Ομιλία του Πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, στην Πνύκα

Αθήνα, 7/9/2017

Κυρίες και Κύριοι,

Με μεγάλη χαρά καλωσορίζουμε στη γενέτειρα της Δημοκρατίας, τον Πρόεδρο της Γαλλίας, χώρας του διαφωτισμού και των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Με μεγάλη χαρά υποδεχόμαστε, τον Εμανουέλ Μακρόν,  εδώ στην Πνύκα.

Στον τόπο που η δημοκρατία έκανε τα πρώτα της βήματα και άναψε τη φλόγα για να φωτίσει όλη την οικουμένη.

Εδώ όπου δημιουργήθηκε το μεγαλύτερο από τα θαύματα του αρχαίου πολιτισμού.

Η Αθηναϊκή δημοκρατία.

Εδώ που για πρώτη φορά στην ιστορία των κοινωνιών, γεννήθηκε αυτό που ονομάζουμε δημόσια σφαίρα.

Η σφαίρα της δημόσιας συζήτησης, της  συμμετοχής, και της δημοκρατικής λήψης των αποφάσεων.

Η σφαίρα της εκλογής των αρχόντων σε όλες τις βαθμίδες.

Και του ελέγχου των αποφάσεων και του έργου τους από τους ελεύθερους πολίτες.

Αγαπητέ Εμανουέλ,

Επίτρεψέ μου να σου υπενθυμίσω, ότι τον πολίτη που δεν συμμετείχε στα κοινά, στην αρχαία Ελλάδα τον αποκαλούσαν καταφρονητικά ιδιώτη.

Που στη δική σας γλώσσα δεν είναι και σήμερα τόσο τιμητικός χαρακτηρισμός. 

Και στο θυμίζω αυτό για να καταλάβουμε όλοι, πόσο σημαντική αρετή θεωρούσαν οι αρχαίοι έλληνες, τη συμμετοχή όλων στις δημοκρατικές διαδικασίες. 

Και είναι για αυτόν ακριβώς το λόγο, για τη δημοκρατική πνοή αυτού του τόπου, που η παρουσία μας εδώ αποκτά έναν ιδιαίτερο συμβολισμό.

Έναν συμβολισμό που ξεπερνά τα σύνορα τόσο της Ελλάδας όσο και της Ευρώπης και ακτινοβολεί σε ολόκληρο τον κόσμο.

Γιατί αυτή η γωνιά της γης και της Ελλάδας, ακτινοβολεί ιστορία, καθολικότητα και οικουμενικότητα.

Και η παρουσία σας εδώ, ως εκπροσώπου της Γαλλίας που έδωσε αίμα και ψυχή το 1789 στις ιδέες της ελευθερίας, της ισότητας, και της αδελφότητας, κάνει αυτό τον συμβολισμό ακόμα πιο ισχυρό.

Στέλνουμε, λοιπόν, σήμερα ένα μήνυμα σε ολόκληρο τον κόσμο. Ένα μήνυμα απ’ άκρη σε άκρη σε ολόκληρη την Ευρώπη ότι είμαστε αποφασισμένοι να προωθήσουμε το διάλογο, για ένα νέο Συμβόλαιο Δημοκρατίας, Ισότητας, και Αλληλεγγύης, στην Ευρώπη.

Για τη Δημοκρατική της Επανίδρυση, στο έδαφος των κοινών αξιών, της κοινής μας πολιτιστικής παρακαταθήκης, της μακράς και όχι πάντα ευτυχισμένης ευρωπαϊκής μας διαδρομής.

Της παρακαταθήκης της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης και της ισονομίας.

Της ισονομίας μεταξύ των πολιτών, αλλά και μεταξύ των κρατών μελών.

Αγαπητοί φίλοι,

Δεν είναι μόνο δική μας διαπίστωση, ότι η πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση μετεξελίχθηκε σε κρίση Δημοκρατίας και κρίση πολιτικής.

Διέβρωσε τη δημοκρατική νομιμοποίηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Διεύρυνε τις ανισότητες όχι μόνο μεταξύ των κρατών μελών αλλά και μεταξύ των πολιτών στο εσωτερικό των κρατών μελών.

Και απομάκρυνε την Ευρώπη από τις ιδρυτικές της αξίες.

Απομακρύνοντας τους πολίτες από τα κέντρα αποφάσεων.

Μετατοπίζοντας τα κέντρα από τους υπερεθνικούς στους διακυβερνητικούς θεσμούς.

Πίσω από κλειστές πόρτες άτυπων οργάνων, που δε λογοδοτούν στους ευρωπαίους πολίτες.

Και έτσι περάσαμε με ταχύτητα μεγάλη, και ίσως χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε από την Ευρώπη των πολιτών στην Ευρώπη των τραπεζών, των μεγάλων συμφερόντων και των τεχνοκρατών.

Μια Ευρώπη που δεν εμπνέει πια και δεν κινητοποιεί τους πολίτες της.

Και το χειρότερο : Μια Ευρώπη που αφήνει χώρο και έδαφος στο σκοτάδι του ακροδεξιού λαϊκισμού και της μισαλλοδοξίας.

Αυτή η Ευρώπη δεν μας αξίζει.

Αυτή την Ευρώπη θέλουμε να την αλλάξουμε.

Αυτή την Ευρώπη πρέπει να την αλλάξουμε.

Και για να τα καταφέρουμε χρειαζόμαστε τον ενθουσιασμό και την ορμητικότητα της νιότης, αλλά χρειαζόμαστε και την σωφροσύνη της ενηλικίωσης.

Τη σωφροσύνη και την πείρα που δε χαρίζονται αλλά κατακτώνται μέσα από τις ιστορικές διαδρομές, τις επιτυχίες αλλά και τα λάθη.

Τους θριάμβους αλλά και τις ήττες.

Και τις τραγωδίες, θα έλεγα, που ζήσαμε.

Και είναι η σωφροσύνη, μια από τις κύριες αρετές της αρχαιοελληνικής παράδοσης, που μας επιβάλλει σήμερα να αναστοχαστούμε πάνω στην ιστορία και τα πεπραγμένα μας,

Και να ξανασχεδιάσουμε το μέλλον της Ευρώπης.

Γιατί σήμερα δεν αμφιβάλλει πια κανείς ότι αυτή είναι η πολιτική και ηθική υποχρέωση της δικής μας γενιάς Εμανουέλ, απέναντι στο παρελθόν αλλά και στο μέλλον.

Απέναντι στους ιδρυτές της Ευρώπης που οραματίστηκαν το θαύμα της ειρηνικής συνύπαρξης, της συνεργασίας και της αλληλεγγύης εκεί που για χρόνια ηχούσαν τα κανόνια του πολέμου και του αλληλοσπαραγμού.

Αλλά και απέναντι σε αυτούς που έρχονται και μας ζητούν ήδη τον λόγο.

Στους νέους της Ευρώπης που αναρωτιούνται, αμφιβάλλουν, αγωνιούν, αναζητούν. 

Αλλά και απέναντι στις μελλοντικές γενιές.

Αγαπητοί φίλοι,

Μέσα σε έναν κόσμο που συνεχώς αναδιοργανώνεται, μεταμορφώνεται και καινοτομεί, η Ευρώπη δεν μπορεί να παραμείνει αδρανής.

Χρειάζεται να αλλάξει, αν θέλει να επιζήσει.

Η αδράνεια και η ακινησία της, θα σημάνει και την παρακμή της.

Αρκεί κανείς να κοιτάξει τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις, ξεκινώντας από το δημογραφικό, για να δει ότι ακόμα και οι ισχυρότεροι από μας δεν θα έχουν κανένα μέλλον και καμία προοπτική χωρίς την ενωμένη Ευρώπη.

Με βάση τις σημερινές εκτιμήσεις και προβλέψεις, μέσα στα επόμενα 20 χρόνια καμία χώρα της ΕΕ δεν θα βρίσκεται στις επτά οικονομικά ισχυρότερες χώρες του πλανήτη.

Το ειδικό βάρος κάθε χώρας ξεχωριστά μειώνεται μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο προκλήσεις, που έχει ανάγκη τη παρουσία μιας ισχυρής Ευρώπης.

Όχι ως δύναμη επιβολής, αλλά ως δύναμη ειρήνης, συνεργασίας και ασφάλειας.

Θα ήθελα, λοιπόν, να διακηρύξω και από αυτό το βήμα, τη θέλησή μας να συμμετάσχουμε από θέση ευθύνης στη μεγάλη προσπάθεια να αλλάξουμε την Ευρώπη.

Να την αλλάξουμε σε μια κατεύθυνση δημοκρατίας, κοινωνικής δικαιοσύνης, και προόδου.

Γιατί- το πιστεύω ακράδαντα αυτό- μόνο έτσι θα έχει μέλλον.

Μόνο στηριγμένη στους λαούς της, στα εκατομμύρια των Ευρωπαίων της εργασίας και της δημιουργίας, μόνο έτσι θα μπορέσει να παίξει το ρόλο που επιβάλλουν οι δύσκολες σημερινές συνθήκες. 

Ο Μαρξ χαρακτήρισε κάποτε την γαλλική εξέγερση της κομμούνας του Παρισιού, ως έφοδο στον ουρανό.

Εμείς, επιτρέψτε μου να πω, χρειαζόμαστε σήμερα μια ευρωπαϊκή, δημοκρατική και ειρηνική, έφοδο.

Αλλά έφοδο στη γη, όχι στον ουρανό.

Στα πραγματικά καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων που αναζητούν λύσεις.

Εκεί που οι Ευρωπαίοι, και οι Γάλλοι και οι Έλληνες μαζί, εργάζονται, δημιουργούν, παράγουν, καινοτομούν.

Αλλά και προβληματίζονται, δυσπιστούν, γυρίζουν τις πλάτες τους στο μέλλον που άλλοι κατασκευάζουν γι’ αυτούς.

Πιστεύω, λοιπόν, ότι πρέπει και μπορούμε:

Με τη συλλογική μας σκέψη και θέληση, να καταστήσουμε την Ευρώπη ικανή να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του μέλλοντος, των αναδυόμενων οικονομιών, και της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.

Να σχεδιάσουμε και να παρουσιάσουμε στους λαούς μας ένα φιλόδοξο σχέδιο για το κοινό μας αύριο, που θα έχει τα θεμέλιά του στις κοινές μας αξίες του χθες και που θα απαντά όμως στις ανάγκες του σήμερα.

Πιστεύω ότι πρέπει και μπορούμε:

Οι αναγκαίοι υπερεθνικοί ευρωπαϊκοί θεσμοί, που προϋποθέτουν εκχώρηση κυριαρχίας από τα κράτη-μέλη, να καταστούν θεσμοί υπερεθνικής δημοκρατίας, με κοινωνικό και κοινοβουλευτικό έλεγχο.

Να μην επιτρέπουμε άλλο η εκχώρηση κυριαρχίας από τα κράτη μέλη να μετατρέπεται σε υποχώρηση της δημοκρατίας, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Αλλά να οικοδομήσουμε την έννοια της ευρωπαϊκής κυριαρχίας που θα βασίζεται σε αληθινά δημοκρατικούς ευρωπαϊκούς θεσμούς και θα εμπλέκει ισότιμα τους λαούς μας στη διαδικασία λήψη των αποφάσεων.

Πιστεύω ότι πρέπει και μπορούμε :

Η δημοκρατική επανεκκίνηση της Ευρώπης να έχει ως αφετηρία την οικονομική και νομισματική ένωση, η οργανική ενότητα της οποίας προσδιορίζει, σε μεγάλο βαθμό, και τη βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος συνολικά.

Και οργανική ενότητα δεν μπορεί να υπάρξει όσο παραμένει μόνο νομισματική, αλλά όχι και οικονομική ένωση.

Δηλαδή όσο, εν τέλει, δεν  μετασχηματίζεται και σε πολιτική ένωση.

Οργανική ενότητα δεν μπορεί να υπάρξει όσο διαρκεί η σημερινή, χωρίς προηγούμενο, οικονομική και κοινωνική απόκλιση στο εσωτερικό της.

Και ανάμεσα στα κράτη-μέλη αλλά και στις εθνικές κοινωνίες.

Μια απόκλιση,  που βρίσκεται σε προφανή διάσταση με τους καταστατικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ισόρροπη ανάπτυξη, πλήρη απασχόληση, και κοινωνική πρόοδο. 

Αυτό σημαίνει ότι η Ευρωζώνη θα πρέπει γρήγορα να μετατραπεί από θεσμό ενισχυμένης συνεργασίας σε θεσμό ενισχυμένης αλληλεγγύης.

Αυτό πρέπει να γίνει, και πιστεύω ότι το μπορούμε.

Γιατί, σε μια οικονομική και νομισματική ένωση,  η πολιτική και οικονομική αλληλεγγύη δεν είναι ούτε διάβημα των αδυνάτων προς τους ισχυρούς, όπως κάποιοι υπονοούν,  ούτε, πολύ περισσότερο, παραχώρηση συγκεκριμένων κρατών-μελών σε κάποια άλλα.

Αλλά είναι προϋπόθεση για την εύρυθμη και βιώσιμη λειτουργία της συνολικά.

Και η σημερινή δομή και λειτουργία της Ευρωζώνης, ως μηχανισμού που διευρύνει ανισότητες και αποκλίσεις, την καθιστά, όχι απλώς ευάλωτη, αλλά και ευεπίφορη σε νέες κρίσεις.

Γι' αυτό το λόγο, χρειαζόμαστε περισσότερο δημοκρατική Ευρώπη.

Γι' αυτό το λόγο είναι αναγκαίος ο εκδημοκρατισμός της Ευρωζώνης.

Η θεσμική και δημοκρατική της εμβάθυνσή, με περισσότερα κοινά εργαλεία πολιτικής και εργαλεία επιμερισμού των κινδύνων μέσα στην Ευρωζώνη.

Αλλά και με πολιτικές που δεν ανατροφοδοτούν κύκλους κρίσεων αλλά υποστηρίζουν τη σύγκλιση και τη συνοχή.

Πιστεύω πως πρέπει και μπορούμε  :

Να αναχαιτίσουμε τον φορολογικό ανταγωνισμό ανάμεσα στα μέλη.

Και, παράλληλα, να επιτρέψουμε περισσότερο δημοσιονομικό χώρο στις εθνικές κυβερνήσεις, ώστε να τηρούν τους κοινούς κανόνες αλλά ταυτόχρονα να έχουν και τη δυνατότητα να εφαρμόσουν το πρόγραμμα με βάση το οποίο έχουν εκλεγεί.

Γιατί η δημοσιονομική πολιτική δεν πρέπει να αμφισβητεί την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, αλλά να βρίσκεται διαρκώς σε πλαίσιο διαφάνειας και λογοδοσίας, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τη διαχείριση των δημόσιων πόρων.

Πιστεύω πως πρέπει και μπορούμε  :

Να πετύχουμε τη δημοσιονομική σύγκλιση αλλά παράλληλα να πετύχουμε και την οικονομική και την κοινωνική σύγκλιση.

Σε αυτό το προγραμματικό πλαίσιο, θα μπορούσε πράγματι να έχει ουσιαστικό ρόλο ένας υπουργός Οικονομικών της Ευρωζώνης, που θα υπόκειται όμως, σε δημοκρατική λογοδοσία, όπως κάθε υπουργός Οικονομικών στην Ευρώπη.

 Και θα είναι επιφορτισμένος με τη διαχείριση των κοινών εργαλείων πολιτικής:

Τον κοινό προϋπολογισμό, με αναδιανεμητικό, σταθεροποιητικό και αναπτυξιακό ρόλο.

Τον κοινό μηχανισμό διαχείρισης του δημόσιου χρέους των κρατών-μελών.

Την εποπτεία του κοινού ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος, με ένα αξιόπιστο σύστημα στήριξης του Ενιαίου Ταμείου Εξυγίανσης και με ευρωπαϊκή εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων.

Και θέλω να επισημάνω στο σημείο αυτό, τη χρησιμότητα ενός ισχυρού κοινού προϋπολογισμού για τη σταθερότητα στην Ευρωζώνη.

Γιατί σήμερα έχουμε στην Ευρωζώνη εξωτερικά πλεονάσματα, χωρίς εσωτερικό μηχανισμό αναδιανομής.

Έχουμε την ανισορροπία, χωρίς την αναγκαία αντιστάθμιση για την εξισορρόπηση.

Και έχουμε κανόνες αυστηρούς που δυστυχώς όμως δεν ισχύουν για όλους.

Και αυτό δεν είναι θέμα μόνο δικαιοσύνης, αλλά και θέμα αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας.

Ελέγχουμε αυστηρά τις χώρες που υπερβαίνουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα στα οποία έχουμε κοινά δεσμευτεί, αλλά αφήνουμε ανεξέλεγκτες τις χώρες  που συστηματικά καταγράφουν θηριώδη πλεονάσματα στο ισοζύγιο πληρωμών, πολύ υψηλότερα από αυτά στα οποία έχουμε κοινά δεσμευτεί.

Και έτσι το χάσμα ανάμεσα σε Νότο και Βορά, ανάμεσα σε κέντρο και περιφέρεια αντί να κλείνει, διευρύνεται διαρκώς.

Πιστεύω, επίσης, ότι πρέπει και μπορούμε :

Αντίστοιχα βήματα πολιτικής εμβάθυνσης, να τολμήσουμε και στην κοινωνική πολιτική.

Συνεπώς όσο χρειαζόμαστε έναν υπουργό οικονομικών, άλλο τόσο χρειαζόμαστε και έναν υπουργό κοινωνικής συνοχής της ευρωζώνης.

Γιατί η απουσία αξιόπιστων δεσμεύσεων σε κοινωνικούς στόχους δεν είναι μια απλή τεχνοκρατική στρέβλωση.

Είναι ένα μεγάλο πολιτικό λάθος.

Αποξενώνει τους πολίτες από την Ευρώπη και τις διαδικασίες της.

Ιδιαίτερα σε εκείνες τις χώρες που έχουν βιώσει, όπως η Ελλάδα, δυσανάλογα το κοινωνικό κόστος της κρίσης.

Γι’ αυτό είναι ζωτική ανάγκη  να συγκροτήσουμε έναν πολιτικά και νομικά ισχυρό Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων.

Έναν Πυλώνα, όχι απλή διακήρυξη δικαιωμάτων και προθέσεων.

Αλλά ως μηχανισμό προώθησης της κοινωνικής σύγκλισης προς τα πάνω και αποτροπής της αξιοποίησης των ονομαστικών μισθών και των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ως εργαλείων οικονομικής προσαρμογής.

Και τέλος πιστεύω ότι πρέπει και μπορούμε : 

Να ενισχύσουμε αποφασιστικά  το θεσμικό πλαίσιο της δημοκρατίας, του ελέγχου και της λογοδοσίας προς στους ευρωπαίους πολίτες.

Αυτό σημαίνει ότι δε μπορεί μόνο ο υπουργός οικονομικών ή ο υπουργός της κοινωνικής συνοχής της ευρωζώνης, να αποφασίζουν, και ιδιαίτερα να αποφασίζουν  πίσω από κλειστές πόρτες.

Αλλά να υπόκεινται στο διαρκή δημοκρατικό έλεγχο και τη λογοδοσία.

Πράγμα που συνεπάγεται και τη συγκρότηση ενός Κοινοβουλίου της Ευρωζώνης, όχι με διακοσμητικό, αλλά με αποφασιστικό ρόλο, ισχυρότερο από τον αντίστοιχο ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με δημοσιονομικές και ελεγκτικές δραστηριότητες, σε στενή συνεργασία με τα εθνικά Κοινοβούλια.

Και με αναλογική εκπροσώπηση από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης.

Αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι,

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια πολύ κρίσιμη καμπή της ευρωπαϊκής πορείας.

Η εμπειρία των τελευταίων χρόνων στην Ελλάδα έδειξε σε όλη τους την έκταση, και σε όλο τους το βάθος, τα όρια μιας Ευρώπης, που έχει καλύτερες σχέσεις με την τιμωρία και την επιβολή, από ότι με τη δημοκρατία.

Με τα κέρδη και τους αριθμούς, απ’ ότι με τους ανθρώπους.

Με τον εγωισμό των ισχυρών, απ’ ότι με τη στήριξη των αδυνάτων.

Αυτή η Ευρώπη, θα το πω ορθά κοφτά, δεν έχει μέλλον.

Με ενότητα, στοχασμό, θάρρος, δημοκρατική θέληση, και με σημαία τις αξίες της Αθηναϊκής δημοκρατίας, της γαλλικής επανάστασης και του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, οφείλουμε αυτήν την Ευρώπη να την αλλάξουμε.

Να δώσουμε την ειρηνική μάχη για να την αλλάξουμε.

Πρέπει και μπορούμε!

Και αξίζει το κόπο να αγωνιστούμε για να το πετύχουμε.

Σας ευχαριστώ. 

ΣΥΡΙΖΑ ΠΛΑΤΕΙΑ ΒΙΚΤΩΡΙΑΣ