Gaga Rosić : συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα

Η Γκάγκα Ρόσιτς γεννήθηκε στη Σερβία το 1953. Σπούδασε συγκριτική λογοτεχνία, ξένες γλώσσες και θέατρο στο Βελιγράδι, στο Παρίσι και στο Λονδίνο. Η διδακτορική της διατριβή είχε θέμα «Το αρχαίο ελληνικό θέατρο στη σύγχρονη σκηνή». Από το 1981 ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει μεταφράσει πάνω από 60 τίτλους σύγχρονης λογοτεχνίας. Από τα σερβικά στα ελληνικά έχει μεταφράσει συγγραφείς όπως οι: Πάβιτς, Στεβάνοβιτς, Κοβάτσεβιτς, Πόπα, Σάβιτς, Τζουκάνοβις, Αλμπαχάρι (Βραβείο Βαλκάνια για το Δόλωμα), Αρσένιεβιτς, Μίρκοβιτς, Κις. Από τα ελληνικά στα σερβικά έχει μεταφράσει τους: Μάτεσι, Θεοδωρόπουλο, Καπάνταη, Λαδιά, Αναγνωστάκη, Ζατέλη, Δημουλά, Σωτηρίου, Κούρτοβικ, Μαραγκόπουλο, κ.ά.

Έχει οργανώσει τον Κύκλο της Σερβικής Λογοτεχνίας στην Αθήνα και έχει παρουσιάσει πολλούς Σέρβους καλλιτέχνες στην Ελλάδα, όπως και Έλληνες στη Σερβία. Στο θέατρο έχει συνεργαστεί σε παραστάσεις ως μεταφράστρια των σκηνοθετών. Το 2004 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης για τη μετάφραση στα σερβικά των ποιημάτων της Κικής Δημουλά. Επίσης, το 2010 της απονέμεται το Βραβείο του Σερβικού PEN για το συνολικό της έργο, ως καλύτερης μεταφράστριας από τη σερβική γλώσσα. Το 2011 τιμήθηκε με το Μεγάλο Έπαθλο της Ένωσης Συγγραφέων και Μεταφραστών της Σερβίας για το σύνολο του μεταφραστικού της έργου. Για τη συμβολή της στη σύσφιξη των πολιτιστικών δεσμών μεταξύ Ελλάδας και Σερβίας, η χώρα της της έχει απονείμει τον τίτλο της Επίτιμης Πρέσβειρας των Γραμμάτων. Η Μαργαριταρένια Πόλη, το μυθιστόρημα της Γκάγκα Ρόσιτς που κυκλοφορεί από την Εστία, είναι η αφορμή της συζήτησής μας με τη γνωστή μεταφράστρια και συγγραφέα.

Η Μαργαριταρένια Πόλη, ένα υπαρξιακό μυθιστόρημα με έντονο το στοιχείο του παραμυθιού. Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια;

Το παραμύθι και η πραγματικότητα είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Τι είναι η ανθρώπινη ύπαρξη: αυτό που κανείς βιώνει ή αυτό που ονειρεύεται; Συνηθίζουμε να πιστεύουμε σε ό,τι είναι ορατό, ενώ από το αόρατο ο άνθρωπος αφαιρεί κάθε δικαίωμα ύπαρξης.

Πόσο γοητευτικό και πόσο παρακινδυνευμένο είναι για έναν συγγραφέα να χρησιμοποιεί το στοιχείο της αλληγορίας στη σύνθεση ενός μυθιστορήματος;

Γοητευτικό είναι (για μένα) το στοιχείο της αλληγορίας. Παρακινδυνευμένο, γιατί;

Η μετάφραση είναι μια υπεύθυνη και επίπονη δουλειά που απαιτεί μεγάλη κατανόηση: δεν αρκεί μονάχα η γνώση της γλώσσας, αλλά χρειάζεται και η προσαρμογή. Η ωραιότερη αίσθηση είναι όταν το κείμενο δεν φαίνεται μεταφρασμένο, αλλά «γραμμένο» στη γλώσσα απόδoσης.

Σας γνωρίζουμε από τις εξαιρετικές και βραβευμένες αποδόσεις λογοτεχνικών έργων από τα ελληνικά στα σερβικά και αντίστροφα. Πόσο εύκολο και πόσο δύσκολο είναι να συνδυάσετε τα γλωσσικά ιδιώματα των δυο γλωσσών;

Πολύ δύσκολο, τα ιδιώματα είναι από τα πιο δύσκολα επιτεύγματα στη μετάφραση. Πρόσφατα μετέφρασα το μυθιστόρημα Μάρτυς μου ο Θεός του Μάκη Τσίτα κι αυτό ακριβώς το ζήτημα με δυσκόλεψε πολύ. Γι’ αυτό η μετάφραση είναι μια υπεύθυνη και επίπονη δουλειά που απαιτεί μεγάλη κατανόηση: δεν αρκεί μονάχα η γνώση της γλώσσας, αλλά χρειάζεται και η προσαρμογή. Η ωραιότερη αίσθηση είναι όταν το κείμενο δεν φαίνεται μεταφρασμένο, αλλά «γραμμένο» στη γλώσσα απόδoσης.

Εντυπωσιακές είναι και οι σπουδές σας και κυρίως η διδακτορική σας διατριβή με θέμα το αρχαίο ελληνικό θέατρο στη σύγχρονη σκηνή. Τι σας ώθησε στη συγκεκριμένη επιλογή;

Οι μεγάλοι αρχαίοι ποιητές. Ο μοχλός όλης της παγκόσμιας τραγωδίας που είναι αιώνιος δαυλός για να αγκαλιάζουμε τη σοφία και την αρετή. Έχω μεταδώσει εννέα αρχαίες τραγωδίες στη σερβική γλώσσα. Η Ορέστειαείναι το αποκορύφωμα της μεταφραστικής μου δραστηριότητας.

Ζείτε στην Ελλάδα από το 1981. Τι είναι αυτό που σας έκανε να θέλετε να μείνετε εδώ;

Η Ελλάδα, έτσι όπως είναι. Όταν δείχνει την υπεροχή της όπου της αρμόζει. Ύστερα, η οικογένειά μου: ο σύζυγος και η κόρη μου, δίχως τους οποίους θα ήμουν άλλος άνθρωπος.

Είναι η σημερινή Αθήνα η πόλη που αγαπήσατε;

Αγαπάω την Αθήνα. Τη δικιά μου Αθήνα. Γράφω για εκείνη στο πρώτο μου βιβλίο, Σκάλα στον ουρανό (εκδόσεις Κέδρος). Την αγαπούσα από πριν, όσο τη γνώριζα μέσω των σπουδών μου, και τώρα την αγαπάω ακόμα περισσότερο – είναι η πόλη όπου έχει γεννηθεί η κόρη μου.

Η κρίση, θεωρητικά, είναι παγκόσμια και αγγίζει ιδιαίτερα τα Βαλκάνια. Τι κοινό έχει αυτή τη στιγμή η Ελλάδα με την ιδιαίτερη πατρίδα σας, τη Σερβία;

Εγώ έχω δύο πατρίδες: τη Σερβία και την Ελλάδα. Μας συνδέει το κοινό πνεύμα, η θρησκεία, η αλληλεγγύη… Και ο παλμός της καρδιάς, κάτι που είναι άπιαστο, μπορεί και απερίγραπτο, κι όμως, αναμφίβολο κάθε δεδομένη στιγμή. Όσον αφορά στην κρίση, θα επισημάνω την κρίση του πνεύματος, για μένα είναι η σημαντικότερη από όλες.

Η λέξη αυτογνωσία, η ανακάλυψη του εαυτού, πόσο συσχετίζεται με την ανακάλυψη του κόσμου;

Απολύτως. Όποιος δεν γνωρίσει τον εαυτό του, είναι αδύνατο να γνωρίσει τον κόσμο. Ούτε καν τον πιο κοντινό δρόμο.

Η λέξη καρδιά είναι και η λέξη-κλειδί στο βιβλίο σας...

Η λέξη καρδιά είναι η λέξη-κλειδί όχι μόνο στο βιβλίο μου, αλλά είναι και η μαγική έννοια ολόκληρης της ανθρώπινης ύπαρξης.

Μεγαλώνοντας, τι μας κάνει να διαθέτουμε περισσότερη ή λιγότερη «καρδιά»;

Η Αρετή, η ομορφιά, η καλοσύνη, η συγχώρεση και, πριν από όλα – η αγάπη. 

Η Μαργαριταρένια Πόλη Γκάγκα Ρόσιτς
Μετάφραση: Μαρία Κεσίνη
Βιβλιοπωλείον της Εστίας
114 σελ.
ISBN 978-960-05-1694-4
Τιμή: €10,00

Χαριτίνη Μαλισσόβα, εκπαιδευτικός και αρθρογράφος λογοτεχνίας στην εφημερίδα Θεσσαλία.

http://diastixo.gr/