Ο Μάρκος Κρητικός γεννήθηκε στη Χίο το 1968. Κατάγεται από την Τήνο και ζει μόνιμα στην Αθήνα. Σπούδασε τοπογράφος μηχανικός και εργάστηκε 3.421 μέρες στον τραπεζικό τομέα. Έχει γράψει τα αστυνομικά μυθιστορήματα Απιστία μετά φόνου (2013), Άρση απαγορευτικού (2014), Δεύτερη εκτέλεση (2016), Κάνε τον σταυρό σου (2018), που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Νεφέλη, και Το μπλουζ της πεταλούδας (2021), που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο. Είναι συντάκτης της στήλης για την αστυνομική λογοτεχνία στο ηλεκτρονικό περιοδικό Ο αναγνώστης. Το τελευταίο του μυθιστόρημα, Το μπλουζ της πεταλούδας, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Ποιο ήταν το πρώτο έργο που σας έκανε να αντιληφθείτε ότι σας ενδιαφέρει να γράψετε αστυνομικό μυθιστόρημα;
Στην περίπτωσή μου δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Πριν ξεκινήσω το ταξίδι της συγγραφής, ήμουν για πολλά χρόνια αναγνώστης διαφόρων λογοτεχνικών ειδών. Η συγγραφή δεν με είχε απασχολήσει, μέχρι που κάποιο βράδυ, σε ηλικία περίπου σαράντα ετών, άρχισα να γράφω το πρώτο μου μυθιστόρημα. Ήταν περισσότερο μια αυθόρμητη εσωτερική ανάγκη πάρα μια υπό επεξεργασία σκέψη, η οποία έτυχε να ωριμάσει εκείνη τη δεδομένη στιγμή. Τότε επέλεξα να γράψω αστυνομικό για την αίσθηση της τάξης που διακρίνει το είδος μέσα στο χάος της λογοτεχνίας, όπως πολύ εύστοχα έχει πει ο Μπόρχες. Ήθελα, δηλαδή, να έχω σαν οδηγό μια υπόθεση εργασίας προς διεκπεραίωση, ένα έγκλημα που θα οδηγήσω στην εξιχνίασή του με λογικά βήματα.
Πριν από λίγους μήνες εκδόθηκε το μυθιστόρημά σας Το μπλουζ της πεταλούδας, από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο. Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής; Γιατί διαλέξατε αυτόν τον τίτλο;
Το μπλουζ της πεταλούδας είναι η δεύτερη περιπέτεια με πρωταγωνιστή τον ντετέκτιβ Μίλτο Οικονόμου, οπότε είχα ήδη καθορισμένο το γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έπρεπε να κινηθώ. Την ιδέα της πλοκής την πήρα από ένα διήγημά μου που είχε δημοσιευτεί δυο χρόνια νωρίτερα στην Εφημερίδα των Συντακτών με τον τίτλο «Έγκλημα στη Μύκονο». Σκοπός μου ήταν να γράψω μια σκληρή αστυνομική ιστορία, με τους αντιήρωες πρωταγωνιστές της να δρουν με εναλλακτικούς κώδικες ηθικής και αμφιλεγόμενες μεθόδους σε ένα περιβάλλον γενικευμένης διαφθοράς, όπου ο αναγνώστης θα χρειάζεται να ψάξει πολύ, όχι για να βρει τον ένοχο, αλλά τον αθώο της υπόθεσης. Ο ρόλος της μουσικής στην ιστορία μου είναι καθοριστικός, γι’ αυτό και δίνει τον τίτλο στο βιβλίο. Ο πρωταγωνιστής θεματοποιεί τα μελαγχολικά τραγούδια της μπλουζ που ακούει και βρίσκει την αφορμή να στοχαστεί με φιλοσοφική διάθεση για τις υπαρξιακές του αγωνίες. Το στοιχείο αυτό μου έδωσε τη δυνατότητα να παρουσιάσω μια πιο σύνθετη ψυχοσύσταση του ήρωα, που η αστυνομική πλοκή της ιστορίας δεν μπορούσε να μου προσφέρει. Αλλά και η πεταλούδα έχει τη σημασία της στον τίτλο. Μια πόρνη (πεταλούδα της νύχτας) είναι αυτή που πυροδοτεί την αστυνομική ίντριγκα και κατευθύνει την εξέλιξη της πλοκής.
Η νέα υπόθεση του Μίλτου Οικονόμου είναι η παρακολούθηση μιας φοιτήτριας και τα ίχνη τον οδηγούν στο κύκλωμα των ναρκωτικών και της πορνείας. Δεν είναι δύσκολη η διερεύνηση αυτής της υπόθεσης;
Είναι πολύ δύσκολη με τα μέσα που διαθέτει ένας ιδιωτικός ντετέκτιβ. Η πολύτιμη βοήθεια ενός βιβλιοπώλη, που έχει τον τρόπο να αντλεί στοιχεία από τα αρχεία της Αστυνομίας, παίζει καταλυτικό ρόλο στις έρευνές του. Οι επιτυχίες όμως του Μίλτου Οικονόμου δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας ευφυούς συλλογιστικής μεθόδου. Το μεγάλο προσόν στη δουλειά του είναι η πείρα και η ιδιότυπη ψυχοσύνθεσή του. Από τη μια, γνωρίζει καλά τους κανόνες της νύχτας και τις μεθόδους των παρανόμων, με αποτέλεσμα να μπορεί σε μεγάλο βαθμό να προβλέπει τις κινήσεις τους και να ελίσσεται, και από την άλλη αντιδρά παρορμητικά και χωρίς ηθικές αναστολές, στοιχεία που τον καθιστούν απρόβλεπτο και ικανό να αιφνιδιάσει τον αντίπαλό του.
Η εξιχνίαση μιας υπόθεσης απαιτεί κινητοποίηση. Ποιοι είναι οι ύποπτοι χώροι; Ποια πρόσωπα πλησιάζει ο Οικονόμου για να πάρει πληροφορίες;
Οι υποβαθμισμένες γειτονιές του κέντρου της Αθήνας, με τα κακόφημα μπαρ και τους υποφωτισμένους δρόμους, όπου δρουν ανενόχλητα τα κυκλώματα της διακίνησης ναρκωτικών και σεξουαλικού τράφικινγκ είναι οι ύποπτοι χώροι στους οποίους κινείται ο Μίλτος Οικονόμου προκειμένου να συλλέξει πληροφορίες. Δεν περιμένει όμως ότι εκεί θα βρει τους πραγματικούς ενόχους. Παρατηρώντας ένα πρωινό το ετερόκλητο πλήθος έξω από τον σταθμό του τρένου στο Μοναστηράκι μονολογεί: «Τα εγκλήματα αποφασίζονται στις καλές συνοικίες και διαπράττονται εδώ». Ο έμπειρος ντετέκτιβ γνωρίζει καλά ότι τα νήματα του οργανωμένου εγκλήματος κινούνται από πρόσωπα υπεράνω πάσης υποψίας στα σαλόνια της «υψηλής κοινωνίας».
Μαύρο χιούμορ και νουάρ ατμόσφαιρα είναι ουσιαστικά οι δυο διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου δίνεται μια εικόνα διαφθοράς. Αυτές οι καταστάσεις έχουν σχέση με την κοινωνία όπου ζούμε;
Απόλυτα. Στο σημείο αυτό έγκειται και η «κοινωνικότητα» του αστυνομικού μυθιστορήματος. Ο Ζαν-Πατρίκ Μανσέτ πριν από μισό αιώνα είχε πει ότι το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι ο καθρέφτης της εποχής του. Σήμερα οι μεγάλες οικονομικές αντιθέσεις και η φτωχοποίηση του πληθυσμού, οι ακραίες πολιτικές θέσεις και ο απανθρωπισμός που αναμφισβήτητα χαρακτηρίζουν την εποχή μας οδηγούν σε γενικευμένη διαφθορά και εξαχρείωση της κοινωνίας. Ο ρόλος της αστυνομικής λογοτεχνίας είναι να αποτυπώνει ρεαλιστικά άγνωστες πτυχές των παραπάνω κοινωνικών χαρακτηριστικών ως γενεσιουργών αιτιών της παραβατικότητας, η οποία είναι και το κατεξοχήν αντικείμενό της.
Παράλληλα, υπάρχει και ένα ιδιαίτερο χιούμορ στις περιγραφές για τον Μίλτο και τους υπόλοιπους χαρακτήρες. Για ποιο λόγο, άραγε;
Το χιούμορ στα βιβλία μου προέκυψε αρχικά ως μια αυθόρμητη εσωτερική ανάγκη και όχι ως ένα προμελετημένο σχέδιο με σκοπό να προκαλέσω την ευθυμία του αναγνώστη. Στην πορεία όμως αντιλήφθηκα ότι μου έδινε τη δυνατότητα να θίξω σύντομα και περιεκτικά, σοβαρά κοινωνικά και υπαρξιακά θέματα, αφενός χωρίς να παραμελώ την πλοκή του αστυνομικού μύθου και αφετέρου χωρίς να παρεκκλίνω του ανάλαφρου αφηγηματικού ύφους που ήθελα να δώσω στα βιβλία μου. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι το χιούμορ δεν συνάδει με τη νουάρ λογοτεχνία, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να υπονομεύσει τη σκοτεινή ατμόσφαιρα που οφείλει να έχει η ιστορία. Διαφωνώ, διότι αυτού του είδους το μαύρο και κυνικό χιούμορ του πρωταγωνιστή ως βασικό στοιχείο της κοσμοθεωρίας του δεν είναι προϊόν κάποιας ευχάριστης διάθεσης ή συναισθήματος, αλλά η μεταμφιεσμένη έκφραση της θλίψης του. Μαύρο χιούμορ και νουάρ ατμόσφαιρα είναι ουσιαστικά οι δυο διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος.
Λένε ότι ποτέ δεν πρέπει να τα βάζεις με κάποιον που δεν έχει να χάσει τίποτε. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και ο Οικονόμου;
Ο Μίλτος Οικονόμου είναι πρωτίστως καταθλιπτικός. Βαδίζει με το ένα πόδι στο φως και το άλλο στο σκοτάδι. Στο φως είναι οι αντιστάσεις του στους διεφθαρμένους μηχανισμούς του συστήματος –έστω με μια ιδιότυπη ηθική προσέγγιση που δεν είναι κοινωνικά αποδεκτή– και η αγάπη του για τη μουσική και τη λογοτεχνία, χαρακτηριστικά που τον διαφοροποιούν από τους ανθρώπους που συναναστρέφεται. Στο σκοτάδι είναι οι έξεις του, οι οποίες είναι υπεύθυνες για τις λάθος επιλογές και τα όνειρα που δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει. Αυτό το δίπολο υποδαυλίζει μια συνεχή εσωτερική διαμάχη, που η συνειδητοποίηση της ματαιότητάς της τον βυθίζει αργά στην παραίτηση απ’ τη ζωή. Έτσι αισθάνεται ότι πια δεν έχει τίποτα να χάσει, στοιχείο που τον καθιστά παράλογα ριψοκίνδυνο και άρα πολύ επικίνδυνο για κάποιον να τον αντιμετωπίσει.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου η αγωνία κορυφώνεται και ο αναγνώστης καθηλώνεται. Αυτό αποτελεί μια από τις τεχνικές του αστυνομικού σας μυθιστορήματος;
Η κορύφωση της αγωνίας είναι βασικό μέλημα ενός αστυνομικού συγγραφέα και ίσως το βασικότερο στοιχείο της επιτυχίας μιας αστυνομικής ιστορίας. Η σφιχτοδεμένη πλοκή, η καταιγιστική δράση, ο γρήγορος αφηγηματικός ρυθμός, οι ανατροπές στην εξέλιξη, κάποιο ευφυές τέχνασμα για την ανακάλυψη του ενόχου, η επιδέξια συντήρηση μιας διάχυτης ατμόσφαιρας μυστηρίου είναι κάποιες τεχνικές που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας. Όμως συνταγή επιτυχίας δεν υπάρχει. Προσωπικά επιλέγω πρωτοπρόσωπη ενεστωτική αφήγηση, που βάζει τον αναγνώστη στη θέση του πρωταγωνιστή, και σε συνδυασμό με αφηγηματική οικονομία που δεν θέτει σε δοκιμασία την αναγνωστική υπομονή προσπαθώ να επιτύχω τον γρήγορο ρυθμό που θα διατηρήσει σε υψηλά επίπεδα το σασπένς της ιστορίας μου.
