρωσης από τον οθωμανικό ζυγό.
Η διαδικασία διαμόρφωσης εθνικής συνείδησης δεν περιορίζεται στα στενά όρια της διανόησης. Σημαντικό παράγοντα της συνείδησης αποτελεί η διείσδυση των πολιτικών και εθνικών θεωριών και ιδεών στα ευρύτερα στρώματα του ελληνικού πληθυσμού. Υπό αυτό το πρίσμα, η εν λόγω προβληματική δεν έχει μελετηθεί δεόντως τόσο στην ελληνική όσο και ξένη βιβλιογραφία, παρά την επιστημονική της αξία. Πόσο μάλλον που ένα ουδέτερο βλέμμα, στη συγκεκριμένη περίπτωση η παρατηρητική ματιά του Ρώσου περιηγητή, παρέχει τη δυνατότητα να ερευνηθούν καινούριες πλευρές αυτής της πολυσύνθετης και πολύπλοκης διεργασίας. Ολότητα/πληρότητα στη διαδικασία διαμόρφωσης της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων προσδίδει το γεγονός ότι αυτή αγγίζει όλα τα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, ανεξαρτήτως τάξεως, πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων και τόπου εγκατάστασης. Η ιστορία της ελληνικής διασποράς στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένης και αυτής στη Ρωσία, αποτελεί ακόμη έναν παράγοντα αυτής της πολυσήμαντης διαδικασίας διαμόρφωσης του ελληνικού έθνους. Αυτόματα προκύπτουν ερωτήματα, όπως σε ποιό βαθμό η ομογένεια του εξωτερικού εμφανίζεται ως οργανικό τμήμα και ενσωματωμένη στα δρώμενα της ελληνικής επικράτειας, κατά πόσο η θεώρηση και αντίληψη των πραγμάτων από τους Έλληνες του εξωτερικού ταυτίζεται με αυτή των Ελλήνων της ενδοχώρας, τί αποτελεί κοινό παρονομαστή και σημείο ταύτισης μεταξύ της ομογένειας και του εθνικού κράτους.
Ανεκτίμητο υλικό για Κερτς – Συμφερούπολη – Οδησσό
Σημαντική κατηγορία πηγών, κατά την κ.Γιαννίτση αποτελεί το αρχειακό υλικό που αφορά τη δραστηριότητα των οικογενειών Ροδοκανάκη και Μεσαξούδη και που φυλάσσεται, ταξινομημένο, στο Κρατικό Αρχείο της Περιφέρειας της Οδησσού, στο Κεντρικό Κρατικό Αρχείο της Κριμαίας (Συμφερούπολη) και στο Κρατικό Αρχείο Ιστορίας και Πολιτισμού του Κερτς (Κερσούντα, αρχαίο Ποντικάπαιον). Στο Κρατικό Αρχείο της Περιφέρειας της Οδησσού φυλάσσεται το οικογενειακό αρχείο των Ροδοκανάκη, το οποίο περιέχει διαθήκες, χρεόγραφα, αλληλογραφία της οικογένειας, στοιχεία για τη γέννηση και το θάνατο των μελών της, ληξιαρχικές πράξεις κ.α. Στο συγκεκριμένο προσωπικό αρχείο φυλάσσονται και μαρτυρίες των εταίρων του εμπορικού οίκου «Ροδοκανάκη», γεγονός που μας επιτρέπει να αποκτήσουμε μία, όσο το δυνατό, πληρέστερη εικόνα για την κατάσταση του εμπορικού αυτού οίκου λίγο πριν την εκκίνηση δικαστικής διαδικασίας και την αναστολή της δραστηριότητάς του. Στο Κεντρικό Κρατικό Αρχείο της Κριμαίας είναι καταγεγραμμένο υλικό, που αφορά τη δραστηριότητα της οικογένειας «Μεσαξούδη» στην Κερσούντα. Τα αντίγραφα των διαθηκών εκπροσώπων της οικογένειας μας επιτρέπουν να έχουμε αντίληψη και γνώση για το μέγεθος των περιουσιακών στοιχείων και την οικονομική ευρωστία της οικογένειας, ενώ η κατάσταση των κληρονόμων, συμπεριλαμβανομένων διαφόρων εκπαιδευτικών και ευαγών ιδρυμάτων, σκιαγραφούν, ουσιαστικά, τη φιλανθρωπική δραστηριότητα της συγκεκριμένης οικογένειας.
Στο Κρατικό Αρχείο Ιστορίας και Πολιτισμού του Κερτς φυλάσσονται τα απομνημονεύματα ενός υπαλλήλου του καπνεργοστασίου της οικογένειας Μεσαξούδη, του κ. Σματκό Σε αντίθεση με το λοιπό επίσημο αρχειακό υλικό για την οικογένεια και τη δραστηριότητά της, τα απομνημονεύματα του Σματκό περιέχουν αξιόλογα τεκμήρια για διάφορες πλευρές του καθημερινού δημόσιου και ιδιωτικού βίου των μελών της και τη δραστηριότητά τους, το χαρακτήρα και τις κοινωνικό-πολιτικές πεποιθήσεις τους, ενώ μας βοηθούν να κατανοήσουμε το πώς διάκεινται οι κάτοικοι του Κερτς στις δυο παραπάνω οικογένειες και τους υπαλλήλους τους. Τα καταγραφόμενα στα εν λόγω απομνημονεύματα χρονολογούνται περί τις αρχές του 20ου αι. περίπου.
Στις περιοχές αυτές οι δραστηριότητες των ελληνικών παροικιών της ελληνικής ομογένειας είναι έντονες. Γι αυτό και ζητήσαμε από την κ.Γιαννίτση να μας μιλήσει γι αυτούς τους περήφανους Έλληνες και για τη σημερινή τους σχέση με την Ελλάδα: Σήμερα έχουμε ελληνική ομογένεια στη Νότια Ρωσία και δη στην Ταυρίδα/Κριμαία, που υπολογίζω ότι αριθμεί περί τις 2.000 άτομα, αλλά επιφυλάσσομαι να διευκρινίσω αυτό το νούμερο. Λειτουργούν κοινότητες-σύλλογοι, η ελληνική γλώσσα είναι ενταγμένη στα δημόσια σχολεία ως δεύτερη υποχρεωτική γλώσσα, τακτικότατα πραγματοποιούνται φεστιβάλ εθνικού πολιτισμού και αναμφίβολα η ομογένειά μας στην Ταυρίδα φροντίζει να διατηρείται ασίγαστη η φλόγα μύησης στον ελληνικό πολιτισμό, η οργανική της σύνδεση με τον Απανταχού Ελληνισμό και με την μητέρα Ελλάδα.
Ο ρόλος της ελληνικής ομογένειας
Κατά τη διάρκεια της ανωτέρω περιόδου σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του ελληνικού κράτους και της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων διαδραματίζει η ελληνική ομογένεια, συμπεριλαμβανομένης και της εγκατεστημένης στη Νότια Ρωσία, η οποία απετέλεσε ένα αξιοσημείωτο φαινόμενο, γεγονός που, σε σημαντικό βαθμό, αποδίδεται στις ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες, κάτω από τις οποίες δραστηριοποιούνταν οι Έλληνες της διασποράς, δεδομένου ότι ουδέποτε αισθάνθηκαν μειονεκτικά ως εθνική μειονότητα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, τουναντίον απέβησαν ισότιμα μέλη του πολιτικού της οργανισμού. Σε εξίσου σημαίνοντα βαθμό αυτό αποδίδεται και στις παραδοσιακές σχέσεις μεταξύ των δύο λαών, κύριο γνώμονα των οποίων αποτελεί η Ορθοδοξία, σε μια περιοχή, που η θρησκευτική σύνθεση της Νότιας Ρωσίας παραμένει πολυποίκιλη και ετερογενής.
Η δραστηριότητα των Ελλήνων της ομογένειας δεν περιορίζεται στον ιδιαίτερο τόπο εγκατάστασής τους, αλλά επεκτείνεται σε ολόκληρη τη Ρωσία, καθώς και την Ελλάδα. Το μοναδικό μέσο, με το οποίο η ομογένεια είναι σε θέση να συμβάλει στα δρώμενα της ιστορικής της πατρίδας είναι η οικονομική της επιφάνεια. Στέλνοντας, τακτικά, οικονομική ενίσχυση στην Ελλάδα, οι Έλληνες της διασποράς συνεισφέρουν, με τον τρόπο αυτό, στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας του νεαρού ελληνικού κράτους και στη γενικότερη αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων του. Οι Έλληνες, ενεθαρρυνόμενοι από τη Ρωσική Κυβέρνηση, αλλά και χάρη στις επιχειρηματικές τους ιδιότητες, συμμετείχαν δραστήρια στην κοινωνική και πολιτική ζωή των πόλεων τους, καταλαμβάνοντας υψηλά αξιώματα στην τοπική αυτοδιοίκηση. Η ιδιαιτερότητα της διασποράς προσδιορίζεται από το γεγονός ότι κατευθύνει και εστιάζει το ενδιαφέρον και δυναμικό της τόσο την κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής όπου είναι εγκατεστημένη όσο και της Ελλάδας. Οι Έλληνες της ομογένειας αναπτύσσουν αξιοσημείωτη πολιτιστική και φιλανθρωπική δραστηριότητα. Με δικά τους χρήματα οικοδομούνται σχολεία, παρέχονται υποτροφίες σε φοιτητές και μαθητές, προμηθεύονται σχολικά εγχειρίδια. Ένα μεγάλο μέρος αυτής της δραστηριότητας σχετίζεται με τις ελληνικές κοινότητες στο νότιο τμήμα της Ρωσίας. Χάρη στη δραστηριότητα πλούσιων Ελλήνων ευεργετών, όπως π.χ., του Μεσαξούδη και του Ροδοκανάκη, στη νότιο Ρωσία διαμορφώνεται ένα σύστημα ελληνικής εκπαίδευσης, το οποίο αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες διαμόρφωσης και διαφύλαξης της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων της ομογένειας. Με αυτό τον τρόπο, χάρη στη δραστήρια οικονομική και κοινωνικο-πολιτική δράση των Ελλήνων επιχειρηματιών στη Νότια Ρωσία, η ελληνική διασπορά διαρκώς διακατέχεται από την αίσθηση ότι αποτελεί οργανικό τμήμα του Ελληνικού Κράτους.
Σπουδαία φιλανθρωπική δράση της ομογένειας
Η φιλανθρωπική δράση της ελληνικής ομογένειας εκτείνεται και σε τομείς κοινωνικής και πολιτικής συμμετοχής και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Με τα χρήματα των Ελλήνων κατασκευάζονται νοσοκομεία, εκχωρείται χρηματική βοήθεια σε αυτούς που την έχουν ανάγκη, οργανώνεται δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τους άπορους. Πέραν αυτού, με την υλική στήριξη της ελληνικής κοινότητας στη Νότια Ρωσία, οι Έλληνες συμβάλλουν στη διατήρηση ενός πνεύματος συσπείρωσης και σύσφιξης της ομογένειας στο εξωτερικό. Ταυτόχρονα, με τα κεφάλαιά τους, οι Έλληνες χρηματοδοτούν την ίδρυση και λειτουργία ελληνικών σχολείων, ελληνικών λεσχών, εκδίδουν εφημερίδες στην ελληνική, με αποτέλεσμα να διατηρηθεί η εθνική ταυτότητα των ελληνικών κοινοτήτων στην περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο, χάρη στη δραστήρια οικονομική και κοινωνικοπολιτική σύμπραξη των Ελλήνων επιχειρηματιών του Νότου της Ρωσίας, στους κόλπους της ελληνικής διασποράς της περιοχής καλλιεργείται και διατηρείται η ιδέα ότι αυτή αποτελεί οργανικό μέλος του ελληνικού κράτους. Η ελληνική διασπορά της Νότιας Ρωσίας ζυμώνεται υπό την επήρεια αναζωπύρωσης των επαφών μεταξύ Ελλήνων και Ρώσων και την εντατικοποίηση του εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα του ελληνικού λαού κατά του οθωμανικού ζυγού. Οι Έλληνες εποικιστές στη Νότια Ρωσία εκπροσωπούν εκείνα τα στρώματα του ελληνικού πληθυσμού, που αναζητά στη Ρωσία καταφύγιο από την τουρκική καταπίεση και υποστήριζε ένθερμα την απελευθέρωση της Ελλάδος από την Πύλη. Πολλοί Έλληνες μετανάστες συμμετέχουν ενεργά στις πολεμικές ενέργειες κατά των Τούρκων στο πλευρό της Ρωσίας πριν την εθνικο-απελευθερωτική επανάσταση του 1821. Με άλλα λόγια, από την άποψη των κριτηρίων της ελληνικής εθνικής ταυτότητας, όπως αυτά διαμορφώθηκαν κατά την εθνικο-απελευθερωτική επανάσταση του 1821, τα οποία αποτελούσαν η γλώσσα, η ορθόδοξη πίστη και η συμμετοχή στον αγώνα κατά των Τούρκων, οι Έλληνες της ομογένειας υπήρξαν, κατά κάποιο τρόπο, υπόδειγμα πολίτη του νέου κράτους. Δεν είναι, εξάλλου, τυχαίο το γεγονός ότι ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος, ο Ιωάννης Καποδίστριας, είχε υπηρετήσει επί σειρά ετών στην τσαρική διπλωματική υπηρεσία. Οι Έλληνες της διασποράς ενσαρκώνουν πολλές ιδιότητες του ελληνικού λαού, τις οποίες έχουν καταγράψει και Ρώσοι περιηγητές που επισκέφθηκαν την Ελλάδα: το επιχειρηματικό πνεύμα, ιδιαίτερα στον τομέα του εμπορίου, τον υψηλό βαθμό προσαρμογής στις υφιστάμενες συνθήκες, την ικανότητα να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα. Δεν είναι τυχαίο που πολλοί Έλληνες κατέχουν επιφανείς θέσεις στο εμπόριο και τη βιομηχανία στη Νότια Ρωσία.
