Reinhard Kleist: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Ράινχαρντ Κλάιστ γεννήθηκε το 1970 στο Χερτ, κοντά στην Κολωνία. Από το 1996, ζει στο Βερολίνο, όπου εργάζεται ως δημιουργός κόμικς και εικονογράφος. Το 1994, έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό με το βιβλίο Lovecraft και το 2006 κυκλοφόρησε το βιογραφικό graphic novel του Johnny Cash. I See a Darkness, η πρώτη του διεθνής επιτυχία. Και τα δύο βιβλία έλαβαν το βραβείο Max and Moritz. Το δεύτερο ήταν επίσης υποψήφιο για το Eisner Award στην Αμερική. Το 2013, ο Κλάιστ τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερου Γερμανικού Βιβλίου και το Γερμανικό Βραβείο Νεανικής Λογοτεχνίας για το βιογραφικό graphic novel Der Boxer. Το 2016, το επίσης βιογραφικό graphic novel Der Traum von Olympia ήταν κι αυτό υποψήφιο για το Γερμανικό Βραβείο Νεανικής Λογοτεχνίας. Την ίδια χρονιά, έλαβε τα βραβεία Luchs-Buchpreis, Katholischen Kinder und Jugendbuchpreis και Gustav-Heinemann-Friedenspreis. Τα κόμικς και τα graphic novels του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Στα ελληνικά, κυκλοφορούν τα βιβλία του Johnny Cash(Οξύ), Αβάνα (Γνώση), Κάστρο (Γνώση), Ο μποξέρ (Ηλίβατον). Εκτός των δικών του, ο Ράινχαρντ Κλάιστ έχει εικονογραφήσει πολυάριθμα βιβλία καθώς και εξώφυλλα δίσκων και DVD, ενώ έχει εργαστεί για το Süddeutsche Zeitung Magazin, την εφημερίδα FAZ και τον τηλεοπτικό σταθμό ARTE. Κάνει συχνά σεμινάρια και δίνει διαλέξεις σε όλο τον κόσμο.

Τι σας έκανε να γράψετε ένα βιβλίο για τον Nick Cave;

Μετά από όλα τα θλιβερά θέματα, όπως είναι η Μετανάστευση (Το όνειρο της Ολυμπίας) ή το Ολοκαύτωμα (Ο μποξέρ), ήθελα να δημιουργήσω κάτι πιο χαρούμενο. Έτσι κατέληξα στον Νικ Κέιβ... Και για να σοβαρολογώ: Είναι, νομίζω, ο μεγαλύτερος αφηγητής που έχουμε στη μουσική αυτή τη στιγμή. Αυτό τον κάνει ακριβώς πολύ κατάλληλο για τη δημιουργία ενός τέτοιου έργου.

Στο βιβλίο σας ζωγραφίζετε και γράφετε τα κείμενα. Πώς τα συνδυάζετε και τα δυο;

Τα εικονογραφημένα τραγούδια του Κέιβ αναλαμβάνουν ουσιαστικά να επαναδιηγηθούν τα στοιχεία της ζωής του Κέιβ ή να τα ερμηνεύσουν, όπως έγινε όταν χώρισε από την Ανίτα Λέιν, όταν αυτός πήγε στην Ευρώπη και αυτή παρέμεινε στην Αυστραλία. Έτσι σχεδίασα τον Νικ σαν έναν αστροναύτη στο διάστημα, που γράφει ένα γράμμα αγάπης και το στέλνει στη Γη. Το τραγούδι «Love Letter» (το οποίο έγραψε πολύ αργότερα) είναι η βάση από την οποία ξεκίνησε εκ μέρους μου αυτή η εικονογράφηση.

Η αφήγηση της ζωής του Νικ Κέιβ γίνεται με μια ελεύθερη μεταφορά μιας συναρπαστικής και περίπλοκης ζωής, γεμάτης από εφιάλτες, σκοτάδια και ανασφάλεια, κι όλα αυτά με διαρκή flash back. Κάπως έτσι συμβαίνει και με άλλους σταρ της μουσικής;

Σίγουρα αυτό συμβαίνει, όχι μόνο με αστέρια του ροκ, αλλά επίσης και με τους σχεδιαστές κόμικς. Νομίζω, ότι ένας δημιουργικά ενεργός άνθρωπος πρέπει να επεξεργάζεται τα λάθη, τις καταστροφές, τις κατρακύλες αλλά και το ανέβασμα στα ύψη της ζωής του μεσα στην τέχνη του. Κι εγώ επεξεργάζομαι πολλά πράγματα της ζωής μου μέσα στις ιστορίες μου, ακόμα κι αν πρόκειται για κάποιον όπως είναι ο Φιντέλ Κάστρο. Στο βιβλίο μου για τον Νικ Κέιβ αντανακλώ τη θέση μου ως καλλιτέχνη και δημιουργού κόσμων. Παρατήρησα ότι ο Νικ Κέιβ, σε πολλά σημεία, είχε παρόμοιες απόψεις για τον ρόλο του καλλιτέχνη με τις δικές μου, όταν άφηνα στα κόμικς μου να δημιουργηθούν κόσμοι μέσα στους οποίους μπορούσαν να βυθιστούν οι αναγνώστες. 

Ο Νικ Κέιβ, σε πολλά σημεία, είχε παρόμοιες απόψεις για τον ρόλο του καλλιτέχνη με τις δικές μου, όταν άφηνα στα κόμικς μου να δημιουργηθούν κόσμοι μέσα στους οποίους μπορούσαν να βυθιστούν οι αναγνώστες.

Οι «καταραμένοι» ήρωες των τραγουδιών του Νικ Κέιβ δεν τον αφήνουν ήσυχο. Και με ένα ασίγαστο πάθος για μουσική. Αυτό το στοιχείο τον βοήθησε στην εξέλιξή του;

Σίγουρα, ο Κέιβ ωθείται από την τέχνη του και, μάλιστα, δεν μπορεί να κάνει αλλιώς παρά να δημιουργεί πάντα, συνεχώς. Και μόλις σταματήσει, κάτι πεθαίνει από αυτόν. Αυτό το θαυμάζω πολύ!

Τα πρώτα χρόνια στην Αυστραλία, οι Boys Next Door, οι Birthday Party, το Βερολίνο, η Ανίτα Λέιν, η Π Τζ Χάρβεϊ, Κάιλι Μινόγκ, το Λονδίνο και οι Bad Seeds. Μια πορεία μιας διαδρομής. Ποιο μέρος αυτής της πορείας είναι και το πιο σημαντικό και δημιουργικό κατά τη γνώμη σας; Τι είναι αυτό που του έδωσε την ώθηση να ξεχωρίσει στη μουσική; 

Νομίζω, ότι ήταν, βεβαίως, η εποχή του Βερολίνου που τον διαμόρφωσε πολύ πιό έντονα. Εκεί ανακάλυψε ότι το να δημιουργείς μουσική είναι κάτι περισσότερο από πανκ και υπερβολή. Εκεί ήρθε αντιμέτωπος με πολύ παλαιότερη μουσική, που τον επηρέασε σημαντικά. Και τότε οι μουσικοί με τους οποίους μπόρεσε να συνεργαστεί εκεί, όπως η Μπλίξα Μπάργκελντ, του επέτρεψαν να πάει με τη μουσική του πολύ μακρύτερα και να γίνει ένας αφηγητής ιστοριών. 

Ο σεβασμός μου για τη μαγεία των λέξεων γίνεται ολοένα και μεγαλύτερος. Νομίζω ότι είναι η δυνατότητα να εμπνεύσει, να προκαλέσει κανείς και να μετακινήσει τις εικόνες, τους συνειρμούς, τις αναμνήσεις και τα συναισθήματα που υπάρχουν στον αναγνώστη. Πώς συμβαίνει αυτό;... Καθαρή μαγεία!

Η επιτυχία είναι ένα σκαλοπάτι που σε ανεβάζει ψηλά. Δεν υπάρχει ο φόβος για έναν καλλιτέχνη, που έχει φτάσει ψηλά, να ζαλιστεί, με περενέργειες που θα μπορούσαν να βλάψουν τη μετέπειτα πορεία του;

Σίγουρα! Κάποιος μπορεί να μπει στον πειρασμό να μείνει εκεί όπου έχει επιτυχία. Και τότε επαναλαμβάνεται συνεχώς! Το μεγάλο κέρδος του Νικ είναι ότι ποτέ δεν σταμάτησε εκεί που ήταν, αλλά πάντα ήθελε να δημιουργήσει κάτι καινούριο. Και σε αυτή την πορεία του άφησε πίσω του έναν μεγάλο σωρό από «πτώματα», επειδή άλλαξε τους συνεργάτες του στην ορχήστρα. Άλλωστε, ο ίδιος έχει πει ότι φοβάται περισσότερο όταν μένουν όλα όπως είναι, παρά την αλλαγή τους.

Διαβάζοντας το βιβλίο σας, σημείωσα κάποιες φράσεις και σταμάτησα να πάρω ανάσες για να το απολαύσω. Υπάρχουν τεχνικές και μυστικά στα βιβλία για να γοητεύονται οι αναγνώστες;

Αυτό προσπαθώ κι εγώ ανέκαθεν να βρω. Στην προσπάθεια αυτή ο σεβασμός μου για τη μαγεία των λέξεων γίνεται ολοένα και μεγαλύτερος. Νομίζω ότι είναι η δυνατότητα να εμπνεύσει, να προκαλέσει κανείς και να μετακινήσει τις εικόνες, τους συνειρμούς, τις αναμνήσεις και τα συναισθήματα που υπάρχουν στον αναγνώστη. Πώς συμβαίνει αυτό;... Καθαρή μαγεία!

Μία από τις σκηνές που έχουν μείνει στο μυαλό μου είναι η συμμετοχή του Νick Cave στην κινηματογραφική ταινία Τα φτερά του έρωτα. Γιατί αυτή η ταινία γνώρισε επιτυχία στην Ευρώπη;

Χμμμ, δεν έχω ιδέα.

Σε κάποια φράση στο βιβλίο σας μια ηρωίδα σας λέει: «Εγώ δεν γουστάρω να γκρεμίσουν το τείχος». Τι εννοεί η ίδια; Τι σημαίνει για τη νέα γενιά η ανάμνηση του τείχους του Βερολίνου;

Το Βερολίνο ήταν κάτι σαν νησί για όλους αυτούς, που δεν μπορούσαν να βρουν μια θέση στην ομαλότητα της Δυτικής Γερμανίας. Εδώ μπορούσαν αυτοί να αναπτυχθούν και να εκδηλωθούν ελεύθερα, χάρη στα χαμηλά ενοίκια, τους ανοιχτούς χώρους και τη δυνατότητα πρόσβασης σε κάθε είδους ναρκωτικά. Έτσι δημιουργήθηκε ένας μοναδικός κόσμος της τέχνης. Αυτό απειλήθηκε από την πτώση του τείχους. Μετά την αλλαγή, το Βερολίνο γνώρισε μια εποχή ακμής στην εναλλακτική τέχνη, που τώρα, όμως, εξαφανίζεται σε μεγάλο βαθμό από την καταστολή. Τελικά, η συμμόρφωση με τα ισχύοντα στη Δυτική Γερμανία έχει νικήσει και έχει ισοπεδώσει τα πάντα. 

Θα πρέπει κανείς να υπενθυμίσει στους ανθρώπους, τι μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι στους ανθρώπους. Ωστόσο, αρκεί γι’ αυτό να ρίχνει κανείς μια ματιά στην εφημερίδα.

Για το τέλος, έχετε φυλάξει μια φανταστική –αλλά υπέροχη– συνάντηση, εμπνευσμένη κι αυτή από τη στιχουργική του Κέιβ: τη συνάντησή του με τον θρύλο των μπλουζ Ρόμπερτ Τζόνσον. Πώς σας ήρθε αυτή η όμορφη έμπνευση;

Η έμπνευση αυτή δημιουργήθηκε από το τραγούδι «Higgs Boson Blues». Εκεί ο Νικ τραγουδά για τον Ρόμπερτ Τζόνσον. Στο δικό μου πλαίσιο, αυτός εφευρίσκει τον δικό του Ρόμπερτ Τζόνσον, καθώς γίνεται ένας από τους χαρακτήρες του, όπως η Elisa Day. Έτσι έχει όλη την εξουσία επάνω τους. Μπορεί να τον κάνει διάσημο στο τραγούδι του ή να τον σκοτώσει. Ωστόσο, ο Κέιβ συνειδητοποιεί ότι και αυτός είναι απλά ένας χαρακτήρας σε ένα τραγούδι.

Στο προηγούμενο βιβλίο σας, The Boxer γράψατε για τη ζωή του Χέρτζκο Χαφτ. Φέρατε στην επικαιρότητα τη ζωή των πυγμάχων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Γιατί δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα γι’ αυτούς τους κρατούμενους;

Στην πραγματικότητα, μπορούμε να ξέρουμε πάρα πολλά γι’ αυτούς, καθώς υπάρχουν ντοκιμαντέρ, μνημεία, μουσεία, ταινίες, βιβλία κλπ. Αλλά οι άνθρωποι θέλουν να ξεχάσουν, να καταστείλουν τη μνήμη. Όμως, είναι απαραίτητο να θυμόμαστε τι συνέβη, διαφορετικά η ιστορία θα επαναληφθεί. Και μάλιστα σήμερα, όπου η Ακροδεξιά επανέρχεται στο προσκήνιο και επελαύνει. Θα πρέπει κανείς να υπενθυμίσει στους ανθρώπους, τι μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι στους ανθρώπους. Ωστόσο, αρκεί γι’ αυτό να ρίχνει κανείς μια ματιά στην εφημερίδα.

Ο Χέρτζκο, ένας έφηβος από μια μικρή πόλη της Πολωνίας, ξεκινά έναν αγώνα επιβίωσης, γιατί ανήκει σε μια φτωχή οικογένεια. Ποιo είναι το στοιχείο εκείνο που τον κάνει να επιβιώνει; Τι μπορεί na μας διδάξει το παράδειγμα της ζωής του Χέρτζκο;

Ο Χέρτζκο έχει προχωρήσει, αγωνιζόμενος στη ζωή του κυριολεκτικά με μποξ, δηλαδή με την πραγματική έννοια της λέξης. Ο ίδιος έπρεπε να επικρατήσει ήδη στα πρώτα του χρόνια. Ήταν πραγματικά ένας σκληρός τύπος. Το λάθος του ήταν ότι δεν μπόρεσε να μιλήσει γι’ αυτό το κακό που του προκάλεσε. Δυστυχώς, η απογοήτευση και η οργή του για την κατεστραμμένη ζωή του έδωσαν κάποιον αέρα στην οικογένειά του.

Κατά πόσο έχουν σχέση με την πραγματικότητα ή τη φαντασία οι χαρακτήρες των βιβλίων σας;

Σε μερικές περιπτώσεις, επινοώ επιπλέον χαρακτήρες. Συμβαίνει να επινοώ χαρακτήρες για δραματουργικούς λόγους. Έτσι, εκεί υπήρχε π.χ. ο Γερμανός δημοσιογράφος Καρλ Μέρτενς, τον οποίο συνέδεσα με τον «Castro». Επινοήθηκε ουσιαστικά από τη ζωή δύο άλλων δημοσιογράφων, που ταξίδεψαν στην Κούβα και συμμετείχαν στην επανάσταση. Χρειάστηκα δε ως αφηγητή τον Καρλ, τόσο ως αντίδραση για τη δική μου στάση απέναντι στα γεγονότα, όσο και ως αντιπαράθεση στα δικά μου ιδανικά.

Πώς νιώθετε που πέντε από τα βιβλία σας έχουν μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα;

Είμαι πολύ χαρούμενος γι’ αυτό και θα ήθελα να έρθω στην Ελλάδα για να γνωρίσω τους αναγνώστες. Ήδη, μάλιστα, προετοιμάζομαι επάνω σε αυτό. 

Ευχαριστίες για τη μετάφραση στον δημοσιογράφο Ευθύμιο Χατζηιωάννου. 

Nick Cave
Mercy on Me
Reinhard Kleist
Μετάφραση: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Εικονογράφηση: Reinhard Kleist
Ηλίβατον
Οξύ
336 σελ.
ISBN 978-960-8085-22-0
Τιμή: €17,90

Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, συγγραφέας.

http://diastixo.gr/