KAROUSOS ART CRITICS: Ευτυχία Γιαννάκη: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Σάββατο 29 Ιουλίου 2017

Ευτυχία Γιαννάκη: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Η Ευτυχία Γιαννάκη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε πληροφορική, μουσική τεχνολογία και επικοινωνία και εργάστηκε για αρκετά χρόνια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στο παρελθόν εκδόθηκε με ψευδώνυμο ένα ακόμη μυθιστόρημά της με τον τίτλο Χάρντκορ, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο.

Ποια είναι τα πρώτα αστυνομικά μυθιστορήματα που διαβάσατε;

Θυμάμαι ότι στη βιβλιοθήκη των δικών μου υπήρχε μια μεγάλη συλλογή με έργα της Άγκαθα Κρίστι. Οπότε μοιραία οι πρώτες αστυνομικές ιστορίες που έπεσαν στα χέρια μου ήταν οι δικές της. Λίγο αργότερα ακολούθησε η Ρουθ Ρέντελ και η Πατρίσια Χάισμιθ, η οποία βεβαίως δεν εντάσσεται αμιγώς στην αστυνομική λογοτεχνία.

Ποιο ήταν το πρώτο έργο που σας έκανε να αντιληφθείτε ότι σας ενδιαφέρει να γράψετε αστυνομικό μυθιστόρημα;

Ήταν η Τριλογία της Μασσαλίας του Ζαν-Κλοντ Ιζό που διάβασα πολλά χρόνια αργότερα και με εντυπωσίασε σε τέτοιο βαθμό ώστε να θυμάμαι ακόμη τη στιγμή που έκλεισα τον ογκώδη τόμο με τα τρία έργα. Ήταν καλοκαίρι και, ενώ βρισκόμουν στην Πάρο, ένιωθα ότι είχα ολοκληρώσει μόλις ένα συναρπαστικό ταξίδι στον νότο της Γαλλίας. Τότε, για πρώτη φορά σκέφτηκα ότι αν ποτέ έγραφα αστυνομική λογοτεχνία θα ξεκινούσα με μια ιστορία για την Αθήνα.

Με το πρώτο σας μυθιστόρημα, Στο πίσω κάθισμα, δημιουργείτε τον πρωταγωνιστή αστυνόμο Χάρη Κόκκινο. Ποια χαρακτηριστικά του χαρακτήρα σας γοήτευσαν;

Αυτό που ήθελα να αποφύγω δημιουργώντας τον κεντρικό χαρακτήρα των ιστοριών μου ήταν τα στερεότυπα τόσο του είδους, όσο και των χαρακτηριστικών που έχουμε στο μυαλό μας για έναν αστυνόμο που ζει στη σύγχρονη Αθήνα. Το οικογενειακό παρελθόν του, οι δυσκολίες του απαιτητικού επαγγέλματός του και η περιρρέουσα οικονομικο-πολιτική αστάθεια απαιτούν να ισορροπήσει σε κινούμενη άμμο. Κι εκεί ξεδιπλώνονται πολλές φορές αντιφατικά χαρακτηριστικά του. Είναι αυτές οι αντιφάσεις του που με γοητεύουν.

Είναι εντυπωσιακό πόσο γοητευτικό είναι να μελετά κανείς τη διαδρομή που οδηγεί σε κάτι τόσο αποκρουστικό όσο ένα έγκλημα κατά της ζωής. Η βία είναι σαν μισοκοιμισμένο ζώο που κουβαλάμε μέσα μας. Πώς ξυπνάει αυτό το ζώο; Τι συμβαίνει όταν αποφασίσει να δείξει τη δύναμή του;

Πρόσφατα εκδόθηκε το μυθιστόρημα Αλκυονίδες μέρες. Γιατί διαλέξατε αυτό τον τίτλο;

Η κεντρική ιδέα που διατρέχει την αφήγηση είναι τι μπορεί να συμβεί αν κάτι δεν πάει καλά εκεί όπου ο αδύναμος αναζητά καταφύγιο. Αν τα πουλιά που περιμένουν την καλοκαιρία, τις αλκυονίδες μέρες στην καρδιά του χειμώνα, για να αφήσουν τα αυγά τους σε ένα πιο ασφαλές μέρος, βρεθούν αντιμέτωπα με μια απρόσμενη αντιξοότητα. Τι συμβαίνει σε μια κοινωνία στην οποία δεν υπάρχουν αποτελεσματικές δομές ώστε να προστατευτεί αυτός που έχει ανάγκη; Η έννοια του αδυνάμου, του ξένου, όχι μόνο του μετανάστη, αλλά και του ξένου μέσα μας, των σκοτεινών πλευρών μας που ενεργοποιούνται σε συγκεκριμένες συνθήκες όταν τα πράγματα δεν λειτουργούν με τον ενδεδειγμένο τρόπο λόγω χρόνιων παθογενειών, ήταν κεντρικά ζητούμενα στην ιστορία μου.

Μια νεαρή κοπέλα από την Γκάνα δολοφονείται. Ποια η σχέση φαντασίας και πραγματικότητας σε μια αστυνομική ιστορία;

Αντλώ τα πρωτογενή υλικά της αφήγησής μου απ’ όσα συμβαίνουν γύρω μου, απ’ όσα καταφέρνω να εσωτερικεύσω και όσα θα με απασχολήσουν γυρεύοντας κάποια απάντηση. Επομένως η πραγματικότητα, το εδώ και το τώρα, τα τρέχοντα ερωτήματα βρίσκονται στον πυρήνα του προβληματισμού μου. Και αυτά θα διαμορφώσουν το όποιο κοινωνικό σχόλιο θα συνδεθεί με την αφήγηση. Από κει και πέρα η φαντασία ή, αν θέλετε, ένα πιο εσωτερικό ταξίδι στα υλικά που βρίσκονται μέσα μου, θα αναλάβουν κεντρικό ρόλο στη δόμηση της πλοκής, των χαρακτήρων και στη διερεύνηση του ψυχολογικού τους βάθους.

Η εξιχνίαση ενός εγκλήματος απαιτεί κινητοποίηση της αστυνομίας. Ποιοι είναι οι ύποπτοι χώροι; Ποια πρόσωπα πλησιάζει η αστυνομία για να πάρει πληροφορίες;

Η μέθοδος που ακολουθείται κατά περίπτωση έχει να κάνει με τις ιδιαιτερότητες κάθε εγκλήματος. Φυσικά υπάρχουν πρωτόκολλα, μεθοδολογίες, συγκεκριμένες διαδρομές που θα ακολουθηθούν για να δομήσει και να αξιολογήσει κανείς μια λίστα μαρτύρων και υπόπτων. Το ίδιο συμβαίνει και με την αξιοποίηση της τεχνολογίας ή την επιτόπια έρευνα σε συγκεκριμένους χώρους. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι πως ο ανθρώπινος παράγοντας, οι ίδιοι οι ερευνητές διαμορφώνουν τελικά την έρευνα με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, πέρα από τις μεθοδολογίες και τα πρωτόκολλα. Υπάρχει ένα σύνολο έργων αστυνομικής λογοτεχνίας που δίνει εξαντλητικές περιγραφές στο μεθοδολογικό κομμάτι. Εγώ επιλέγω να το χρησιμοποιώ και να το παρουσιάζω στον αναγνώστη στον βαθμό που εξυπηρετεί την αφήγηση και την καθιστά βεβαίως πειστική.

Γράφοντας μας γοητεύετε και μας εξηγείτε πώς φτάνει στο έγκλημα ένας άνθρωπος. Αλήθεια, όμως, τι μας ωθεί στη βία και στην εκδίκηση;

Είναι εντυπωσιακό πόσο γοητευτικό είναι να μελετά κανείς τη διαδρομή που οδηγεί σε κάτι τόσο αποκρουστικό όσο ένα έγκλημα κατά της ζωής. Η βία είναι σαν μισοκοιμισμένο ζώο που κουβαλάμε μέσα μας. Πώς ξυπνάει αυτό το ζώο; Τι συμβαίνει όταν αποφασίσει να δείξει τη δύναμή του; Ποιες είναι οι ρίζες του κακού κάθε φορά; Το παρελθόν που επανέρχεται, τα λάθη, οι παραλείψεις, τα κλειστά στόματα, η ανοχή στην παραβατικότητα είναι κεντρικά ζητούμενα στις ιστορίες μου σε μια προσπάθεια να θέσω το ερώτημα στον ίδιο τον αναγνώστη.

Στα αστυνομικά μυθιστορήματα το θύμα μπορεί να γίνει ποτέ εκδικητής;

Όλοι έχουμε υπάρξει θύτες και θύματα, σε διαφορετικό βαθμό και ανάλογα με την περίσταση. Όλοι μπορούμε να έχουμε και τους δύο ρόλους, πολλές φορές ταυτόχρονα. Είναι βαθιά πεποίθησή μου ότι η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις δύο καταστάσεις είναι πολύ λεπτή κι αυτός είναι κι ένας από τους λόγους για τους οποίους γράφω αστυνομική λογοτεχνία.

Η ανοχή στην παραβατικότητα ή τη μικροπαραβατικότητα στην καθημερινότητά μας δημιουργεί ένα πρόσφορο έδαφος για να φυτρώσουν τα άνθη του κακού. Είναι σαν να έχεις μια μικρή πληγή την οποία δεν φροντίζεις και αυτή διαρκώς μεγαλώνει και μεγαλώνει. Κάποια στιγμή θα σε καταπιεί. Αυτό που φάνταζε μικρό θα γίνει μεγάλο.

Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου αναφέρεστε στα εργατικά ατυχήματα, την ανασφάλιστη εργασία, την εργασιακή εκμετάλλευση και την έλλειψη υποδομών. Γι’ αυτό η ελληνική κοινωνία παρουσιάζει αρκετές παθογένειες;

Η ανοχή στην παραβατικότητα ή τη μικροπαραβατικότητα στην καθημερινότητά μας δημιουργεί ένα πρόσφορο έδαφος για να φυτρώσουν τα άνθη του κακού. Είναι σαν να έχεις μια μικρή πληγή την οποία δεν φροντίζεις και αυτή διαρκώς μεγαλώνει και μεγαλώνει. Κάποια στιγμή θα σε καταπιεί. Αυτό που φάνταζε μικρό θα γίνει μεγάλο. Μια ακραία κατάσταση, όπως είναι το έγκλημα, δεν προκύπτει τυχαία. Συνήθως έχει προηγηθεί σωρεία λαθών και παραλείψεων την οποία έχουμε ανεχτεί.

Ανάμεσα σε αυτά ο καταναλωτισμός και η διαφθορά. Υπάρχει ελπίδα κάτι να αλλάξει στην ελληνική κοινωνία;

Τα πάντα είναι ρευστά. Όλα μπορούν να αλλάξουν αν επικρατήσει κάποια στιγμή η αντίληψη ότι το υπάρχον σχήμα έχει πάψει να είναι λειτουργικό. Η αγορά και οι σκληρές επιταγές της δεν είναι τίποτε άλλο από μία ακόμη έκφανση της ανθρώπινης ανάγκης για επικράτηση, για εξουσία. Τα αγαθά ταξιδεύουν πανεύκολα στις μέρες μας αν πρόκειται να παράγουν κέρδος, άρα ισχύ. Οι άνθρωποι, αντιθέτως, μετακινούνται μόνο εφόσον υπάρχει κάτι να εξυπηρετήσουν στην αγορά που τους υποδέχεται. Όσο αυτό το σχήμα είναι λειτουργικό, για τον ισχυρό τουλάχιστον, θα εξακολουθήσει να υπάρχει. Όταν πάψει να εξυπηρετεί τους σκοπούς για τους οποίους φτιάχτηκε θα αναμορφωθεί.

Αλήθεια, υπάρχει τεχνική στη συγγραφή;

Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει τεχνική. Στην αστυνομική αφήγηση υπάρχουν κάποιοι επιπλέον περιορισμοί. Όχι μόνο όσον αφορά στην ανάγκη ύπαρξης μιας ενδιαφέρουσας πλοκής, αλλά κυρίως όσον αφορά στον συνδυασμό βάρους και ελαφρότητας στην αφήγηση. Η αναζήτηση αυτής της ισορροπίας, πώς θα αφηγηθείς κάτι ακραίο, όπως ένα έγκλημα, και θα καταφέρεις να το φέρεις κοντά στον αναγνώστη είναι ένα μεγάλο στοίχημα για μένα. Η δόμηση των συνθηκών και των χαρακτήρων και η αλήθεια με την οποία θα τους μπολιάσεις είναι ένα από τα κλειδιά που θα φέρουν τελικά τον ίδιο τον αναγνώστη αντιμέτωπο με τα κύρια ερωτήματα που θέτει η ιστορία.

Πώς θα νιώθατε αν το μυθιστόρημά σας Αλκυονίδες μέρες μεταφερόταν στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο;

Η μετάπλαση ενός έργου τέχνης σε κάτι άλλο μπορεί να είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αν γίνει κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Είναι ιδιαιτέρως γόνιμο να βλέπεις πως κάποιος άλλος ή μια ομάδα ανθρώπων προσεγγίζει και φωτίζει με διαφορετικό τρόπο ή με διαφορετικά μέσα κάτι που πρωτογενώς έφτιαξες εσύ. Το γεγονός ότι ασχολούμαι με το θεατρικό κείμενο τον τελευταίο χρόνο μού έχει χαρίσει ιδιαίτερες στιγμές, ανακαλύπτοντας ξανά το κείμενό μου μέσα από τα μάτια ενός σκηνοθέτη ή των ηθοποιών.

Εργαστήκατε αρκετά χρόνια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Διαβάζουν οι νέοι μας;

Κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι. Κάθε γενιά και κάθε εποχή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Συνήθως οι μεγαλύτεροι γκρινιάζουμε ότι οι νεότεροι διαβάζουν λιγότερο από εμάς. Αν ισχύει πάντως η φθίνουσα πορεία για την οποία διαμαρτυρόμαστε, θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι φταίει και να επιχειρήσουμε να το αλλάξουμε. Αν οι νέοι διαβάζουν λιγότερο, μάλλον φταίνε οι μεγαλύτεροι.

Στο αυτί του βιβλίου γράφετε και την ηλεκτρονική σας διεύθυνση. Σε τι μπορεί να βοηθήσει το διαδίκτυο το έργο ενός συγγραφέα;

Το διαδίκτυο είναι ένα εύκολο και γρήγορο μέσο για να έρθεις σε επαφή με τον αναγνώστη. Η κύρια αλληλεπίδραση συγγραφέα-αναγνώστη επιτυγχάνεται μέσω του βιβλίου και αυτό είναι, άλλωστε, το ζητούμενο όσων γράφουν. Αν όμως θελήσει ο αναγνώστης να αναζητήσει περισσότερα στοιχεία για τα βιβλία σου ή άλλες δραστηριότητές σου που μπορεί να τον ενδιαφέρουν, αν θελήσει να σου στείλει την κριτική του ή κάποια παρατήρηση, είναι χρήσιμο να του παρέχεις έναν τρόπο.