Στόχοι – Μετάλλιο «Πούσκιν»
Ρωτήσαμε επίσης την κ.Γιαννίτση αν είχε θέσει κάποιους στόχους που θα μπορούσε να εξυπηρετήσει η συγκεκριμένη έκδοση και τα συμπεράσματα που έχει αποκομίσει. Έχει πολύ ενδιαφέρον η απάντησή της:
Ξεκινώντας μία αναζήτηση-μελέτη στα νεανικά-φοιτητικά σου χρόνια παρασέρνεσαι στον στρόβιλο του υλικού. Αρκεί να σάς αναφέρω ότι, όταν για πρώτη φορά το Σεπτέμβριο του 1992 βρέθηκα στην Κρατική Βιβλιοθήκη της Ρωσίας [στην περίφημη Βιβλιοθήκη «Λένιν»] και ξεκίνησα στους θεματικούς της καταλόγους αναζήτηση υλικού για τις ελληνορωσικές σχέσεις και το ενδιαφέρον της ρωσικής βιβλιογραφίας κατά τους νεότερους χρόνους προς τον Ελληνικό Κόσμο [και τότε πρωτοεντόπισα το εξαιρετικά πλούσιο και αξιόλογο υλικό των απομνημονευμάτων των Ρώσων περιηγητών], ήμουν όρθια στους καταλόγους της Βιβλιοθήκης και κατέγραφα ιδιοχείρως στο τετράδιό μου τίτλους βιβλίων επί 11 συνεχόμενες ώρες. Τότε δεν μπορούσα να συνειδητοποιήσω την τελική μορφή της εργασίας μου, του πονήματός μου. Αναμφίβολα, επιδίωξή μου ανέκαθεν ήταν να εντοπίσω και να αναδείξω τις κοινές σελίδες στην ιστορία των δύο ομόδοξων λαών μας, δεδομένου ότι από την πλευρά του πατέρα μου έχω ρίζες από τη Ρωσία, και δη από τη Νότια Ρωσία, την ιστορική μας Ταυρίδα, την Κριμαία.
Το πόνημα της κ.Γιαννίτση έχει γραφτεί και στις δυο γλώσσες. Οπότε θα έχει ενδιαφέρον να μάθουμε πως το υποδέχτηκαν οι Έλληνες αλλά φυσικά και οι φιλέλληνες Ρώσοι:
Η παρουσίαση της δίγλωσσης έκδοσης του πονήματός μου έγινε, αρχικά τον Απρίλιο του 2018 στο Ρωσικό Κέντρο Πολιτισμού και Επιστημών της Πρεσβείας της Ρωσίας στην Αθήνα, παρουσία του Ρώσου Πρέσβη κ.Μάσλοβ [συνδυάσθηκε με παρουσίαση και βιβλίου-λευκώματός μας, που εκδόθηκε η δική μου επιμέλεια-σύνταξη και είναι αφιερωμένο στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου και στο αρχειακό υλικό, που σχετίζεται με αυτή, και φυλάσσεται στα αρχεία της Κρατικής Βιβλιοθήκης της Ρωσίας (πρώην «Λένιν»). Και στη συνέχεια στη Μόσχα, τον Σεπτέμβριο 2018 στον Οίκο Εθνοτήτων Μόσχας [την ίδια ημέρα, δύο ώρες νωρίτερα από την παρουσίαση του βιβλίου μου, στο ΥΠΕΞ της Ρωσίας, παρουσία του Ρώσου ΥΠΕΞ κ. Λαβρόβ, εγκαινιάσθηκε έκθεση με αρχειακό υλικό του ΥΠΕΞ Ρωσίας, που αφορά στη σύναψη διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας-Ρωσίας και στην επετειακή ημερομηνία των 190 ετών της σύναψης – με ημερομηνία παράδοσης διαπιστευτηρίων του Ρώσου Επιτετραμμένου Μάρκου Βούλγαρη στον πρόεδρο των Ελλήνων Ιωάννη Καποδίστρια στον Πόρο 18/09/1828], ενώ αργότερα, στις 23/10/2018 επαναλήφθηκε η παρουσίαση του βιβλίου μου, συνοδευόμενη και από διάλεξή μου για την παρουσία των Ελλήνων στη Ρωσία, του βιβλίου μου «Ο Ελληνικός Κόσμος μέσα από τις ρωσικές πηγές από τα τέλη του 18ου μέχρι τις αρχές του 20ου αι». Η ανταπόκριση του κοινού ήσαν συγκινητικότατη, ιδιαίτερα θερμή, ενθουσιώδης, καλοπροαίρετη, φιλικότατη. Ειλικρινά πιστεύω ότι η ανταπόκριση του κόσμου, καθώς και η βράβευση της υπογράφουσας αφ΄ενός με το Μετάλλιο «Πούσκιν» [βάσει του υπ΄αριθ. 214 από 13/05/2019 Διατάγματος του προέδρου της ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντίμιρ Πούσκιν] για τη συνδρομή μου στη φιλία των λαών μέσα από τις δράσεις του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π. [www.hecucenter.ru ], τη διεύθυνση και το συντονισμό του οποίου έχω αναλάβει από τη στιγμή της ίδρυσής του το 2005 αφ΄ετέρου από τον Πατριάρχη της Μόσχας και πασών των Ρωσιών στις 30/10/2019 για την επιστημονική-συγγραφική μου δράση. Ειλικρινά, είμαι πεπεισμένη ότι πρόκειται για συλλογική επιβράβευση των προσπαθειών μας καθώς και για νομοτελειακή εξέλιξη στη δυναμική και ανάπτυξη των σχέσεων των δύο φίλων, ομόδοξων λαών, που συνδέονται με μακρόχρονη ιστορική-πνευματική-πολιτισμική εγγύτητα-συγγένεια-κοινότητα, με κοινές σελίδες στην ιστορία, με κοινή νοοτροπία, κοσμοθεωρία, αντιμετώπιση του κόσμου του σύμπαντος, που παραπέμπουν στις ιδέες της Ορθόδοξης Ανατολής, με κοινή νοοτροπία και αντίληψη για τον άνθρωπο και τον κόσμο, που βασίζονται στις πανανθρώπινες, διαχρονικές και καθολικές αξίες και ιδανικά της συνέπειας, της πίστης στο χρέος, της αγάπης, της πραγματικής αρετής και ανάγονται από τα κείμενα των αρχαίων κλασσικών μας, από το μήνυμα καθολικής αγάπης της Αντιγόνης, αποκρινόμενης στις απειλές του Κρέοντα «…ούτοι συνέχθην, αλλά συμφιλείν έφυν…».
Το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού της Μόσχας φροντίζει για τη διάδοση της Ελληνικής γλώσσας. Τη γλώσσα του Ομήρου, του Θουκυδίδη. Τη γλώσσα του Σοφοκλή και του Αριστοτέλη. Τη γλώσσα του Σολωμού, του Κάλβου, του Ελύτη και του Ρίτσου και τους ευχαριστούμε θερμά ως Έλληνες γι αυτή την προσπάθεια. Οι Ρώσοι διαβάζουν έλληνες κορυφαίους συγγραφείς; Ήταν μια ερώτηση που ήθελα εξαρχής να θέσω στην κ.Γιαννίτση.
Οι Ρώσοι είναι εξαιρετικοί Φιλέλληνες. Μυούνται, από τα παιδικά τους χρόνια, στον Ελληνικό Λόγο, ξεκινώντας από τους μύθους του Αισώπου και την Ελληνική Μυθολογία, που είναι ιδιαίτερα δημοφιλή από τα σχολικά θρανία. Από τα τέλη του 19ου-αρχές του 20ου αι. μεταφράζονται οι Έλληνες κλασσικοί στη ρωσική, ενώ επί σοβιετικής εποχής έγιναν πολλές αξιόλογες μεταφράσεις Ελλήνων ποιητών και λογοτεχνών του 19ου και του 20ου αι. [Σολωμός, Καβάφης, Ελύτης, Ρίτσος, Σεφέρης, Ιωάννα Τσάτσου και πολλοί άλλοι]. Το ελπιδοφόρο και ιδιαίτερα σημαντικό, αξιόλογο ωστόσο, γεγονός έγκειται στο διμερές, διακρατικό πρόγραμμα μετάφρασης νεοελληνικής λογοτεχνίας και έκδοσής της στη ρωσική, που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια, με συντονιστές από ελληνικής πλευράς το Υπουργείο Πολιτισμού και τον μορφωτικό ακόλουθο στην Πρεσβεία μας στη Μόσχα κ. Δημήτριο Γιαλαμά, ενδεικτικά δε αναφέρω ορισμένες πρόσφατες εκδόσεις:
Ø Ε.Χ. Γονατάς – «Ο φιλοξενούμενος Καρδινάλιος»,
Ø Δημοσθένης Παπαμάρκος – «Γκιακ»,
Ø Κώστας Ταχτσής – «Το τρίτο στεφάνι»
Ø Άλκη Ζέη – «Το καπλάνι της βιτρίνας»
Ø Ζυράνα Ζατέλη – «Και με το φως του λύκου επανέρχονται»
Ø Παύλος Μάτεσις – «Η μητέρα του σκύλου»
Ø Μένης Κουμανταρέας – «Βιοτεχνία υαλικών»
Ø Δημήτρης Νόλλας – «Το πάθος του συγγραφέως»
Καθώς και η δική μας έκδοση (έτους 2011) στη ρωσική της «Φανέλας με το 9», του Μένη Κουμανταρέα, αλλά και «Το κόκκινο ποτάμι» ιδιαίτερα δημοφιλές, λόγω της τηλεοπτικής του μεταφοράς από τον σκηνοθέτη Μανούσο Μανουσάκη] του εκλεκτού φίλου και εξαιρετικού ανθρώπου Χάρη Τσιρκινίδη, με πρώτη έκδοση στη Ρωσία το 2007 με υποστήριξη του προέδρου της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων Ιβάν Σαββίδη και δική μας επανέκδοση το 2015.
Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού Μόσχας
Στη Μόσχα λειτουργεί από το Νοέμβριο του 2005 το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού (Κ.Ε.Π.) -κοινωνικός φορέας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που ως στόχο έχει τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού στη Ρωσία, την περαιτέρω σύσφιξη και ενίσχυση των ελληνο-ρωσικών πολιτιστικών-πνευματικών δεσμών και σχέσεων, τη συσπείρωση Ελλήνων και Φιλελλήνων, την αξιοποίηση του υπάρχοντος δυναμικού, Ελλήνων και Φιλελλήνων, όλων αυτών που με τη δράση τους συμβάλλουν στην ελληνορωσική σύμπραξη. Η συμμετοχή, ανταπόκριση του ρωσικού κοινού στις δράσεις και τα προγράμματά μας είναι εντυπωσιακή και συγκινητική. H δραστηριότητα του Κ.Ε.Π. συνεπάγεται δρομολόγηση προγραμμάτων σε τακτική βάση (διδασκαλία γλώσσας, διαλέξεις ελληνικής ιστορίας, μαθήματα ελληνικού χορού, σύσταση χορωδίας ελληνικού τραγουδιού, λειτουργία θεατρικών εργαστηρίων), καθώς και έκτακτων-μεμονωμένων προγραμμάτων, εκδηλώσεων και δράσεων, όπως εκδηλώσεις, αφιερωμένες, για παράδειγμα, σε εθνικές επετείους και ιωβηλαία, επιστημονικά συνέδρια, στρογγυλές τράπεζες, ημερίδες, εκθέσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, συναυλίες, προβολές ταινιών, κινηματογραφικά φεστιβάλ και εβδομάδες-αφιερώματα στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα στηρίζει τις έρευνες γύρω από τις ελληνορωσικές σχέσεις και αναπτύσσει εκδοτική δραστηριότητα. Η ανυπαρξία χώρου-εγκαταστάσεων-υποδομής έχει ως με αποτέλεσμα όλες οι δράσεις του Κέντρου να πραγματοποιούνται σε διαφορετικές εστίες διάδοσης της ελληνικής γλώσσας, της ελληνικής ιστορίας, του ελληνικού πολιτισμού. Για δέκατη πέμπτη συνεχή ακαδημαϊκή χρονιά (2019-2020) η διδασκαλία γλώσσας πραγματοποιήθηκε, σε καθημερινή βάση σε έντεκα (11) ακαδημαϊκές εστίες της ρωσικής πρωτεύουσας, και συγκεκριμένα: Ρωσικό Κρατικό Πανεπιστήμιο Κοινωνικών Σπουδών – Βιβλιοθήκη Ξένης Λογοτεχνίας Νο 174 «Δάντε Αλιγκέρι» – Ναός Αγίου Πέτρου και Παύλου – Σχολείο μέσης εκπαίδευσης «ΕΛΛΑΔΑ» – Ναός Θεοτόκου – Κρατική Παιδική Βιβλιοθήκη της Ρωσίας – Διεθνές Ίδρυμα Σλαβικής Γραφής και Πολιτισμού – Ναός Ζωοδόχου Πηγής στο Σβίμπλοβο, Ορθόδοξο Σχολείο – Κρατικό Παιδαγωγικό Πανεπιστήμιο Μόσχας – Εστιατόριο ελληνικής κουζίνας «ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ» – Ένωση Επιχειρηματιών Μόσχας – Βιβλιοθήκη-Αναγνωστήριο «Αλέξανδρος Πούσκιν».
Τα τελευταία χρόνια τα μαθήματα ελληνικής γλώσσας παρακολουθούν περί τα 600 άτομα. Πρόκειται για ομογενείς και Φιλέλληνες, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων ταξιδεύουν τακτικά στην Ελλάδα. Tα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουμε καταγράψει πρωτοφανή αριθμό ενδιαφερομένων να διδαχθούν την ελληνική γλώσσα, που ανέρχεται μέχρι και τα 1500 άτομα.
Απολογισμός – Κορυφαίες στιγμές ελληνισμού στη Μόσχα.
«Στα 15 χρόνια λειτουργίας του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού έχουμε κατορθώσει, μέσα από τις άοκνες και συνεπείς δράσεις μας, να αποκτήσουμε ένα κοινό σε όλο τον κόσμο, κυρίως βέβαια, σε Ρωσία και Ελλάδα, Κύπρο, που μάς γνωρίζει αρκετά καλά, ενημερώνεται τακτικά για τις δράσεις μας. Η δε βάση δεδομένων μας διαθέτει περί τις 11 χιλιάδες ηλεκτρονικές διευθύνσεις, στους χρήστες των οποίων καθημερινά αποστέλλουμε τα δελτία τύπου των δράσεών μας. Παράλληλα ενίοτε δίνουμε συνεντεύξεις σε ελληνικά Μ.Μ.Ε., όπως και η δική σας ευγενική πρωτοβουλία, κυρία Τσακίρη, να προβάλετε το έργο μας. Συνεπώς, κρίνουμε ότι μέρος του ελληνικού κοινού ήδη γνωρίζει το έργο και τις δράσεις μα που, κατά γενική ομολογία, ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές ενός Εθνικού Ελληνικού Κέντρου Πολιτισμού και έτσι εκλαμβάνονται και από την ελληνική κοινωνία, παρά το γεγονός ότι το Κ.Ε.Π. αποτελεί κοινωνικό φορέα μη κερδοσκοπικού τύπου, που ιδρύθηκε τι 2005 από μία ολιγομερή ομάδα ομογενών μας, που μού έκαναν την εξαιρετική τιμή να με εμπιστευθούν και να μού προτείνουν να αναλάβω εκ του μηδενός τη δημιουργία, το συντονισμό και διεύθυνση του Κ.Ε.Π.
Η δράση μας στο σύνολό της είναι ταγμένη στην ανάδειξη των κοινών σελίδων ιστορίας, που συνδέουν τους δύο ομόδοξους λαούς, Έλληνες και Ρώσους, με μακραίωνους δεσμούς ιστορικής, πολιτισμικής, πνευματικής εγγύτητας και παραπέμπουν στις ιδέες της Ορθόδοξης Ανατολής, με κοινή νοοτροπία και αντίληψη για τον άνθρωπο και τον κόσμο, που βασίζονται στις πανανθρώπινες, διαχρονικές και καθολικές αξίες και ιδανικά της συνέπειας, της πίστης στο χρέος, της αγάπης, της πραγματικής αρετής και ανάγονται από τα κείμενα των αρχαίων κλασσικών μας, από το μήνυμα καθολικής αγάπης της Αντιγόνης, αποκρινόμενης στις απειλές του Κρέοντα «…ούτοι συνέχθην, αλλά συμφιλείν έφυν…».
Προβολή της Ελλάδας
Με σφαιρικές, πολυεπίπεδες, πολυσύνθετες δράσεις το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού Μόσχας προσπαθεί, όπως σημειώνει η κ.Γιαννίτση να προβάλει την Ελλάδα και την απύθμενου πλούτου πολιτισμική κληρονομιά της Χώρας μας. Οι Κινηματογραφικές Εβδομάδες συνοδεύονται από εκθέσεις ζωγραφικής και/ή με θέμα την Ελλάδα στο φουαγιέ των θεάτρων, με γευσιγνωσία ελληνικής κουζίνας κατά την τελετή έναρξης και/ή λήξης, από παράλληλες βίντεο-προβολές στο φουαγιέ των θεάτρων με προβολή της Ελλάδας ως τουριστικού προορισμού, με καλλιτεχνικό πρόγραμμα από τη Χορωδία και το Χορευτικό μας συγκρότημα, ενίοτε και από άλλους καλλιτέχνες και καλλιτεχνικά σχήματα, κατά την τελετή έναρξης και/ή λήξης κ.α. Όπως ήδη αναφέραμε, η δραστηριότητα του Κ.Ε.Π. συνεπάγεται δρομολόγηση προγραμμάτων σε τακτική βάση (διδασκαλία γλώσσας, διαλέξεις ελληνικής ιστορίας, μαθήματα ελληνικού χορού, σύσταση χορωδίας ελληνικού τραγουδιού, λειτουργία θεατρικών εργαστηρίων), καθώς και έκτακτων-μεμονωμένων προγραμμάτων, εκδηλώσεων και δράσεων, όπως εκδηλώσεις, αφιερωμένες, για παράδειγμα, σε εθνικές επετείους και ιωβηλαία, επιστημονικά συνέδρια, στρογγυλές τράπεζες, ημερίδες, εκθέσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, συναυλίες, προβολές ταινιών, κινηματογραφικά φεστιβάλ και εβδομάδες-αφιερώματα στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα στηρίζει τις έρευνες γύρω από τις ελληνορωσικές σχέσεις και αναπτύσσει εκδοτική δραστηριότητα. Παράλληλα στο Κέντρο λειτουργούν δανειστική βιβλιοθήκη, ταινιοθήκη και μουσικό αρχείο, προσιτά σε κάθε ενδιαφερόμενο. Μεταξύ των κορυφαίων εκδηλώσεων που έχουν πραγματοποιηθεί από το ΚΕΠ είναι: διοργάνωση στην Κρατική Βιβλιοθήκη της Ρωσίας τον Οκτώβριο του 2007 έκθεσης βιβλίου και επιστημονικής ημερίδας με τίτλο «Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου στη αρχεία της Κρατικής Βιβλιοθήκης της Ρωσίας», αφιερωμένης στα 180 χρόνια της ιστορικής Ναυμαχίας, η διοργάνωση σειράς συναυλιών στο Ωδείο Τσαϊκόφσκι (2007), τη μουσική ακαδημία «Γκνέσινιχ» (2006), στο Μουσείο «Πούσκιν» (2010) και, η συναυλία, με έργα Ελλήνων συνθετών, της πιανίστας Άννας Χατζησυμεωνίδου τον Ιούνιο του 2008 στα ανάκτορα «Τσαρίτσινο», η συναυλία προώθησης νεαρών ταλέντων – του Παναγιώτη Τροχόπουλου και του Νίκου Σαββίδη (Μάιος 2006), η συναυλία «Μουσική περιήγηση ανά την Ελλάδα με το Γιάννη Κότσιρα» (Μέγαρο Μουσικής Μόσχας, Ιούνιος 2011), συναυλία, αφιερωμένη στη μνήμη του μαέστρου Οδυσσέα Δημητριάδη (Μέγαρο Μουσικής Μόσχας, Δεκέμβριος 2011)
Επίσης πραγματοποιήθηκαν παρουσιάσεις ντοκιμαντέρ. για τη ζωή ομογενών βετεράνων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εκθέσεις ζωγραφικής, εκθέσεις φωτογραφίας.
Αξιοσημείωτα, ήταν και τα θεατρικά εγχειρήματα του ΚΕΠ, η ένταξη αρχαίας δραματουργίας στο ρεπερτόριο ρωσικών θεάτρων, με μία ευρύτατη γεωγραφική ακτίνα. Συγκεκριμένα, ανέβηκαν και παίζονται οι εξής παραστάσεις:
«Αντιγόνη» Σοφοκλέους, Θέατρο Μόσχας «Luna Theater», πρεμιέρα – Φεβρουάριος 2014.
«Τρωάδες» Еυριπίδου, Κρατικό Ακαδημαϊκό Μουσικό Θέατρο Ταυρίδας, πρεμιέρα – Μάρτιος 2017.
«Ιππόλυτος» Ευριπίδου, Βόρειο Κρατικό Δραματικό Θεατρο Ομσκ «Μιχαήλ Ουλιάνοβ», Ιούνιος 2017.
«Λυρική Αντιγόνη», διασκευή του έργου του Σοφοκλέους σε μετάφραση Ανδρέα Ζούλα), Αθήνα, Άργος, Μάρτιος 2018.
«Οιδίπους Τύραννος», Σοφοκλέους, Βόρειο Κρατικό Δραματικό Θέατρο Ομσκ «Μιχαήλ Ουλιάνοβ» (καρδιά της Σιβηρίας), Ιούλιος 2018.
«Οιδίπους Τύραννος», Σοφοκλέους, Δραματικό Θέατρο Άπω Ανατολής (πόλη του Βλαντιβοστόκ) «Μαξίμ Γκόρκι», Μάιος 2019.
Η αρχαία ελληνική τραγωδία «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, ένα από τα ομορφότερα δείγματα της παγκόσμιας λογοτεχνικής κληρονομιάς, ανέβηκε πριν μερικά χρόνια εκεί μακριά από την Ελλάδα. Η κ.Γιαννίτση είχε την τύχη να ερμηνεύσει τον κορυφαίο αυτό γυναικείο ρόλο και μάλιστα να βραβευτεί. Της ζήτησα, λοιπόν, να μας μιλήσει για τα συναισθήματα μιας ελληνίδας που ερμηνεύει «Αντιγόνη» μπροστά σε ρωσικό κοινό.
Ειλικρινά ευγνωμονώ τη μοίρα, την τύχη, το πεπρωμένο που με αξίωσε να μεταφέρω στο ρωσικό τα αθάνατα, πανανθρώπινα, διαχρονικά και πάντα επίκαιρα μηνύματα των αρχαίων ελληνικών τραγωδιών. Αναφέρεστε στην «Αντιγόνη», έργο με τεραστίων διαστάσεων μηνύματα πίστης, συνέπειας στο χρέος, στο ηθικό δίκαιο.
Εκτιμώ ότι είναι ευλογία για έναν ηθοποιό (ποιώ ήθος – είναι εξαιρετική η σύνθεση της λέξης στην ελληνική γλώσσα μας)να μεταφέρει αυτά τα μηνύματα στο κοινό. Τα ίδια τα κείμενα των κλασσικών μας είναι τόσο δυνατά, που ο ηθοποιός δεν έχει τίποτα άλλο να πράττει από το να εμβαθύνει στο νόημα κάθε λέξης, να εμπνέεται από αυτή, να διαπερνά κάθε λέξη μέσα από τον εσωτερικό του κόσμο, από την προσωπικότητα, την ιδιοσυγκρασία και ψυχοσύνθεσή του και να τα μεταφέρει, να τα μεταλαμπαδεύει στο κοινό. Πέραν της Αντιγόνης επιθυμώ να αναφέρω το ρόλο της «Ανδρομάχης» στις ΤΡΩΑΔΕΣ, που ενδεχομένως είναι και ο πιο αγαπημένος μου λόγω της θεματικής της μητρότητας, σε ένα τιτανίων διαστάσεων, συνταρακτικό έργο του Ευριπίδη, με τα πιο δυνατά αντιπολεμικά μηνύματα στην ιστορία της παγκόσμιας δραματουργίας, καθώς και της «Ιοκάστης», στον ΟΙΔΙΠΟΔΑ ΤΥΡΑΝΝΟ, την τέλεια τραγωδία, την οποία εξέλαβε ως βάση ο Αριστοτέλης και διατύπωσε τον ορισμό της τραγωδίας.
Αναμφίβολα, όταν καταφέρνω υποκριτικά να μεταφέρω επάξια αυτά τα μηνύματα στο κοινό [και ο ηθοποιός συνειδητοποιεί πολύ καλά το μέγεθος και την ποιότητα της απόδοσής του εάν και όταν καταφέρνει να φτάσει στην κάθαρσιν πάνω στη σκηνή, το δε κοινό, αυτό το εισπράττει], αισθάνομαι μία εσωτερική πληρότητα, μία αίσθηση ηθικής εκπλήρωσης του καθήκοντος. Κρίνω ότι το κοινό είναι το ίδιο παντού, ενδεχομένως το ελληνικό κοινό [στο οποίο παρουσιάσαμε την «Αντιγόνη» με περιοδεία το καλοκαίρι του 2014] είναι κάπως πιο μυημένο στο αρχαίο δράμα, πάντως η ανταπόκριση του κοινού και στις δύο χώρες ήσαν ενθουσιώδης.
Το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού δραστήριο και εν μέσω πανδημίας
Κατά τη διάρκεια της μεγάλης πανδημίας, οι δραστηριότητές του ΚΕΠ συνεχίστηκαν κανονικά. Διαλέξεις, εκπομπές, ακόμη και θερινό σινεμά μέσω διαδικτύου διοργανώθηκαν.
Σύμφωνα με την κ.Γιαννίτση το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού υποχρεώθηκε να προσαρμοστεί σε νέες συνθήκες και τα μέλη του να μυηθούν και αξιοποιήσουν νέες τεχνολογικές δυνατότητες, μεταξύ άλλων και τις εξ αποστάσεως, διαδικτυακές, on-lineδράσεις: Τον Μάρτιο του 2020 άμεσα μεταφέραμε τα μαθήματά μας και όλες τις δράσεις μας (διαλέξεις, εκδηλώσεις, αφιερωμένες σε Ημέρες Μνήμης, όπως η 19η Μαΐου – Γενοκτονία Ελλήνων Ανατολής) σε εξ αποστάσεως διδασκαλία-δράση, ώστε συνεχιστεί αδιάκοπα το εκπαιδευτικό-διαφωτιστικό λειτούργημά μας. Αποτέλεσμα υπήρξε όχι μόνο να συνεχιστούν αδιάκοπα τα εν λειτουργία προγράμματα, αλλά και να εμφανισθούν και λειτουργήσουν καινούρια εγχειρήματα, όπως το ΘΕΡΙΝΟ ΣΙΝΕΜΑ (που προβλέπει διαδικτυακή συζήτηση με τον σκηνοθέτη της ταινίας μετά την προβολή της), το ΣΥΝΑΝΤΩΝΤΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΕΣΑΝΘΡΩΠΟΥΣ !!! ΄Ελληνες & Φιλέλληνες όλων των χωρών – ενωθείτε, καθώς η ΛΕΣΧΗ ΔΙΑΛΟΓΟΥ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ «ΜΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΑ» συνεχίζει διαδικτυακά τις συνεδρίες της κάθε εβδομάδα. Παράλληλα, σε συνεργασία με τον Οίκο Εθνοτήτων Μόσχας, φορέα που υπάγεται στο Δήμο Μόσχας και με τον οποίο συνεργαζόμαστε επί σειρά ετών, την περίοδο Μαΐου-Ιουνίου τ.ε. προβήκαμε σε διαδικτυακή προβολή παλαιοτέρων εκδηλώσεων, παραστάσεών μας και με παράλληλη συζήτηση με το κοινό, με το πέρας της προβολής. Το εγχείρημα είχε μεγάλη επιτυχία και ανταπόκριση εκ μέρους του κοινού, με αποτέλεσμα ο Οίκος Εθνοτήτων Μόσχας να μάς προτείνει να το συνεχίσουμε και τους δύο επόμενους καλοκαιρινούς μήνες. Η δε ανταπόκριση του κοινού μάς ενθουσιάζει. Πετύχαμε δε, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, να ξεκινήσουμε την διαδικτυακή συσπείρωση του απανταχού Ελληνισμού, με συμμετοχή στην πρόσφατη 66η συνεδρία της Λέσχης Διαλόγου και Επικοινωνίας ΜΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (Πέμπτη, 25/06/2020) της ομογένειας από το Εδιμβούργο της Σκωτίας. Δραττόμεθα της ευκαιρίας, στο σημείο αυτό, να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας στην εξαιρετική φίλη και πιστή λειτουργό της εκπαίδευσης, στην εμπειρογνώμονα βιωματικών εργαστηρίων στην εκπαίδευση Μαίρη Κρητικού για την ευγενικής της διαμεσολάβηση, σύσταση στη σύναψη επικοινωνίας και γέφυρας με την ομογένειά μας της Σκωτίας.
Βιογραφικό
Δώρα Γιαννίτση, ιστορικός, ηθοποιός.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Το 1989 αποφοίτησε με «άριστα» από το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών και εισήχθη στο Ιστορικό-Αρχαιολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών. Παράλληλα έλαβε υποτροφία από τον τότε σοβιετικό οργανισμό «Πατρίδα» και μετέβη στη Μόσχα για σπουδές. Το 1995 αποφοίτησε από την Ιστορική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας «Lomonosov». Το 2000 υποστήριξε διδακτορική διατριβή στην ίδια σχολή με θέμα «Ο ελληνικός κόσμος στα τέλη του 18ου -αρχές 20ου αιώνα μέσα από τις ρωσικές πηγές (όσον αφορά στην εθνική συνείδηση των Ελλήνων)», η οποία αργότερα κυκλοφόρησε σε βιβλίο (2002, 2005, και το 2017 σε δίγλωσση έκδοση, ελληνικά-ρωσικά). Το 2003 αποφοίτησε με άριστα από τη Σχολή Υποκριτικής Τέχνης (ηθοποιίας) της Ρωσικής Ακαδημίας Θεατρικής Τέχνης (RATI-GITIS). Υπότροφος του Ιδρύματος Α.Σ. Ωνάσης (περίδος 1996-1999).
Από τη στιγμή της ίδρυσής του (2005) έχει αναλάβει τη διεύθυνση και το συντονισμό του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού (Κ.Ε.Π.) με έδρα τη Μόσχα (www.hecucenter.ru )
Рόλοι στο Θέατρο:
Аντιγόνη («Αντιγόνη» Σοφοκλέους), Θέατρο Μόσχας «Luna Theater».
Аνδρομάχη («Τρωάδες» Еυριπίδου), Κρατικό Ακαδημαϊκό Μουσικό Θέατρο Ταυρίδα.
Аφροδίτη («Ιππολυτος» Ευριπίδου), Βόρειο Κρατικό Δραματικό Θεατρο Ομσκ «Μιχαήλ Ουλιάνοβ».
Аντιγόνη («Λυρική Αντιγόνη», διασκευή του έργου του Σοφοκλέους σε μετάφραση Ανδρέα Ζούλα)
Ιοκάστη («Οιδίπους Τύραννος», Σοφοκλέους), Βόρειο Κρατικό Δραματικό Θεατρο Ομσκ «Μιχαήλ Ουλιάνοβ».
Ιοκάστη («Οιδίπους Τύραννος», Σοφοκλέους), Δραματικό Θέατρο Άπω Ανατολής (πόλη του Βλαντιβοστόκ) «Μαξίμ Γκόρκι».
Βραβεία – Διακρίσεις:
Ø Βραβείο καλύτερου γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία στην Αντιγόνη, 11ο Διεθνές Φεστιβάλ Εθνικών Θεάτρων «МΟΣΧΑ – ΠΟΛΗ του ΚΟΣΜΟΥ», Μάιος 2014.
Ø Βραβείο καλύτερου γυναικείου ρόλου «ROMASHKA» για την ερμηνεία στην Αντιγόνη, [πρόκειται για ετήσιο καθιερωμένο βραβείο του Θεάτρου «Luna Theater», το οποίο απονέμεται κατόπιν ψηφοφορίας του κοινού], Σεπτέμβριος 2014.
Ø Ελληνικό βραβείο «ΕΞΑΛΕΙΠΤΡΟΝ» για τη συμβολή στον πολιτισμό, Μάρτιος 2015..
Ø Διεθνής Λογοτεχνικός Διαγωνισμός «Όμηρος 2017», Β΄ βραβείο στην κατηγορία επιστημονική εργασία, Σεπτέμβριος 2017
Ø Σύμφωνα με το υπ΄αριθ. 214 από 13 Μαΐου 2019 Διάταγμα του Ρώσου Προέδρου Β. Πούτιν για τις υπηρεσίες της στην ενίσχυση της φιλίας και της συνεργασίας μεταξύ των λαών, την καρποφόρα δραστηριότητα σύσφιξης, αμοιβαίου εμπλουτισμού πολιτισμών λαών και ενοτήτων, στη διευθύντρια του Κ.Ε.Π. Δώρα Γιαννίτση απονεμήθηκε το μετάλλιο «Πούσκιν». Η τελετή απονομής έγινε στο ΥΠΕΞ της Ρωσίας στις 3/09/2019, το μετάλλιο απονεμήθηκε από τον Υφυπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας Αλεξάντρ Γκρουσκό.
Τιμητική Διάκριση για τα σημαντικά επιτεύγματα στον επιστημονικό κλάδο από το Ίδρυμα «Βραβεία στη μνήμη του Μητροπολίτη Μόσχας και Κολόμενσκι Μακάριι» (Bulgakov)» . Συμπρόεδροι του Ιδρύματος ο Πατριάρχης της Μόσχας και πασών των Ρωσιών Κύριλλος, ο Δήμαρχος της Μόσχας Σεργκέι Σομπιάνιν και ο πρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών της Ρωσίας Αλεξάντρ Σεργκέγιεβ.
ГРЕЧЕСКИЙ КУЛЬТУРНЫЙ ЦЕНТР ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Москва, Алтуфьевское шоссе, 44 Altufyevskoe shosse, 44, office No 9, 2nd floor
офис № 9, 2 этаж 127566 Moscow, Russia
Тел.: 7084809 – Тел./Факс: 7084810 Tel.: +7 495 7084809; Tel./Fax: +7 495 7084810
e-mail: hcc@mail.ru info@hecucenter.ru
skype: hellenic.cultural.center
facebook: http://www.facebook.com/Hecucenter
vkontakte: http://vk.com/hecucenter
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου