Το μυθιστόρημα Στη/Μέση του Σλοβένου συγγραφέα Γιασμίν Μπ. Φρέλιχ (γενν. 1986) αποτελεί ένα ισχυρό μανιφέστο για τους κινδύνους του μέλλοντος. Έχει λάβει το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2016), το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα στη Σλοβενία, ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Kresnik (το σημαντικότερο στη Σλοβενία) και το Βραβείο Critics’ Sieve, ενώ η αγγλική του μετάφραση ήταν υποψήφια για δύο σημαντικά βραβεία στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα Arthur C. Clarke και International Dublin Literary Award. Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Βακχικόν, σε μετάφραση της Μαριάννας Αβούρη, και με αυτή την αφορμή συνομιλήσαμε με τον συγγραφέα του για όσα συμβαίνουν τώρα και για όσα μπορεί να συμβούν, γιατί το μέλλον θα συμβεί… σε εμάς!
Το μυθιστόρημά σας Στη/Μέση είναι πλέον διαθέσιμο στα ελληνικά. Πώς αισθάνεστε γι’ αυτό; Τι σημαίνει για εσάς μια νέα μετάφραση;
Είναι απόλαυση και όνειρο. Ο κόσμος του μυθιστορήματος είναι ένας κόσμος απομόνωσης και αποσύνδεσης, δυσκολίας στην επικοινωνία, ωστόσο η γλώσσα, η μία μετά την άλλη, έχει κάνει την προσπάθεια να συμπεριλάβει το Στη/Μέση μέσα της, να το προσφέρει στο κοινό του, σε έναν εντελώς νέο και μοναδικό κύκλο αναγνωστών. Κι αυτή είναι από μόνη της μια πολύ κοινοτική, φιλόξενη χειρονομία, που με κάνει να ελπίζω ότι ο εικονιζόμενος στο μυθιστόρημα κόσμος δεν είναι το μέλλον μας. Το γεγονός ότι το βιβλίο Στη/Μέση βρήκε τη θέση του στην ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό, στην αρχή και την προέλευση της ευρωπαϊκής αφηγηματικής τέχνης, είναι σχεδόν απίστευτο – και ελπίζω να κάνει τη δήλωσή του εξίσου με ταπεινότητα και περηφάνια: Κοιτάξτε πόσο μακριά φτάσαμε. Μέχρι την αρχή!
Έχετε λάβει σημαντικά βραβεία για το μυθιστόρημά σας, που ήταν μάλιστα και το πρώτο σας. Πώς επηρέασε η αποδοχή του τη συγγραφική σας τέχνη στη συνέχεια; Και τι σημαίνει για εσάς ένα βραβείο;
Ένα βραβείο είναι, για έναν συγγραφέα, ευλογία και κατάρα. Αν όλα πάνε καλά, ενσταλάζει κάποια σιγουριά ότι ο δρόμος της δημιουργίας είναι η σωστή επιλογή, ότι ο κόσμος αποδέχεται και έχει ανάγκη μια άλλη φωνή, ωστόσο φέρνει επίσης το παρόν στο δωμάτιο εργασίας του συγγραφέα, ένα σύνολο πραγματικοτήτων και συνθηκών που επιχειρούν να επιβληθούν ή να παρέμβουν στο έργο. Η συγγραφή ενός μυθιστορήματος είναι μια μοναχική προσπάθεια, ένα βραβείο ανήκει στην κοινωνική κατηγορία. Μερικές φορές είναι απολύτως σωστό για την κοινωνία να πει στον συγγραφέα, γεια, είμαστε εδώ έξω αυτή τη στιγμή, μη μας ξεχνάς, κι όμως ο συγγραφέας χρειάζεται χώρο για να μιλήσει στους νεκρούς και σε όσους δεν έχουν γεννηθεί ακόμη. Και αυτοί δεν νοιάζονται για τα βραβεία.
Η ιστορία του βιβλίου διαδραματίζεται στο μέλλον. Ποιοι όμως παράγοντες του σήμερα ενέπνευσαν αυτή την ιστορία, σας «παρότρυναν» να την αφηγηθείτε;
Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου γράφτηκε το 2010 και εκείνη ήταν, μπορούμε ήδη να το πούμε, μια πολύ διαφορετική εποχή. Ενώ οι επαναστάσεις στην επικοινωνία έφεραν τον κόσμο πιο κοντά, η αντίδραση ενάντια στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο είχε ήδη διαμορφωθεί τόσο σε ατομικό όσο και σε συστημικό επίπεδο. Η εποχή της οικονομικής κρίσης, η οποία, αν και μακρινή και σουρεαλιστική στις αιτίες της, ήταν, ωστόσο, πολύ αληθινή και καταστροφική ως προς τα αποτελέσματά της, μου έδωσε τη δυνατότητα να φανταστώ έναν κόσμο όπου ένα γεγονός που κανείς δεν καταλαβαίνει ουσιαστικά διαλύει την παγκόσμια κοινωνία με βαθύ τρόπο.
Γιατί επιλέξατε ως πυρήνα το θέμα της επικοινωνίας;
Το ζήτημα αυτό είναι πολύ βασικό για έναν συγγραφέα σε κάθε περίπτωση. Το Στη/Μέση ήταν το πρώτο μου μυθιστόρημα κι ένα μυθιστόρημα είναι μια εκτεταμένη πράξη επικοινωνίας, που μερικές φορές διαρκεί χρόνια. Σε μια κοινωνία όπου ο χρόνος επιταχύνεται στον βαθμό που βλέπουμε σήμερα, μερικές φορές ένας συγγραφέας ξεκινά μια συζήτηση που, όταν την ολοκληρώσει, αυτή έχει ήδη τελειώσει από καιρό στην κοινωνία. Ή σε ατομικό επίπεδο, αρχίζεις να εκφράζεις μια αγάπη που έχει τελειώσει από καιρό, μέχρι να ολοκληρωθεί η έκφρασή της. Η αντιμετώπιση μιας πραγματικότητας που δεν υπάρχει πια ήταν, νομίζω, μεγάλο θέμα για μένα εκείνη την εποχή.
Ο συγγραφέας χρειάζεται χώρο για να μιλήσει στους νεκρούς και σε όσους δεν έχουν γεννηθεί ακόμη.
Το βιβλίο έχει μια κοινωνικοπολιτική-φιλοσοφική διάσταση στον τρόπο που βλέπει τη ζωή μας αύριο, όπως τη διαμορφώνουμε σήμερα. Ήταν αυτός ένας στόχος για εσάς;
Μόλις διάβασα ένα δοκίμιο του Σλάβοϊ Ζίζεκ, που παρουσιάζει τον Γάλλο φιλόσοφο Ζαν-Πιερ Ντιπουί να υποστηρίζει ότι το παρελθόν είναι πάντα ανοιχτό, πάντα διαθέσιμο για επανερμηνεία, ενώ το μέλλον είναι κλειστό και θα συμβεί ακριβώς όπως θα το κάνουν οι επιλογές μας να συμβεί. Ωστόσο, περιέργως, οι περισσότερες από τις σημερινές μας επιλογές γίνονται ως απάντηση στο παρελθόν. Μια ορισμένη μετατόπιση του ιστορικού χρόνου είναι μια λογοτεχνική τεχνική για να ταρακουνήσει τον αναγνώστη από την αδράνεια: το μέλλον δεν είναι απλώς κάτι εκεί έξω που θα συμβεί σε μερικούς ανθρώπους, όπως μια σύντομη είδηση, το μέλλον θα συμβεί σε εσάς.
Γράψατε μια ιστορία που διαδραματίζεται 25 χρόνια μετά. Νιώσατε ποτέ, ενώ γράφατε το βιβλίο, ότι η ιστορία ή οι χαρακτήρες σας αυτονομήθηκαν;
Αμέσως με το που ξεκίνησε η δημιουργία του. Έχεις μια ιδέα για έναν χαρακτήρα, μετά αρχίζεις να τον σχεδιάζεις και να τον ορίζεις και μετά οι προσδιορισμοί του περιορίζουν τον χώρο της προέλασής του. Δεν μπορείς πλέον να αποφασίσεις τι θα του συμβεί, το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να τον σπρώξεις προς τα μπρος. Με την ιστορία έχεις λίγο περισσότερη ελευθερία, αλλά αν το έργο είναι προσανατολισμένο στον χαρακτήρα, εισάγεις ως επί το πλείστον στοιχεία στην αφήγηση για να αποσπάσεις μια απάντηση από αυτή τη φιγούρα που προσπαθείς να κατανοήσεις και να γνωρίσεις καθώς προχωράς.
Κάθε συγγραφέας θέλει φυσικά να τον διαβάζουν και να τον αγαπούν οι αναγνώστες. Αλλά αν σας ρωτήσει κάποιος: Γιατί γράφετε; Τι σημαίνει για εσάς η ίδια η συγγραφή;
Πριν σκεφτώ τον εαυτό μου ως συγγραφέα, σκέφτομαι τον εαυτό μου ως αναγνώστη – και μου αρέσει πραγματικά πολύ να διαβάζω. Έτσι, είναι εύκολο για μένα να φανταστώ την ευχαρίστηση ενός ξένου που κοιτάζει τις λέξεις που εγώ έβαλα στη σελίδα. Και δεδομένου ότι ξέρω πως δεν υπάρχει ιδιαίτερος κανόνας για τα πράγματα που απολαμβάνω, δίνω στον εαυτό μου την ελευθερία να δημιουργήσει. Κάποιος, κάπου, κάποτε, θα βρει κάποια ευχαρίστηση ή χρήση ή αξία στο έργο. Ίσως αυτός ο κάποιος να είμαι εγώ, σε μια άλλη ζωή.
Υπάρχει κάτι στον τομέα, τη θέση ή τον ρόλο της λογοτεχνίας σήμερα που θα θέλατε να δείτε να αλλάζει;
Θα ήθελα να απαγορεύσω τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το Netflix και το Χόλιγουντ και κάθε είδους ψυχαγωγία εκτός από την έντυπη σελίδα. Επειδή δεν μπορώ (και αφού υποκριτικά απολαμβάνω όλα τα παραπάνω), μπορώ μόνο να ευχηθώ η λογοτεχνία να μη θεωρείται ελεύθερα εναλλάξιμη με άλλες μορφές τέχνης. Οι εικαστικές τέχνες διακοσμούν τον χώρο, η μουσική διακοσμεί τον χρόνο, ο κινηματογράφος διακοσμεί το συναίσθημα... ενώ η λογοτεχνία διακοσμεί την ίδια την ύπαρξη. Την ίδια μας την ύπαρξη. Δεν πρέπει να θέλουμε να υπάρχουμε σε υποβαθμισμένη κατάσταση.
Στη/Μέση
Γιασμίν Μπ. Φρέλιχ
μετάφραση: Μαριάννα Αβούρη
Εκδόσεις Βακχικόν
σ. 428
ISBN: 978-618-5662-98-1
Τιμή: 15,90€
https://diastixo.gr/sinentefxeis/xenoi/19827-frelih-aggeliki-dimopoulou
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου