Ράνια Μπουμπουρή
Η Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc, είναι ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος. Έχει σπουδάσει ψυχολογία στο ΕΚΠΑ, έχει εκπαιδευτεί στη συστημική οικογενειακή θεραπεία δίπλα στη Χ. Κατάκη, έχει κάνει μεταπτυχιακό στην παιδοψυχολογία στο UCLA. Διατηρεί εδώ και πολλά χρόνια γραφείο στη Γλυφάδα Αττικής, όπου δουλεύει με εφήβους και ενηλίκους που θέλουν να κάνουν καλύτερη τη ζωή τους. Έχει μεταφράσει πολλά βιβλία ψυχολογίας και έχει γράψει τρία βιβλία συμβουλευτικής για γονείς, τα οποία έχουν εκδοθεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα, και ένα μυθιστόρημα για παιδιά, από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Όπως σημειώνει, αγαπάει τον γιο της, τον σύζυγό της, την Ελλάδα, τα ταξίδια, τα παιχνίδια, τη ζωή. Το τελευταίο της βιβλίο, Εφηβεία: Η μεγάλη έκρηξη! Και πώς θα επιβιώσετε ως γονείς (Εκδόσεις Διόπτρα, 2024), μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Πόσα χρόνια δουλεύετε με άτομα στην εφηβική ηλικία και με γονείς εφήβων;
Η αρχική μου εκπαίδευση είναι στην οικογενειακή συστημική ψυχοθεραπεία, οπότε ανέκαθεν δούλευα με οικογένειες οι οποίες είχαν παιδιά διάφορων ηλικιών. Άρχισα όμως να εστιάζω περισσότερο στους εφήβους τα τελευταία δέκα χρόνια περίπου, επειδή συνειδητοποίησα ότι οι έφηβοι αυτή την εποχή περνάνε πολύ δύσκολα και οι οικογένειες χρειάζονται ιδιαίτερη στήριξη. Άλλωστε, το πιο «επαναστατικό» στιλ των εφήβων μού ταιριάζει! Κι εγώ νιώθω συχνά έφηβη!
Με βάση και τον τίτλο του βιβλίου σας, γιατί γίνεται «η μεγάλη έκρηξη» στην εφηβεία;
Η εφηβεία εξ ορισμού είναι «εκρηκτική» με την έννοια ότι οι έφηβοι «πρέπει» να αμφισβητήσουν τους γονείς και τους ενηλίκους γύρω τους για να διαφοροποιηθούν και να προχωρήσουν προς την ενηλικίωση. Τα τελευταία χρόνια όμως νομίζω ότι μιλάμε για «μεγάλη έκρηξη» γιατί υπάρχει ένας εκ θεμελίων αναβρασμός, όχι μόνο στους ίδιους τους εφήβους αλλά και στους ενηλίκους γύρω τους. Αυτή τη στιγμή δεν «βράζουν» μόνοι οι έφηβοι αλλά και οι ενήλικοι, γονείς και εκπαιδευτικοί. Όλο αυτό βέβαια μπορεί να αποβεί πολύ δημιουργικό, αν το διαχειριστούμε σωστά. Μπορεί να οδηγήσει στο χτίσιμο μιας καλύτερης κοινωνίας, στη διαμόρφωση μιας γενιάς που θα έχει μεγαλύτερη αυτεπίγνωση και θα λειτουργεί πιο συνειδητά από εμάς. Αυτό ελπίζω τουλάχιστον!
Είναι πιο δύσκολη η εφηβεία για τα παιδιά σήμερα απ’ ό,τι ήταν για παλαιότερες γενιές, όπως είναι λόγου χάριν οι σημερινοί πενηντάρηδες;
Οι σημερινοί έφηβοι έχουν πολύ περισσότερες πληροφορίες, επιλογές, ευκαιρίες, δυνατότητες από τις προηγούμενες γενιές εφήβων. Αυτό βέβαια είναι κάτι θετικό – που όμως οδηγεί σε μια τεράστια σύγχυση και σε πολλά αρνητικά συναισθήματα, καθώς ούτε οι έφηβοι μπορούν να διαχειριστούν καλά όλες αυτές τις επιλογές ούτε οι γονείς τους. Επομένως, θα έλεγα ότι η εφηβεία σήμερα είναι σίγουρα πιο πολύπλοκη και πιο αγχωτική από παλιότερα. Ίσως γι’ αυτό βλέπουμε και τόσες αρνητικές συμπεριφορές και αντιδράσεις εφήβων.
Μεγάλο μέρος των εφήβων ζει μέσα σε μια ατμόσφαιρα βίας και αυτήν αναπαράγει.
Πώς θα πρέπει να αντιδράσει ένας γονιός όταν αντιλαμβάνεται ότι το παιδί του ανεξαρτητοποιείται, δηλαδή δεν είναι πια ένα παιδάκι που το κατευθύνει ανάλογα με τις ιδέες και τις αντιλήψεις του;
Είναι σίγουρα πολύ δύσκολο για έναν γονιό να δεχτεί ότι το παιδάκι του έχει μεγαλώσει και είναι έφηβος ή –ακόμα δυσκολότερο– ενήλικος. Το έχω περάσει κι εγώ, και πραγματικά δυσκολεύτηκα πολύ να αποδεχτώ ότι το αγοράκι που με είχε πολύ ψηλά και με υπάκουε, άρχισε να με αμφισβητεί και να μου πηγαίνει κόντρα. Αυτό που με βοήθησε ήταν ότι συνειδητοποιούσα πως αυτό θα είναι κάτι πολύ θετικό μακροπρόθεσμα. Το ότι το παιδί μας μεγαλώνει και διαμορφώνει δική του προσωπικότητα δείχνει πως τα έχουμε καταφέρει καλά ως γονείς. Αυτός ήταν από την αρχή ο στόχος μας, έτσι δεν είναι; Οπότε ίσως πρέπει να θεωρήσουμε ότι μπορεί μερικές φορές να μη μας βολεύει ότι δεν το ελέγχουμε, αλλά είναι πολύ θετικό βήμα ότι ο/η έφηβός/ή μας αναπτύσσεται και προχωράει προς την ενηλικίωση.
Συμμορίες ανηλίκων, εκφοβισμός, απειλητικά μηνύματα… Γιατί υπάρχει τόση βία στη ζωή των εφήβων σήμερα; Ή ήταν έτσι πάντα;
Ανέκαθεν η εφηβεία συνδεόταν με μια «κόντρα», με έναν θυμό ίσως των εφήβων απέναντι στους «μεγάλους». Ωστόσο, νομίζω –και οι στατιστικές αυτό δείχνουν– πως η σημερινή κατάσταση έχει ξεπεράσει κατά πολύ αυτό που γινόταν σε άλλες εποχές. Γι’ αυτό μιλάω για κουλτούρα βίας. Νομίζω πως μεγάλο μέρος των εφήβων ζει μέσα σε μια ατμόσφαιρα βίας και αυτήν αναπαράγει. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι στις οικογένειες συχνά υπάρχει κάποια μορφή βίας: πολλοί γονείς χτυπούν κάποια στιγμή τα παιδιά τους ή προσβάλλουν, μειώνουν και απειλούν τους εφήβους τους. Επίσης, ακόμα και οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο λειτουργούν με τη φωνή ή την απειλή. Και βέβαια, στην κοινωνία, στο διαδίκτυο, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπάρχει διαρκής βία. Οι έφηβοι λοιπόν εκδηλώνουν βία επειδή προφανώς νιώθουν οργή ή σύγχυση και έτσι εκτονώνουν την αρνητική τους φόρτιση. Όμως, παράλληλα, νομίζω ότι εκδηλώνουν βία επειδή αυτό έχουν μάθει – και επειδή δεν έχουν μάθει αυτοέλεγχο και ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων.
Θλίψη, κατάθλιψη, απομόνωση, αυτοτραυματισμοί… Ήταν ίδιο το εσωτερικό τοπίο της εφηβείας και στις προηγούμενες γενιές ή η κατάσταση έχει τώρα οξυνθεί;
Η εφηβεία είναι μια δύσκολη περίοδος στη ζωή του ανθρώπου. Λόγω των ορμονικών και βιολογικών μεταβολών στο σώμα του εφήβου, συνήθως συνοδεύεται από απότομες αλλαγές στη διάθεση και φάσεις μελαγχολίας, όπου υπάρχει ανάγκη για απομόνωση, ή από έντονες εκρήξεις και οργή. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια οι συνήθεις δυσκολίες των εφήβων μοιάζουν να έχουν επιδεινωθεί. Σίγουρα έχουν αυξηθεί οι διαταραχές διατροφής, οι καταθλίψεις, οι αγχώδεις διαταραχές, οι ψυχαναγκασμοί – αλλά επίσης έχουν παρουσιαστεί συμπεριφορές που είναι πρωτόγνωρες, όπως οι αυτοτραυματισμοί. Αναμφίβολα οι έφηβοι σήμερα υποφέρουν!
Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο λάθος που μπορεί να κάνει ένας γονιός σε έναν καβγά με τον έφηβο γιο ή την έφηβη κόρη του;
Για μένα, το μεγαλύτερο λάθος που μπορούμε να κάνουμε όταν καβγαδίζουμε με τους εφήβους μας είναι να τους αντιγράφουμε. Να αντιδρούμε με το ίδιο πείσμα, την ίδια κόντρα που εκδηλώνουν εκείνοι. Πραγματικά, συχνά εμείς οι γονείς λειτουργούμε πιο εφηβικά από τους εφήβους μας. Είμαστε κουρασμένοι, απογοητευμένοι, πιεσμένοι – κι έτσι παρασυρόμαστε πολύ εύκολα. Λέμε κάτι και μόλις ο έφηβος αντιδράσει αρνητικά ξαφνικά γινόμαστε κι εμείς έφηβοι και αντιδρούμε ακόμα χειρότερα. Έτσι, οι καβγάδες μας γίνονται μάχες για την επικράτηση, ενώ θα έπρεπε κάποια στιγμή να οδηγούν στο να ηρεμήσουμε και να βρούμε μαζί κάποια λύση.
Ισχύει ότι τα παιδιά, ακόμα και όταν χαρακτηρίζονται από μεγάλη ειλικρίνεια, περνώντας στην εφηβεία αρχίζουν να λένε ψέματα, μικρά ή μεγαλύτερα; Και αν ναι, γιατί;
Πράγματι, οι έφηβοι τείνουν να λένε κάποια ψέματα. Αυτό συνήθως συμβαίνει επειδή θέλουν να κάνουν αυτό που θέλουν χωρίς να υπάρξουν συνέπειες. Επιπλέον, ίσως έχουν την ανάγκη να κρατούν κάποια πράγματα κρυφά από εμάς, για να νιώσουν ότι διαφοροποιούνται και μεγαλώνουν. Όμως μερικές φορές λένε ψέματα και για να μας προστατεύσουν – επειδή κατά βάθος καταλαβαίνουν πως δεν μπορούμε να διαχειριστούμε την αλήθεια με ψυχραιμία. Άλλωστε, πολλοί γονείς παρουσιάζουν μια άρνηση – αρνούνται να δουν αυτό που είναι κάτω από τη μύτη τους, γιατί δεν ξέρουν πώς να το διαχειριστούν. Έτσι, τα ψέματα των εφήβων βοηθούν τους γονείς να αποφύγουν να δουν κάτι που δεν θέλουν να δουν.
Υπάρχει τρόπος να βοηθήσουμε ως γονείς στην απεξάρτηση των εφήβων από το κινητό τους τηλέφωνο ή το τάμπλετ;
Για να βοηθήσουμε τους εφήβους να απεξαρτηθούν θα ήταν καλό να απεξαρτηθούμε εμείς πρώτα. Στους εφήβους φαίνεται υποκριτικό ότι γκρινιάζουμε διαρκώς επειδή είναι κολλημένοι στο κινητό τους, ενώ εμείς κρατάμε το δικό μας στο χέρι. Το ότι τους λέμε ότι είναι για δουλειά δεν τους πείθει. Άλλωστε, για πολλούς εφήβους το διαδίκτυο είναι το μόνο περιβάλλον στο οποίο μπορούν να κοινωνικοποιηθούν, καθώς πολλοί έφηβοι δυσκολεύονται να κάνουν σχέσεις με συνομηλίκους τους. Νομίζω, λοιπόν, ότι πρέπει να κόψουμε τους καβγάδες για το κινητό και να μην το χρησιμοποιούμε σαν τρόπο άσκησης πίεσης (του τύπου «θα σου το πάρω αν δεν…»). Όταν το κάνουμε αυτό, απλώς καταστρέφουμε τη σχέση μας με τους εφήβους μας και τους κάνουμε να λαχταράνε ακόμα περισσότερο να είναι στο διαδίκτυο. Ίσως θα ήταν πιο αποτελεσματικό να αναγνωρίζαμε στον/στην έφηβο/η ότι και σ’ εμάς είναι δύσκολο να περιορίσουμε τη χρήση του κινητού και να προτείνουμε να ορίσουμε κάποιον χρόνο μέσα στη βδομάδα όπου θα κλείνουμε όλοι και όλες τις οθόνες και θα προσπαθούμε να κάνουμε κάτι ευχάριστο μαζί. Αυτό είναι μια αρχή, για να τους δείξουμε ότι μπορούμε να κάνουμε καλύτερη χρήση του διαδικτύου και ταυτόχρονα η σχέση μας έτσι να βελτιωθεί.
Συχνά εμείς οι γονείς λειτουργούμε πιο εφηβικά από τους εφήβους μας.
Τι πρέπει να κάνει ένας γονιός όταν αντιληφθεί ότι ο έφηβος γιος ή η έφηβη κόρη του κάνει χρήση ουσιών;
Δυστυχώς, είναι αρκετοί οι έφηβοι που κάνουν χρήση κάποιας ουσίας ή παρουσιάζουν κάποια εξαρτητική συμπεριφορά. Ωστόσο, κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση. Νομίζω πως το καλύτερο θα ήταν πριν κάνει οτιδήποτε ο γονιός να απευθυνθεί στο ΚΕΘΕΑ, που είναι ο κρατικός φορέας που εξειδικεύεται στις εξαρτήσεις, και να πάρει βοήθεια από εκεί σχετικά με το πώς πρέπει να το διαχειριστεί.
Πόσο εύκολο είναι να αποκτήσει διαταραχές διατροφής ένα άτομο στην εφηβεία και τι πρέπει να κάνουν οι γονείς του;
Οι διαταραχές διατροφής στους εφήβους έχουν αυξηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Και δεν είναι καθόλου παράξενο αυτό, αφού ως κοινωνία δίνουμε εξαιρετικά μεγάλη σημασία στην εξωτερική εικόνα και σε πρότυπα ομορφιάς που είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθούν. Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς είναι δύσκολο να πω – αλλά μπορώ να πω τι δεν πρέπει να κάνουν. Δεν πρέπει να κάνουν καθόλου σχόλια σχετικά με το τι τρώει ή δεν τρώει ο/η έφηβος/η, δεν πρέπει να ασχολούνται με το βάρος του/της, δεν πρέπει να σχολιάζουν την εμφάνισή του/της. Καλό θα ήταν βέβαια να επικοινωνήσουν με κάποιον ειδικό για να τους συμβουλέψει πώς θα πλησιάσουν το παιδί τους και πώς θα μιλήσουνε μαζί του/της για το θέμα αυτό. Αν υπάρχει πραγματικά διαταραχή διατροφής, οι γονείς και οι έφηβοι δεν μπορούν να το διαχειριστούν μόνοι τους και χρειάζεται σίγουρα να επισκεφθούν ειδικό.
Ποια κύρια συμβουλή θα δίνατε στους αναγνώστες και στις αναγνώστριές μας που έχουν παιδιά στην εφηβεία;
Δυστυχώς, δεν μπορώ να τους δώσω μόνο μία συμβουλή. Τέσσερα πράγματα με βοήθησαν εμένα στη ζωή με τον γιο μου και βλέπω ότι βοηθούν τις οικογένειες που έρχονται στο γραφείο μου. Καλό θα ήταν οι γονείς: 1) Να αφιερώνουν χρόνο για να επεξεργάζονται αυτά που γίνονται μέσα τους, πριν αντιδράσουν. Χρειάζεται να καταλάβουμε τι νιώθουμε και τι μας δυσκολεύει, και να κάνουμε κάτι για να είμαστε καλύτερα, αν θέλουμε να λειτουργούμε καλά με τους εφήβους μας. 2) Να σταματήσουν τις γκρίνιες και τις παρατηρήσεις. 3) Να δημιουργήσουν ένα κλίμα συνεργασίας με τους εφήβους, στο πλαίσιο του οποίου θα συζητάνε μαζί τα θέματα της καθημερινότητας και θα βρίσκουν μαζί λύσεις. 4) Να μην παίρνουν πολύ σοβαρά την κάθε λεπτομέρεια της καθημερινής ζωής, αλλά να βλέπουν κάποια πράγματα με χιούμορ, πιο ανάλαφρα. Η ζωή με τους εφήβους δεν είναι απαραίτητα μόνο γεμάτη δυσκολίες και καβγάδες – θα μπορούσε επίσης να είναι δημιουργική και ενδιαφέρουσα, αν τη δούμε πιο θετικά και αρχίσουμε να απολαμβάνουμε περισσότερο τις σχέσεις μας μαζί τους.
Εφηβεία: Η μεγάλη έκρηξη!
Και πώς θα επιβιώσετε ως γονείς
Σοφία Ανδρεοπούλου
Διόπτρα
σ. 400
ISBN: 978-618-220-613-3
Τιμή: 17,70€
Ράνια Μπουμπουρή, δημοσιογράφος, επιμελήτρια εκδόσεων, μεταφράστρια και συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας.
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/22276-sofia-andreopoulou
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου