Ο Ντανιέλε ντελ Τζούντιτσε (1949-2021) ήταν Ιταλός συγγραφέας, δοκιμιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας. Το μυθιστόρημά του Κινούμενος ορίζοντας τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2009. Σε αυτό, δυο ομάδες επιστημόνων εξερευνητών κάνουν το ίδιο ταξίδι, από την Πούντα Αρένας στη Γη του Πυρός, το 1882, και από το Σαντιάγκο της Χιλής στην Πούντα Αρένας, το 1990.
Αυτό είναι το ανθρώπινο στοιχείο των πρωταγωνιστών του Ντανιέλε ντελ Τζούντιτσε. Δίπλα σε αυτούς και σε καθοριστικό ρόλο είναι οι ιθαγενείς φουέγοι, οι πιγκουίνοι, οι παγετώνες, το χιόνι, το ψύχος, η αφοσίωση στην επιστήμη τους, ο κίνδυνος για τη ζωή τους, η απομόνωση, η τρέλα ορισμένων κι ο θάνατος. Όλα κατά την αφήγηση γίνονται ένας Κινούμενος ορίζοντας, που κάνει δυσδιάκριτη τη γραμμή που διαχωρίζει τη λευκή γη από τον θαμπό ουρανό, την παγωμένη θάλασσα από τον ορίζοντα, τον χρόνο αφήγησης του «τώρα» και του «τότε» των πρώτων εξερευνητών της Ανταρκτικής στο νοτιότερο και πιο ψυχρό σημείο του πλανήτη: «Κάθε πάγος, κάθε πέτρα, κάθε ομίχλη έχει για εμένα την έκπληξη μιας ανακάλυψης και την αίσθηση μιας παραβίασης» (σελ. 121).
Εικόνες απείρου κάλλους από περιγραφές της φύσης έρχονται σε αντίθεση με τη γεμάτη από πάγους, ψύχος, στέρηση και δυσκολίες επιβίωση των επιστημόνων, που μοναδικό σκοπό έχουν να καταγράψουν και να διασώσουν τα ευρήματά τους για τη μελέτη προς όφελος του πλανήτη και της ανθρωπότητας. Ορκισμένοι στον σκοπό αυτό, αντέχουν όλες τις αντιξοότητες, κουβαλώντας ο καθένας επάνω του περισσότερα από είκοσι κιλά, διαφορετικά δείγματα ευρημάτων, ελπίζοντας πως όταν βρουν τα σώματά τους σε αυτή την παγωμένη έρημη γη, το ταξίδι αυτό δεν θα έχει γίνει επί ματαίω. Θα υπάρχει επάνω τους η προσφορά ενός εκάστου στην επιστήμη του.
Ο ουρανός είναι το άλλο μισό του τοπίου, ένα είδος κρυστάλλινης σφαίρας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δεις. Σε διαφορετικά γεωγραφικά πλάτη συνέβαινε στους εξερευνητές να ρίχνουν μια ματιά στους χιμαιρικούς αντικατοπτρισμούς πλοίων και συντρόφων που είχαν μείνει μακριά, και οι αντικατοπτρισμοί ήταν αληθινοί, μόνο που οι διαστάσεις ξεγελούσαν – όλα έμοιαζαν μεγαλύτερα και πιο κοντά. Τα ιριδίζοντα σύννεφα και τα σέλατα που σκίζονταν στο γαλάζιο από το φαινόμενο των ανέμων δεν ήταν ακόμη τίποτα μπροστά στα παρελάσματα και τα παρασέληνα, όταν ο Ήλιος και η Σελήνη εμφανίζονταν συνοδευμένοι από δίδυμα φεγγάρια και ήλιους ή περιτριγυρισμένοι από τοξοειδή τμήματα και φωτεινούς σταυρούς, τα οποία η φαντασία δεχόταν ως θεοσοφικά ή παιγνιώδη σύμβολα και τα οποία δεν ήταν τίποτα περισσότερο από το φαινόμενο των ακτίνων που περνούν μέσα από έναν ουρανό διαποτισμένο με μικροσκοπικούς κρυστάλλους πάγου. (σελ. 122)
Η ομορφιά της αφήγησης και των εικόνων που προβάλλονται μόνο δέος προκαλούν για το πάθος και την αυτοθυσία αυτών των δύο διαφορετικών εξερευνητικών ομάδων.
Στις σελίδες, το Σέλας με τα μοναδικά χρώματά του, το πρώτο παρήλιο που είδε και μέτρησε με θεοδόλιχο –όλες τις γωνίες κι αποστάσεις– ο Έντουαρτ Γουίλσον, βιολόγος και ζωγράφος της πρώτης ομάδας της Ανταρκτικής, το 1902, οι σκοτεινές ημέρες με το ελάχιστο θαμπό ολιγόωρο φως και οι πιγκουίνοι που σαν έλκηθρα γλιστρούν από τη μια πλάκα πάγου στην άλλη, ομορφαίνουν τις περιγραφές αφήνοντας ωστόσο την αίσθηση του ψύχους να διαπερνά και τον ίδιο τον αναγνώστη. Η ομορφιά της αφήγησης και των εικόνων που προβάλλονται μόνο δέος προκαλούν για το πάθος και την αυτοθυσία αυτών των δύο διαφορετικών εξερευνητικών ομάδων, που αν και οι καταγραφές των προσπαθειών τους μπλέκουν μεταξύ τους, κι ενώ τις χωρίζουν περίπου εκατό χρόνια, το πάθος τού να εξερευνήσουν και να δώσουν τις μελέτες και τα ευρήματά τους στην επιστημονική κοινότητα συμπίπτει, με αποτέλεσμα να γίνεται κι ο κύριος λόγος που τις ωθεί στην –με κάθε τρόπο– έρευνα αλλά και προσπάθεια για την επιβίωσή τους.
Η Γη του Πυρός, οι κάτοικοί της και οι μεταξύ τους διαμάχες και διαφορές, οι χρυσοθήρες, όλοι μαζί βρίσκονται μπλεγμένοι στις αφηγήσεις των διαφορετικών εξερευνητικών εποχών, δίνοντας το στίγμα του αγώνα για τη διάσωσή τους. Μοιάζει η εξιστόρηση των δύο ερευνητικών ομάδων για τους ιεραπόστολους και τους ιθαγενείς ν’ απλώνεται στις σελίδες του βιβλίου σαν ένα γραπτό ντοκιμαντέρ, με τη φύση να μαγεύει και ταυτόχρονα να λυσσομανά παγώνοντας και παγιδεύοντας στους πάγους της τα πάντα – πλοία, ανθρώπους και αντικείμενα, και μόνο η ιδέα για την προσφορά στην παγκόσμια κοινότητα γίνεται αυτό που θρέφει και θερμαίνει ψυχές και σώματα για να αντέχουν.
Ο συγγραφέας, όντας καθηγητής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Βενετίας, δίνει χώρο στη λογοτεχνία να παρεμβάλλεται κατά την αφήγησή του παραπέμποντας σε έργα των Ρόμπερτ Σέκλεϊ, Μπρους Τσάτουιν, Χ. Τζ. Γουέλς, Έντγκαρ Άλαν Πόε, ενώ οι ανθρώπινες στιγμές θυμίζουν έργα του Σαίξπηρ. Ταυτόχρονα κι ο κινηματογράφος μοιάζει να είναι παρών με το κάλλος από τις περιγραφές των πάγων να παραπέμπουν στα Όνειρα του Ακίρα Κουροσάβα.
Το βιβλίο θα μπορούσε ίσως να έχει και τον τίτλο Η ομορφιά της φύσης κι η θυσία στους παγετώνες για την κατάκτηση της Ανταρκτικής. Η μετάφραση της Ιωάννας Καραμαλή είναι μια επιπλέον αξία του μυθιστορήματος, διότι ενώ διατηρήθηκε το επιστημονικό, σαν ντοκιμαντέρ, ύφος του, δίνοντας βαρύτητα στα επιβεβλημένα τοπογραφικά και χρονολογικά στοιχεία, ωστόσο ο αναγνώστης δεν χάνει τίποτα από την ομορφιά των φυσικών περιγραφών, αλλά και τη ζωντάνια των συναισθημάτων των ηρώων.
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα γεμάτο από το κάλλος και την άγρια δύναμη της φύσης στην Ανταρκτική, αλλά κι από την οδύσσεια των επιστημόνων να την κατακτήσουν και να καταστήσουν γνωστή αυτή την άγνωστη παγωμένη νότια περιοχή του πλανήτη Γη.
Κινούμενος ορίζοντας
Ντανιέλε ντελ Τζούντιτσε
μετάφραση: Ιωάννα Καραμαλή
Εκδόσεις Βακχικόν
180 σελ.
ISBN 978-618-231-101-1
Τιμή €13,78
Τούλα Ρεπαπή κριτικός λογοτεχνίας.
https://diastixo.gr/kritikes/xenipezografia/23436-kinoumenos-orizontas
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου