Το σημερινό ευρωπαϊκό αστυνομικό μυθιστόρημα στηρίζεται πάνω στο έργο του Ζαν-Πατρίκ Μανσέτ (1942-1995), ο οποίος είχε την άποψη πως μέσω του αστυνομικού αφηγήματος περιγράφεται κοινωνικά και ιστορικά ο νόμος και η τάξη τη δεδομένη χρονική και ιστορική στιγμή, ενώ θεωρούσε πως η αστυνομική λογοτεχνία βοηθάει να καταδειχτεί η διαφθορά της αστυνομίας, καθώς και οι κοινωνικές αιτίες που οδηγούν τους ανθρώπους στο έγκλημα. Το πρώτο δείγμα του νέου είδους, που εμφανίστηκε στη Γαλλία και ονομάστηκε neo-polar, ήταν το μυθιστόρημα του ΜανσέτΥπόθεση Ν’ Γκούστρο που εκδόθηκε το 1971 και ήταν επηρεασμένο από το αμερικανικό hard-boiled. Ο συγγραφέας προσέδωσε σε αυτό κοινωνικές και πολιτικές αποχρώσεις με βάση τη μαρξιστική θεωρία και τις ιδέες του Μάη του ’68. Ήδη στην Ισπανία ο επίσης μαρξιστής Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν εξέδωσε το Εγώ σκότωσα τον Κένεντυ(1972), όπου επιχείρησε να αναλύσει την κοινωνία της χώρας του. Σύντομα, το συγκεκριμένο αστυνομικό είδος βρήκε μιμητές στις χώρες της Μεσογείου, ξέφυγε και από τα στενά όρια του γρίφου αλλά και από εκείνα του hard-boiled, ανέπτυξε τη δική του δυναμική, εξαπλώθηκε και σχηματικά ονομάστηκε μεσογειακό.
Το μεσογειακό αστυνομικό μυθιστόρημα ονομάστηκε έτσι για λόγους τυπικούς μα και ουσιαστικούς. Οι τυπικοί λόγοι αφορούν τις χώρες προέλευσης και τη θεματολογία του. Καταρχήν, καλλιεργείται συστηματικά στις χώρες της Μεσογείου (κυρίως Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα, Τουρκία, Ισραήλ), και διαχωρίζεται από το κλασικό αστυνομικό του τύπου «ποιος έκανε το έγκλημα» (Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, Άγκαθα Κρίστι), από το σκληρό αστυνομικό των ΗΠΑ, δηλαδή το hard-boiled (Ντάσιελ Χάμετ, Ρέιμοντ Τσάντλερ), αλλά και από εκείνο που καλλιεργείται στις σκανδιναβικές χώρες με ήρωες διαταραγμένα άτομα που διαπράττουν αποτρόπαια εγκλήματα (Γιου Νέσμπο, Καμίλα Λέκμπεργκ).
Οι συγγραφείς του είδους ενδιαφέρονται να αναδείξουν τις κοινωνικές συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνονται τα εγκλήματα και γι’ αυτό σχολιάζουν την πραγματικότητα, δίνοντας λιγότερη βαρύτητα στο ποιος σκότωσε. Το συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος ξεχωρίζει και από άλλα στοιχεία. Ορισμένοι εντάσσουν σε αυτό και το στοιχείο της εγχώριας κουζίνας, θεωρώντας το ως ένα από τα χαρακτηριστικά του. Ωστόσο, αυτό το κάνουν ελάχιστοι συγγραφείς (Μονταλμπάν, Καμιλέρι, Μάρκαρης), άρα δεν χρειάζεται να το λαμβάνουμε υπόψη μας – αφού δεν ασχολούνται με αυτό όλοι οι συγγραφείς του είδους. Υπάρχει όμως και η ιδεολογία του συγγραφέα. Η μεσογειακή αστυνομική λογοτεχνία γράφεται κυρίως από αριστερής προέλευσης συγγραφείς και δίνει προτεραιότητα στις πολιτικές και κοινωνικές επισημάνσεις, ώστε να εναρμονίζεται με τις ούτως ειπείν κατευθύνσεις του πρώτου διδάξαντος, του Μανσέτ.
Αυτή η λογοτεχνία είναι χωρίς καμιά αμφιβολία κοινωνική και πολιτική και συγγενεύει με εκείνη την οποία γράφουν ορισμένοι σύγχρονοι Αμερικανοί (π.χ., Τζέιμς Ελρόι) ή Λατινοαμερικανοί (π.χ., Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ). Ο θρίαμβός της ανά τον κόσμο οφείλεται στο ότι κατέλαβε τη θέση της παλιάς κοινωνικής λογοτεχνίας, η οποία έχει πλέον ατονήσει. Έχει μπει για τα καλά στα χωράφια της λεγόμενης «σοβαρής λογοτεχνίας» και πραγματεύεται ποικίλα θέματα, όπως την παγκοσμιοποίηση, τα οικονομικά σκάνδαλα, τη λαθρομετανάστευση και τους πρόσφυγες, τον ρατσισμό, τη διαφθορά στον κρατικό μηχανισμό, τη μόλυνση του περιβάλλοντος, αλλά και την Ιστορία. Επομένως, δεν είναι υπερβολή που τη χαρακτηρίζουμε ως πολιτική-κοινωνική, έστω και αν από την πλοκή δεν λείπουν οι έρωτες, οι προδοσίες κάθε λογής και οι ποικίλες εκφάνσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Όταν το 2007 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη η συλλογή αστυνομικών διηγημάτων με τον τίτλο Ελληνικά εγκλήματα, όπου συμμετείχαν οι σημαντικότεροι συγγραφείς αστυνομικών της χώρας, ο εμπνευστής τους, ο Ανταίος Χρυσοστομίδης, έγραψε στον πρόλογό του:
«Έχω την αίσθηση ότι τελειώνοντας και το τελευταίο διήγημα της συλλογής, ο αναγνώστης θα έχει μπροστά του ένα πιο καθαρό κάδρο αυτού που ονομάζουμε νεοελληνική κοινωνία…»
Σε μια συνέντευξη που έδωσε ο Μάσιμο Καρλότο, Ιταλός συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας, και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Διαβάζω (Ιανουάριος, 2006) διαβάζουμε: «Ανήκω στο ρεύμα εκείνο που χαρακτηρίζεται “μεσογειακό νουάρ” και που διάλεξε να μιλήσει για τη μεγάλη επανάσταση στο σύμπαν του εγκλήματος έτσι όπως την έχει καθορίσει η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας». Ο ίδιος περιγράφει τη σχέση των συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας με το οργανωμένο έγκλημα και τον επιχειρηματικό κόσμο, τον χρηματοπιστωτικό και τον πολιτικό κόσμο.
Με λίγα λόγια, το σύγχρονο μεσογειακό αστυνομικό μυθιστόρημα, χωρίς να αποκλείει τα εγκλήματα πάθους, χρησιμοποιεί το μυστήριο, το σασπένς, την αγωνία και το θρίλερ για να διεγείρει συνειδήσεις και, ει δυνατόν, να προβληματίσει, να δημιουργήσει ρήγματα στον εφησυχασμό μας. Επισημαίνει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας και αποκαλύπτει τις σχέσεις εξουσίας και οργανωμένου εγκλήματος. Αυτό ακριβώς το διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα υποείδη της αστυνομικής λογοτεχνίας, λόγου χάριν τα θρίλερ και τα μυστήρια, στα οποία οι συγγραφείς τους ενδιαφέρονται περισσότερο για τη δράση των ηρώων τους και την εμπλοκή των αναγνωστών σε ποικίλους γρίφους που ζητούν λύση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου