Τζόυς Κάρολ Όουτς: «Καρχηδόνα»

Γεννημένη το 1938 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης και με την πρώτη εμφάνισή της στα γράμματα το 1963, η Τζ. Κ. Όουτς μας έχει δώσει 40 βιβλία μέσα σε 54 χρόνια. Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί τα τέταρτα της βιβλιοπαραγωγής της, με ένα αναγνωστικό κοινό που τη διαβάζει σχεδόν φανατικά. Και η Όουτς δεν είναι κάποια τυχαία μυθιστοριογράφος. Μέσα σε αυτόν τον πάνω από μισό αιώνα συγγραφής, έχει καταφέρει να διατηρήσει τη φήμη της σοβαρής συγγραφέως λογοτεχνίας, σε τέτοιο σημείο, μάλιστα, που ο Τζον Άπνταϊκ φέρεται να είπε πως αν υπήρχε η φράση «γυναίκα των γραμμάτων» τότε σίγουρα η Όουτς θα είχε κάθε δίκιο να φέρει αυτό τον τίτλο. Έχει κερδίσει το National Book Award το 1969 και το National Humanities Medal, ενώ έχει υπάρξει φιναλίστ τέσσερις φορές για το βραβείο Πούλιτζερ.

Στο τελευταίο της βιβλίο η Όουτς, με μια αξιοζήλευτη ντοστογιεφσκική αυστηρότητα, επιδιώκει μια βαθιά εξερεύνηση της ανθρώπινης κατάστασης, έτσι όπως αυτή διαμορφώνεται ύστερα, αλλά και πριν, από την εξαφάνιση της κεντρικής ηρωίδας της, που θεωρείται αρχικά αγνοούμενη και ύστερα νεκρή, μέχρι την απροσδόκητη επανεμφάνισή της επτά χρόνια αργότερα. 

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τρία μέρη. Ξεκινά με την εξαφάνιση της δεύτερης κόρης του Ζήνωνα Μέιφιλντ, της Χρυσηίδας, της «έξυπνης» κόρης –σε σχέση με την πρώτη, που είναι γνωστή και ως «η ωραία»–, πρώην δημάρχου κι επιφανούς μέλους της τοπικής κοινότητας της Καρχηδόνας, μιας πόλης στα σύνορα της πολιτείας της Νέας Υόρκης με τον Καναδά. Η εξαφάνιση της Χρυσηίδας κινητοποιεί όλη την τοπική κοινότητα και τις αρχές. Μάρτυρες τη θέλουν να μπαίνει, την τελευταία βραδιά, στο αυτοκίνητο του Μπρετ Κίνκεϊντ, ενός νεαρού βετεράνου, τραυματία πολέμου στο Ιράκ, πρώην αρραβωνιαστικού της αδερφής της Χρυσηίδας, Τζουλιέτ. Ο Κίνκεϊντ κατατρύχεται από τους εφιάλτες του πολέμου, μέσα σ’ αυτούς και ο βιασμός με δολοφονία μιας ανήλικης Ιρακινής∙ βασανίζεται από το σακατιλίκι που του άφησε ο πόλεμος αλλά και από τη βαριά φαρμακευτική αγωγή που παίρνει για να αντεπεξέλθει στη νέα του ζωή και τις παρενέργειές της. Μέσα από τέτοια πίεση και σε κατάσταση σύγχυσης ομολογεί τη δολοφονία της Χρυσηίδας. Στο δεύτερο μέρος καταλαβαίνουμε γιατί δεν βρέθηκε ποτέ το πτώμα το Χρυσηίδας, αφού η ίδια ουδέποτε δολοφονήθηκε απ’ τον Κίνκεϊντ. Διασώθηκε και άρχισε να ζει μια δεύτερη ζωή, ώσπου αποφασίζει να επιστρέψει πίσω στην πόλη της, στο τρίτο μέρος, ύστερα από επτά χρόνια απουσίας.

Πρόκειται, λοιπόν, για ένα ταξίδι αυτογνωσίας των ηρώων, οδοδείκτης και για τον αναγνώστη. Αυτά τα σκοτάδια της ψυχής που, μέσα από τέτοιες και παρόμοιες καταστάσεις, αναδύονται τόσο εύκολα και σε αφήνουν ενεό μπρος στην όποια αποκάλυψη.

Και σε αυτό το βιβλίο της Όουτς υπάρχει το μυστήριο. Όπως υπάρχουν και τα αγαπημένα θέματά της, τα θύματα βίας, σχεδόν από όπου κι αν προέρχονται, και τα ήρεμα και αδύναμα άτομα, όπως η βασική ηρωίδα της. Μόνο που εδώ, τώρα, με την εξέλιξη που αποφασίζει να δώσει, αυτά ανατρέπονται. Κι ενώ συνεχίζει να διερευνά τη βία, μέσα από μια πρισματική οπτική και διαλεκτική της βίας, έτσι όπως αυτή εμφανίζεται στις μικροαστικές και μεγαλοαστικές λευκές οικογένειες της Αμερικής. αίφνης στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, που θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως ένα κατηγορώ του σωφρονιστικού συστήματος της Αμερικής, φαίνεται πως επιχειρεί να πάει τα πράγματα λίγο πιο μακριά. Σε έναν τομέα που δεν είναι και τόσο γνωστός στην αμερικανική κοινότητα και σίγουρα καθόλου οικείος. Εξού και η ανατροπή των χαρακτήρων της – αίφνης η Χρυσηίδα δεν είναι και τόσο αδύναμη όσο φαίνεται. Και με αυτή την ανατροπή καταλήγει να διερευνά κάποια από τα πρώτα όρια της μεσολάβησης. Ιδίως στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, που είναι και το πιο σχετικό προς τούτο, με τη δημιουργία του χαρακτήρα του «σοφού καθηγητή» με τα πολλά ονόματα, ο οποίος γίνεται η αιτία, άθελά του, να επιστρέψει η Χρυσηίδα και επιτέλους να φανερωθεί στον τόπο της.

Με συνεχόμενες αναδρομές στο παρελθόν, και στα τρία μέρη του βιβλίου, καταλαβαίνουμε στο τέλος, έχοντας εισχωρήσει, όσο αυτό είναι εφικτό, στο απροσμέτρητο βάθος του ψυχισμού των ηρώων, τι ήταν αυτό που μπορεί να έσπρωξε τη Χρυσηίδα σ’ αυτή την εξαφάνιση, τον Κίνκεϊντ στη δική του απόφαση, αλλά και το πόσο πολύ μπορεί να μεταβάλει τις ζωές των στενών συγγενών και των εμπλεκομένων ένα τέτοιο γεγονός. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα ταξίδι αυτογνωσίας των ηρώων, οδοδείκτης και για τον αναγνώστη. Αυτά τα σκοτάδια της ψυχής που, μέσα από τέτοιες και παρόμοιες καταστάσεις, αναδύονται τόσο εύκολα και σε αφήνουν ενεό μπρος στην όποια αποκάλυψη.

Κατατοπιστικά και χαρακτηριστικά είναι και τα ονόματα των χαρακτήρων και του τίτλου του βιβλίου που έχει επιλέξει η συγγραφέας. Η Καρχηδόνα παραπέμπει στην αρχαία Καρχηδόνα, όπου η Διδώ απορρίφθηκε από τον Αινεία, ο οποίος έβαλε την υπηρεσία του στην πατρίδα πάνω από τον έρωτά του γι’ αυτήν. Ο πατέρας Ζήνων Μέιφιλντ παραπέμπει στον προσωκρατικό φιλόσοφο Ζήνωνα τον Ελεάτη, γνωστό για τα παράδοξά του. Ενώ η βασική ηρωίδα, η Χρυσηίδα Μέιφιλντ, μας παραπέμπει –πού αλλού;– στο Α΄ της Ιλιάδας και στην ομηρική Χρυσηίδα, που γίνεται η αιτία να ξεσπάσει ο λοιμός στο στρατόπεδο των Αχαιών, ύστερα από την άρνηση του Αγαμέμνονα να την παραδώσει στον πατέρα της Χρύση, ιερέα του Απόλλωνα. Κλασικοί χαρακτήρες δοσμένοι με σύγχρονο τρόπο, σε μια διαλεκτική γύρω από την ψυχική, συναισθηματική και σωματική βία.

Εξαιρετική και η μετάφραση της Χίλντας Παπαδημητρίου, δόκιμης μεταφράστριας και συγγραφέως. 

Καρχηδόνα
Τζόυς Κάρολ Όουτς
Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητρίου
Πατάκης
594 σελ.
ISBN 978-960-16-6102-5
Τιμή: €19,90

Θανάσης Λιακόπουλος, συγγραφέας και κριτικός βιβλίου.

http://diastixo.gr/