KAROUSOS ART CRITICS: Η Αφροδίτη Γεωργαλιού σε α΄ πρόσωπο

Δευτέρα 17 Ιουλίου 2017

Η Αφροδίτη Γεωργαλιού σε α΄ πρόσωπο

Η βιογραφία Amy, η κόρη μου του Μιτς Γουάινχαουζ κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Ροπή. Είναι η τρίτη συνεργασία μου με τη Ροπή, μετά τις αυτοβιογραφίες του Moby (Porcelain) και της Μαρίνα Αμπράμοβιτς (Περνώντας από τοίχους), που κυκλοφόρησαν το 2016 και τις οποίες είχα επίσης τη χαρά να μεταφράσω. Η μετάφραση (αυτο)βιογραφιών είναι μια συναρπαστική διαδικασία με ιδιαίτερες προκλήσεις στο ύφος και το στιλ. Ο μεταφραστής αναρωτιέται συχνά «πώς θα το έλεγε αυτό η Έιμι, ο Moby, η Μαρίνα» και φροντίζει να αποδίδει την ατμόσφαιρα του πρωτότυπου κειμένου, προσέχοντας να μην ακουστεί μελό στα ελληνικά – ένας κίνδυνος ιδιαίτερα συχνός στο βιβλίο του Γουάινχαουζ, λόγω της σχέσης του με την Έιμι, της συναισθηματικής φόρτισης του συγγραφέα και του τραγικού τέλους της κόρης του. Επίσης, ενίοτε προκύπτουν δυσκολίες από τις εξειδικευμένες και λεπτομερείς αναφορές στο πεδίο ενασχόλησης του βιογραφούμενου προσώπου. Για τον λόγο αυτό, πάντα προηγείται της μεταφραστικής διαδικασίας εκτενής σχετική έρευνα. Στην περίπτωση του βιβλίου Amy, η κόρη μου η έρευνα περιλάμβανε ανάγνωση πλήθους αναλύσεων για τη μουσική της Έιμι και παρακολούθηση ντοκιμαντέρ και βίντεο από συνεντεύξεις και εμφανίσεις της.

Είτε ως μεταφράστρια είτε ως απλή αναγνώστρια, αγαπώ πολύ τις (αυτο)βιογραφίες ανθρώπων που διαπρέπουν στον τομέα τους. Κι αυτό επειδή δίνεται πλήρης εικόνα της πορείας, της επιτυχίας και, γιατί όχι, της αποτυχίας τους. Όσο διαρκεί η διαδικασία της μετάφρασης, ο βιογραφούμενος γίνεται η πιο στενή παρέα του μεταφραστή, ενίοτε επηρεάζοντας τη σκέψη και τη συναισθηματική του κατάσταση. Στην περίπτωση του βιβλίου του Μιτς Γουάινχαουζ,η επιρροή αυτή ήταν έντονη και διαρκής. Άλλωστε, όποιος γνωρίζει την ιστορία της Έιμι, είτε διαβάζει για εκείνη είτε ακούει τη μουσική της, φέρνει ασυναίσθητα στον νου του το τόσο πρόωρο τέλος της.

Η Έιμι Γουάινχαουζ δεν έκανε τίποτα τυχαία στη δουλειά της. Ήθελε να έχει τον απόλυτο έλεγχο του τελικού καλλιτεχνικού αποτελέσματος και τη χαρακτήριζε η επιμονή στην τελειότητα. Ακόμα και καταβεβλημένη [...] δεν έχασε ποτέ αυτές τις ιδιότητές της.

Γιατί, όμως, γίνεται τόσος λόγος για την Έιμι Γουάινχαουζ; Γιατί θεωρείται μία από τις πιο εμβληματικές σύγχρονες τραγουδίστριες και γιατί ο ίδιος ο Τόνι Μπένετ τη θεωρούσε εξίσου ταλαντούχα με την Έλα Φιτζέραλντ και την Μπίλι Χόλιντεϊ; Η Έιμι υπήρξε μια σπάνια –ιδίως για τη σημερινή εποχή– περίπτωση καλλιτέχνη που συνδυάζει εντυπωσιακή φωνή, στιχουργική δεινότητα και ευφυΐα τέτοια ώστε να αποτυπώνει τόσο εύγλωττα την ψυχική της διάθεση, και δυσεύρετο μουσικό γούστο και ένστικτο. Όλα αυτά, συνυπολογίζοντας κανείς και το νεαρό της ηλικίας της, καθιστούν την απώλειά της ακόμα πιο σπαρακτική και δικαιολογούν απόλυτα την άποψη πολλών μουσικοκριτικών και συναδέλφων της ότι η συμβολή της στην καλλιτεχνική σκηνή υπήρξε πράγματι ανεκτίμητη. Η Έιμι Γουάινχαουζ δεν έκανε τίποτα τυχαία στη δουλειά της. Ήθελε να έχει τον απόλυτο έλεγχο του τελικού καλλιτεχνικού αποτελέσματος και τη χαρακτήριζε η επιμονή στην τελειότητα. Ακόμα και καταβεβλημένη από τη χρήση ναρκωτικών, τα συμπτώματα στέρησης και, αργότερα, την εξάρτηση από το αλκοόλ, και παρόλο που της ήταν όλο και πιο δύσκολο να εργάζεται, δεν έχασε ποτέ αυτές τις ιδιότητές της.

Η βιογραφία Amy, η κόρη μου σίγουρα θα συγκινήσει πολύ όποιον τη διαβάσει, αλλά εγώ δεν θα στεκόμουν περισσότερο στον συναισθηματικό αντίκτυπο του θανάτου της Έιμι Γουάινχαουζ, όσο στη σημασία της ζωής και της δουλειάς της στη διαμόρφωση του μουσικού σκηνικού τα λίγα χρόνια που κυριάρχησε σε αυτό. Για να αντιληφθεί κανείς την αξία και το ανεξίτηλο σημάδι της προσφοράς της, αρκεί να αναλογιστεί πόσο λίγα είναι τα αξιόλογα δείγματα μουσικής παραγωγής ευρείας αποδοχής παγκοσμίως και πόσο σαρωτικά καταστροφική η απουσία μουσικού κριτηρίου του μεγαλύτερου μέρους του κοινού. Σήμερα, ίσως περισσότερο από ποτέ, είναι απελπιστικά επιτακτική η ανάγκη για νέους καλλιτέχνες απόλυτα αφοσιωμένους στην τέχνη τους. Η Έιμι έφερε ξανά στο προσκήνιο τον ολοκληρωμένο καλλιτέχνη, που αρνείται να επαναπαυτεί, επανεφευρίσκει τον εαυτό του και θέτει ολόκληρη τη ζωή του στην υπηρεσία της μουσικής. Μακάρι το ταλέντο, η σκληρή δουλειά και η αφοσίωσή της να συνεχίσουν να εμπνέουν.