KAROUSOS ART CRITICS: Έρικα Αθανασίου: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Πέμπτη 14 Σεπτεμβρίου 2017

Έρικα Αθανασίου: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Η Έρικα Αθανασίου αγαπάει να γράφει βιβλία, ενώ εμπειρίες για να τα πλουτίζει αποκομίζει εργαζόμενη ως δημοσιογράφος στον τοπικό Τύπο και ως εκπαιδεύτρια σε Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης. Στη σημερινή Ελλάδα δεν μπορεί να πει με σιγουριά ποια είναι τα βιοποριστικά της εφόδια. Όσο για τα πνευματικά, έχουν εμπλουτιστεί με ένα πτυχίο με ειδίκευση στο Μάρκετινγκ από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών , ένα πτυχίο ακορντεόν, πάμπολλα σεμινάρια, ένα μεταπτυχιακό στην «Παραγωγή Βίντεο, Οπτικοακουστικά Μέσα και Κινούμενα Γραφικά». Τα περισσότερα βιβλία της κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κέδρος. Ανάμεσά τους τα εφηβικά μυθιστορήματαΜετρώντας βήματα, Στοιχειωμένα θεμέλια, το οποίο ανέβηκε και σε θεατρική παράσταση, Καταραμένη βρύση, το ιστορικό μυθιστόρημα Στο σταυροδρόμι της ημισελήνου που γράφτηκε σε συνεργασία με την αείμνηστη Κίρα Σίνου, η βιογραφία Κίρα Σίνου, η αγαπημένη σύντροφος των παιδικών μας χρόνων και το αστυνομικό μυθιστόρημα, που πρόσφατα κυκλοφόρησε Πλέκοντας ίχνη. Από τις εκδόσεις Iason Books κυκλοφορεί το βιβλίο Τρίτο μνήμα αριστερά, ενώ η συγγραφέας έχει συμμετάσχει και σε συλλογικές εκδόσεις.

Ποια είναι τα πρώτα αστυνομικά μυθιστορήματα που διαβάσατε;

Ακόμα και σήμερα που το αστυνομικό μυθιστόρημα έχει «υιοθετηθεί» από πολλούς εκδοτικούς οίκους, όταν σκέφτομαι αστυνομικό, στο μυαλό μου έρχονται τα ελαφρά κίτρινα βιβλία τσέπης από το «Λυχνάρι», γεμάτα περιπέτειες του Ηρακλή Πουαρό, της μις Μαρπλ και της Ιμογένης, που αντάλλασσα μετά μανίας με μια συμμαθήτριά μου. Εκείνη είχε σχεδόν όλη τη σειρά και ζήλευα τη βιβλιοθήκη της.

Ποιο ήταν το πρώτο σας έργο που σας έκανε να αντιληφθείτε ότι σας ενδιαφέρει να γράψετε αστυνομικό μυθιστόρημα;

Τα Στοιχειωμένα θεμέλια. Πρόκειται για ένα εφηβικό μυθιστόρημα με βασικό θέμα τι γίνεται εάν βρούμε δείγματα του αρχαίου πολιτισμού μας μέσα σε έναν ιδιωτικό χώρο. Είναι γνωστό ότι πολλοί μπαίνουν στον πειρασμό να κρύψουν και τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, εάν η αποκάλυψή τους θα τους έφερνε δυσκολίες στο να εκμεταλλευτούν την περιουσία τους. Ο Άγγελος και η Βίκη, οι ήρωες του βιβλίου, θα προσπαθήσουν να ανακαλύψουν τι συμβαίνει στα θεμέλια του νέου ξενοδοχείου που χτίζεται στην Άνδρο και συγχρόνως να βρουν τρόπο, χωρίς να κινήσουν υποψίες, να το αποκαλύψουν. Πρόκειται για ένα αστυνομικό μυστήριο, όχι με το παραδοσιακό μοτίβο της αποκάλυψης ενός δολοφόνου, έχει όμως το στοιχείο του μυστηρίου, της λύσης και της αποκάλυψής του.

Η αλήθεια είναι ότι πριν ξεκινήσω το βιβλίο είχα δει μια γυναίκα που έπλεκε μέσα στο αυτοκίνητό της. Το πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου της ήταν γεμάτο πράγματα. Εκείνη τη στιγμή αναρωτήθηκα αν η γυναίκα βρισκόταν απλώς στον χώρο που έμενε […] Η γυναίκα αυτή έδωσε τα πρώτα χαρακτηριστικά στην ηρωίδα μου. Μια νεοάστεγη, η οποία βρίσκει τρόπους να ζει σχετικά φυσιολογικά.

Με το πρώτο μυθιστόρημα Τρίτο μνήμα αριστερά o Χάρης καλείται να εξιχνιάσει τη δολοφονία του φίλου του κάτω από παράξενες καταστάσεις. Μπορεί ένας άνθρωπος χωρίς τη βοήθεια της αστυνομίας να διερευνήσει ένα έγκλημα;

Στο Τρίτο μνήμα αριστερά οι συνθήκες είναι εξαιρετικά παράξενες και προφανώς είναι μάλλον δύσκολο να βρεθεί κάποιος να λύνει ένα μυστήριο, ενώ βρίσκεται σε κώμα και «περιδιαβαίνει» στον άλλον κόσμο αναζητώντας πληροφορίες. Όσον αφορά τις γνώσεις μου για την αστυνομία προέρχονται από τον χώρο του κινηματογράφου και των βιβλίων και δεν μπορούν να είναι ακριβείς. Θεωρώ όμως ότι ένας έξυπνος άνθρωπος, ο οποίος γνωρίζει από μέσα ορισμένες καταστάσεις, μπορεί να είναι πολύ πιο αποτελεσματικός από έναν επαγγελματία αστυνομικό, ο οποίος λόγω συνήθειας είναι πιθανό να αντιμετωπίζει κάθε περίπτωση με ένα συγκεκριμένο μοτίβο. Η αστυνομία μπορεί να διαθέτει περισσότερα μέσα αλλά οι άνθρωποι μπορεί να δίνουν πιο εύκολα αληθείς πληροφορίες σε κάποιον στον οποίο δεν είναι υποχρεωμένοι να μιλήσουν. Ο αστυνομικός μπορεί να εισπράξει ένα «δεν ξέρω» εκεί που ο φίλος ή ο γνωστός μπορεί να μάθει ολόκληρη την ιστορία.

Πρόσφατα εκδόθηκε το μυθιστόρημα Πλέκοντας ίχνη. Ποια ήταν η αφορμή για να το γράψετε;

Το βιβλίο ήταν η αφορμή για να «αξιοποιήσω» χαρακτήρες και ιστορίες γνωστών μου. Η ιστορία έχει σχέση με την τοπική Αυτοδιοίκηση και τον τοπικό Τύπο, χώρους όπου έχω εργαστεί και πλαίσιο ιδιαίτερα ενδιαφέρον, που μπορεί να «δώσει» ενδιαφέροντα θύματα και δολοφόνους. Την περίοδο που το ξεκίνησα δίδασκα σε σεμινάρια για άνεργους δημοσιογράφους και εκεί άκουσα ιστορίες που δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς όταν βλέπει κάποιον δημοσιογράφο στην τηλεόραση, μέσο που του παρέχει μια σχετική σπουδαιότητα. Πώς να φανταστείς ότι ίσως ο συγκεκριμένος δημοσιογράφος έχει μήνες απλήρωτος και δυσκολεύεται να εξασφαλίσει ακόμα και το φαγητό του;

Γιατί διαλέξατε αυτό τον τίτλο;

Η ιστορία μου ξεκινάει με την ηρωίδα να πλέκει μέσα στο αυτοκίνητό της. Το πιο λογικό συμπέρασμα για κάποιον που τη βλέπει είναι ότι απλώς περνάει την ώρα της δημιουργικά, περιμένοντας κάτι ή κάποιον. Η αλήθεια είναι ότι πριν ξεκινήσω το βιβλίο είχα δει μια γυναίκα που έπλεκε μέσα στο αυτοκίνητό της. Το πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου της ήταν γεμάτο πράγματα. Εκείνη τη στιγμή αναρωτήθηκα αν η γυναίκα βρισκόταν απλώς στον χώρο που έμενε. Είχε παρκάρει σε ένα όμορφο σημείο, σε μια περιοχή της Κηφισιάς, όπου θα ήταν πολύ ακριβό να διατηρήσει κάποιος σπίτι, και απολάμβανε την ομορφιά του δρόμου μέσα από το αυτοκίνητό της. Η γυναίκα αυτή έδωσε τα πρώτα χαρακτηριστικά στην ηρωίδα μου. Μια νεοάστεγη, η οποία βρίσκει τρόπους να ζει σχετικά φυσιολογικά. Κουβεντιάζοντας για τον τίτλο με έναν συνεργάτη μου στην εφημερίδα Κηφισιά που έχουμε με τον άντρα μου, ο οποίος είναι ιδιαίτερα ευρηματικός στους τίτλους, έδωσε την ιδέα του τίτλου. Σε κάθε αστυνομική ιστορία ο ήρωας αναζητάει τα ίχνη που θα τον οδηγήσουν στη λύση του μυστηρίου. Ο συνδυασμός τους άραγε δεν μοιάζει με ένα πλεκτό που όταν ολοκληρωθεί μπορεί να δώσει τη λύση; Νομίζω ότι τον τίτλο υποστηρίζει εξαιρετικά το εξώφυλλο που σχεδίασε η Ξένια Τρύφων.

Ο συγγραφέας μπορεί να γράψει πιο εύκολα για τη δική του εποχή, μια και όλα τα ερεθίσματα και οι καταστάσεις είναι μπροστά του περιμένοντας να καταγραφούν. «Είθε να ζήσεις σε ενδιαφέροντες καιρούς» λέει μια κινέζικη παροιμία και, αν μη τι άλλο, η Αθήνα των Μνημονίων μάς προσφέρει τουλάχιστον αυτό, «ενδιαφέροντες καιρούς».

Μια άνεργη, σχεδόν άστεγη δημοσιογράφος, ένας γνωστός δημοσιογράφος που βρίσκεται δολοφονημένος. Γιατί συμβαίνουν τόσα δεινά στους δημοσιογράφους τη σημερινή εποχή;

Οι εργαζόμενοι στα Μέσα Ενημέρωσης είναι από τους πρώτους που χτύπησε η κρίση και ίσως αυτοί που το πήραν και πιο βαριά. Είχαν συνηθίσει να είναι «κάποιοι» και ξαφνικά βρέθηκαν όχι μόνο χωρίς λεφτά, αλλά χωρίς τη δυνατότητα ή έστω την ψευδαίσθηση να νιώθουν σημαντικοί. Από την Τέταρτη Εξουσία βρέθηκαν στην άβυσσο. Ο τρόπος που λειτουργούσαν επιχειρηματικά πολλά από τα μέσα αυτά φανέρωσε όλη την παθογένεια του συστήματος. Μεγάλος αριθμός Μέσων Ενημέρωσης, που ανήκαν σε μικρό αριθμό επιχειρηματιών, υπήρχαν για να υποστηρίζουν συγκεκριμένα συμφέροντα και δεν στηρίζονταν στην αρχή της κερδοφορίας για την ύπαρξή τους. Στήριζαν και στηρίζονταν σε μια φούσκα και οι φούσκες κάποια στιγμή σκάνε. Το κακό είναι ότι από την κατάσταση πλήγηκαν κυρίως οι εργαζόμενοι.

Γιατί τα ίχνη που οδηγούν στην εξιχνίαση του δολοφόνου είναι μπλεγμένα; Ποιος βοηθά να βρεθεί λύση;

Αν δεν ήταν μπλεγμένα δεν θα υπήρχε λόγος να διαβάσει ο αναγνώστης το βιβλίο. Θα μπορούσε να υποθέσει τη λύση εξαρχής και να το αφήσει στην άκρη. Βέβαια δεν τα έμπλεξα με στόχο να «εξαπατήσω» τον αναγνώστη. Κάθε ιστορία όπου εμπλέκονται άνθρωποι με διαφορετικούς χαρακτήρες και συμφέροντα έχει τα δικά της «μπλεξίματα». Η λύση έρχεται από την ηρωίδα. Την ηρωίδα που αφήνει το πλεκτό της για να ασχοληθεί με την προεκλογική εκστρατεία μιας υποψήφιας δημάρχου και μέσω αυτής με την εξιχνίαση μιας δολοφονίας.

Το αστυνομικό μυθιστόρημα εκτυλίσσεται στην Ελλάδα, σε μια περίοδο κατά την οποία οι αλλαγές είναι τόσο πολλές όσο και οι ύποπτοι για έναν απρόσμενο φόνο. Αυτό κάνει να υπάρχει η διαπλοκή και η διαφθορά;

Νομίζω ότι οι λέξεις διαπλοκή και διαφθορά στην Ελλάδα ταιριάζουν απόλυτα με τις λέξεις εκλογές και Μέσα Ενημέρωσης, στοιχεία που υπάρχουν στο βιβλίο. Σχεδόν δεν μπορούμε να φανταστούμε τη μια λέξη χωρίς την άλλη. Είναι πολύ εύκολο να φανταστούμε έναν δημοσιογράφο να εκβιάζει έναν πολιτικό προκειμένου να μην αποκαλύψει πράγματα που ξέρει γι’ αυτόν. Ακόμα κι αν ο δημοσιογράφος μπλοφάρει, ο πολιτικός έχει συνήθως τόσα να κρύψει που δύσκολα θα ριψοκινδυνέψει την αποκάλυψή τους. Θα προσπαθήσει να «τα βρει» με κάποιον τρόπο με το δημοσιογράφο. Πώς άραγε λέγεται αυτό αν όχι διαφθορά και διαπλοκή;

Στο βιβλίο σας αναφέρετε ότι στην υπόθεση είναι αναμεμιγμένοι δημοσιογράφοι κι εκδότες. Κατά πόσο αυτά έχουν σχέση με την πραγματικότητα;

«Οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα και καταστάσεις είναι καθαρά συμπτωματική», όπως κάθε μυθοπλασία. Το υποσυνείδητο βέβαια είναι πιθανό να παίζει παιχνίδια και όλο και κάποια μικρή αληθινή λεπτομέρεια μπορεί να έχει επηρεάσει τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι ήρωες. Ακόμα όμως και αν δεν πρόκειται για πραγματικά γεγονότα, είναι σίγουρα πράγματα που θα μπορούσαν να έχουν συμβεί ή να συμβούν στο μέλλον.

Η ηρωίδα σας παίζει οικειοθελώς τον ρόλο του ντετέκτιβ, είναι αποφασισμένη να φέρει σε πέρας την αποστολή της και πιστεύει πως θα τα καταφέρει. Τι της δίνει αυτή την αισιοδοξία;

Δεν πρόκειται μάλλον για αισιοδοξία αλλά πολύ περισσότερο για ελπίδα. Δεν θέλει να τα καταφέρει για την ηθική ικανοποίηση. Θέλει να τα καταφέρει για να βοηθήσει τον άνθρωπο που αγαπάει. Αν δεν τα καταφέρει, οι επιπτώσεις θα είναι σοβαρές και δεν πιστεύει ότι ενδιαφέρεται κανείς αρκετά ώστε να φτάσει στην αλήθεια. Η αστυνομία δείχνει να αρκείται στην ύπαρξη ενός βολικού υπόπτου με αρκετά στοιχεία για να τον καταδικάσει.

Παράλληλα περιγράφετε με επιτυχία την Αθήνα του Μνημονίου, τις γειτονιές της πόλης με τα προβλήματά τους, τους ανθρώπους με τις αδυναμίες τους. Με ποιο τρόπο ο συγγραφέας που ζει ανάμεσα σε συνανθρώπους παρατηρεί και εμπνέεται από την καθημερινή ζωή;

Ο συγγραφέας μπορεί να γράψει πιο εύκολα για τη δική του εποχή, μια και όλα τα ερεθίσματα και οι καταστάσεις είναι μπροστά του περιμένοντας να καταγραφούν. «Είθε να ζήσεις σε ενδιαφέροντες καιρούς» λέει μια κινέζικη παροιμία και, αν μη τι άλλο, η Αθήνα των Μνημονίων μάς προσφέρει τουλάχιστον αυτό, «ενδιαφέροντες καιρούς». Είναι πιο εύκολο να στήσεις μια ενδιαφέρουσα ιστορία στην προβληματική Αθήνα παρά στη χαρούμενη Αθήνα. Εκτός των άλλων, όταν θα έχουν περάσει όλα αυτά, αν ποτέ περάσουν, τα βιβλία που θα περιγράφουν την Αθήνα της κρίσης θα αποτελούν ενδιαφέροντα αναγνώσματα καταγραφής αυτής της εποχής.

Ιδιαίτερα διασκεδαστικό ήταν να δοκιμάζω στους ήρωες πρακτικές για το πώς μπορείς να ζήσεις σήμερα χωρίς λεφτά. Ποτέ δεν ξέρει κανείς πότε μπορεί να χρειαστεί να χρησιμοποιήσει κάποια από αυτές τις ιδέες. Εάν τα κατάφεραν οι ήρωές μου, ίσως να χρειαστεί να τα καταφέρω κι εγώ.

Υπάρχει ελπίδα, παρά τα οικονομικά προβλήματα, να αλλάξει η ελληνική κοινωνία;

Η ελπίδα είναι ότι ίσως ακριβώς λόγω των οικονομικών προβλημάτων θα αλλάξει η ελληνική κοινωνία. Πρόκειται όμως μάλλον για μια αμυδρή προς το παρόν ελπίδα. Υπάρχουν όμως κομμάτια της κοινωνίας, τα οποία και χρειάζονται λιγότερο την αλλαγή και τα οποία εμπνέουν γενικά ελπίδα.

Εργάζεστε ως δημοσιογράφος και ως εκπαιδεύτρια για πολλά χρόνια. Ποια προβλήματα σε αυτούς τους χώρους δεν έχουν λυθεί ακόμη;

Όλα, και διαρκώς δημιουργούνται περισσότερα. Τα προβλήματα φαίνεται να ήρθαν για να μείνουν. Ως εκπαιδεύτρια δουλεύω κυρίως σε εκπαίδευση ενηλίκων ανέργων. Έχω γνωρίσει πολύ ενδιαφέροντες ανθρώπους δουλεύοντας σε αυτά τα προγράμματα και είναι κρίμα που άνθρωποι με όρεξη και προσόντα θα πρέπει να αρκεστούν μέσω των προγραμμάτων αυτών σε ένα μικρό εισόδημα για λίγους μόνο μήνες. Διδάσκω μάρκετινγκ και μάνατζμεντ, όπου τονίζουμε την ανάγκη των μακροπρόθεσμων στόχων. Το κράτος όμως σε σχέση με αυτούς τους ανθρώπους έχει μόνο κοντόφθαλμους στόχους, που εστιάζονται στο πώς να μειώσει τον δείκτη της ανεργίας. Όσο οι υπεύθυνοι νοιάζονται για τους δείκτες και μόνο, τα προβλήματα θα έχουν αυξητική τάση.

Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες μας που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;

Να χαίρονται με ό,τι έχουν, χωρίς όμως να σταματάνε να διεκδικούν περισσότερα. Η ευχαρίστηση και η χαρά μπορεί να βρίσκονται και σε μέρη που δεν φαντάζονται. Θα πρέπει όμως να την αναζητήσουν. Η Ελλάδα μπορεί να έχει ένα σωρό προβλήματα, διαθέτει όμως ακόμα ήλιο και θάλασσα και καλά θα κάνουν να προσπαθήσουν να απολαύσουν όσο περισσότερο ήλιο και θάλασσα.

Ξαπλωμένοι στην άμμο με ένα καλό βιβλίο, από τα καλύτερα πράγματα που μπορώ να σκεφτώ. Αν τώρα θελήσουν το βιβλίο αυτό να είναι το Πλέκοντας ίχνη, ελπίζω να μην απογοητευτούν. Κι εγώ θα χαιρόμουν ιδιαίτερα αν κάνοντας βόλτα σε κάποια παραλία έβλεπα κάποιον να το διαβάζει και μην μπορώντας να το αφήσει στην άκρη, να μαυρίζει λίγο παραπάνω στον ήλιο.