«Απόστολος Παληός, Στέφανος Νάσος: Μουσική δωματίου» της Μαρίας Κοτοπούλη

Μια ακόμα ξεχωριστή συναυλία μουσικής δωματίου, για δύο πιάνα και κρουστά, είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στο Θέατρο Ολύμπια, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στις 26 Ιουνίου του 2017. Δυο σπουδαίοι πιανίστες, ο Απόστολος Παληός και ο Στέφανος Νάσος, με τον Μάριο Νικολάου και τον Μαρίνο Τρανουδάκη στα κρουστά, μας μύησαν, μέσα από τις εξαιρετικές ερμηνείες τους, σε τρία σύγχρονα έργα που ακούγονται σπάνια.

Η συναυλία ξεκίνησε με την πρώτη πανελλήνια παρουσίαση του έργου Red Arc/ Blue Veil (2001) για πιάνο, μάλετ και ηλεκτρονικούς ήχους, του Αμερικανού συνθέτη John Luther Adams (γ. 1953), βραβευμένου με Pulitzer για το συμφωνικό του έργο Became Ocean (2014). Τα δύο όργανα, το πιάνο και τα κρουστά, άριστα εναρμονισμένα από τους δύο σολίστ Στέφανο Νάσο και Μάριο Νικολάου, πρόβαλλαν με απαλές, αποκαλυπτικές φράσεις τo μυστήριο και το μεγαλείο της φύσης, πηγή έμπνευσης του έργου.

Στη συνέχεια παρουσιάστηκε ένα έργο, μεγάλης εμβέλειας, από τα πιο γνωστά του Γιώργου Σισιλιάνου (1920-2005), Η Ταναγραία, γραμμένη σε τρεις μορφές: (α) σουίτα μπαλέτου για δυο πιάνα και κρουστά (1957), (β) για ορχήστρα (1976), (γ) για δυο πιάνα (1970). Ακούσαμε την πρώτη μορφή, Ταναγραία έργο 17, Σουίτα μπαλέτου για δυο πιάνα και κρουστά. Ο τίτλος και μόνο παραπέμπει στα περίφημα μικρά αγάλματα της αρχαιότητας με τη διαχρονική ομορφιά, στις ευγενείς Ταναγραίες, κόρες της αρχαίας Βοιωτίας, του 4ου και 3ου π.Χ. αιώνος. Ποιητές, Συγγραφείς, ζωγράφοι εμπνεύστηκαν από την ομορφιά τους∙ πώς θα μπορούσαν να μείνουν ασυγκίνητοι οι μουσικοί;

Έξοχοι οι δύο πιανίστες, Απόστολος Παληός και Στέφανος Νάσος, απογείωσαν τη σύνθεση. Ο χορευτικός ρυθμός έλαβε άλλη διάσταση, καθώς οι σολίστ, με ήχους μαγικούς, άρχισαν να αναπλάθουν τη γοητεία και τη γυναικεία τρυφερότητα της πανέμορφης Ταναγραίας, δημιουργώντας εικόνες που έφεραν την ανεπαίσθητη κίνηση της εσθήτας, με τα κρουστά του Μαρίνου Τρανουδάκη να συμπληρώνουν, θαυμαστά, την πλαστικότητα και την αιώνια χάρη της αρχαίας Κόρης. Με μεγάλη ευαισθησία οι τρεις καλλιτέχνες, μέσα από τα ηχοχρώματα των δύο πιάνων και των κρουστών, ανέδειξαν τη λεπτότητα και την ευγένεια, που ο κοροπλάστης προσέδωσε στην Ταναγραία και ύμνησε με στέρεο, διαυγή χορευτικό ρυθμό ο συνθέτης. Έφεραν όμως την έκπληξη στην τέχνη οι τρεις σολίστ, αναζητώντας τι εκφράζει στο βάθος η μουσική γραφή. Ξεχώρισαν, μέσα από τη λυρική ποιητικότητα της σύνθεσης, την απεικόνιση του «ήθους» της ψυχής, αιώνιας πανανθρώπινης αξίας, το θαύμα της ασύλληπτης κίνησης και της απόμακρης έκφρασης της Κόρης, το θαύμα της ιερής δημιουργίας.

Στο δεύτερο μέρος ακούσαμε ένα συναρπαστικό αριστούργημα, με «ατίθαση» μουσική ύλη, τη Σονάτα για δυο πιάνα και κρουστά του Béla Bartόk (1881-1945), Ούγγρου συνθέτη από τους σπουδαιότερουςτου 20ού αιώνος και ενός από τους σημαντικότερους εθνομουσικολόγους, με μεγάλη έρευνα στη λαϊκή μουσική παράδοση. Ο Bartόk ταξίδεψε, εκτός από την πατρίδα του την Ουγγαρία, στη Ρουμανία, στη Σλοβακία, στην Τουρκία και στην Αφρική, αναζητώντας την προέλευση των τραγουδιών και των εθίμων. Η Σονάτα για δυο πιάνα και κρουστά γράφτηκε το 1937 και η πρεμιέρα της έγινε από τον ίδιο τον συνθέτη και τη δεύτερη σύζυγό του, Dita Pasztory-Bartk, στις 16 Ιανουαρίου του 1937, στη Βασιλεία της Ελβετίας, στο International Society for Contemporary Music (ISCM). Ύστερα από την παρουσίαση του έργου στη Νέα Υόρκη το 1940, ο Bartόk δημιουργεί την ορχηστρική εκδοχή, Κοντσέρτο για δυο πιάνα, κρουστά και ορχήστρα, έπειτα από προτροπή του εκδότη του, ο οποίος μετά την ακρόαση της σονάτας είπε: «Τότε κατάλαβα τη μεγάλη δύναμη του ανδρός. Η ένταση της μουσικής του ήταν μόνο μια αντανάκλαση του ίδιου του εαυτού του».

Η Σονάτα για δυο πιάνα και κρουστά, αν και συμπυκνώνει τον μουσικό στοχασμό του συνθέτη, παίζεται σπάνια, λόγω των μεγάλων δυσκολιών της. Εντούτοις, οι τέσσερις ερμηνευτές, Απόστολος Παληός, Στέφανος Νάσος, Μάριος Νικολάου και Μαρίνος Τρανουδάκης, δεν δίστασαν να αναμετρηθούν με τις δυσκολίες. Άριστοι δεξιοτέχνες, ανέδειξαν τον έντονο ρυθμό, αποκάλυψαν τη δύναμη του δημιουργού να εστιάζει στην ουσία του «ονείρου» και πρόβαλαν το εσώτερο συναισθηματικό σύμπαν της σονάτας με εκφραστικότητα και περίσσιο λυρισμό.

Μαρία Κοτοπούλη, συγγραφέας.

http://diastixo.gr/