Πώς θα νιώθατε αν Το μπλουζ της πεταλούδας μεταφερόταν στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει συγγραφέας που να μην τον γοητεύει η ιδέα της μεταφοράς ενός μυθιστορήματός του στη μικρή ή τη μεγάλη οθόνη. Δυστυχώς στην Ελλάδα δύσκολα παρουσιάζονται τέτοιες ευκαιρίες. Αυτό όμως που αποφεύγω, είναι να γράφω με το μυαλό μου σε μια τέτοια προοπτική. Σήμερα παρατηρείται το φαινόμενο πολλοί συγγραφείς να καταφεύγουν σε μια ιδιότυπη σεναριακή γραφή, με σκηνοθετικά τεχνάσματα και ευκολίες, προσδοκώντας στη διασκευή του έργου τους για την τηλεόραση ή τον κινηματογράφο, από την οποία θα αποκομίσουν άμεσα, προφανή οφέλη. Αυτός ο τρόπος γραφής όμως φαίνεται να λειτουργεί σε βάρος της αφηγηματικής οικονομίας και της λογοτεχνικότητας των κειμένων.
Διαβάζουν οι Έλληνες αστυνομικά μυθιστορήματα;
Ναι μεν αλλά, θα έλεγα. Η αστυνομική λογοτεχνία διανύει μακρά περίοδο άνθησης σε παγκόσμια κλίμακα, με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι νέοι αναγνώστες να προσεγγίζουν το είδος και στη χώρα μας. Έχω όμως την εντύπωση ότι η προσέγγιση αυτή είναι επιφανειακή. Η πλειοψηφία εξ αυτών περιορίζεται στην ανάγνωση νέων βιβλίων συνήθως συγκεκριμένης θεματολογίας και αισθητικής, που διαφημίζονται απ’ τους εκδοτικούς οίκους ως παγκόσμια μπεστ σέλερ με εκατομμύρια αναγνώστες, χωρίς να έχει τη διάθεση να ανακαλύψει το βάθος και τη δυναμική της αστυνομικής λογοτεχνίας μέσα από εμβληματικά βιβλία προηγούμενων ετών, που καθόρισαν την ιστορία της και διεύρυναν τα όριά της.
Ποιο αστυνομικό βιβλίο διαβάσατε τελευταία και σας έκανε εντύπωση;
Μου έκανε εντύπωση Η μέρα της κουκουβάγιας (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2003), ένα βιβλίο του πολύ σπουδαίου Ιταλού συγγραφέα Λεονάρντο Σάσα, που η ιστορία του διαδραματίζεται σε ένα μικρό σικελικό χωριό. Ο αστυνομικός που έχει αναλάβει την εξιχνίαση μιας δολοφονίας θα οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι η περιοχή ελέγχεται από μια άγνωστη εγκληματική οργάνωση στην οποία εμπλέκονται υψηλά ιστάμενα πρόσωπα της τοπικής κοινωνίας, αλλά κανείς δεν είναι διατεθειμένος να μιλήσει γι’ αυτή. Πρόκειται για μια εμβληματική αστυνομική νουβέλα, γιατί θεωρείται το πρώτο λογοτεχνικό κείμενο που ασχολήθηκε ανοιχτά με τη δράση της Κόζα Νόστρα προκαλώντας σάλο στην ιταλική κοινωνία, όταν κυκλοφόρησε το 1961.
Το μπλουζ της πεταλούδας
Μάρκος Κρητικός
Μεταίχμιο
σ. 232
ISBN: 978-618-03-2572-0
Τιμή: 14,40€
Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, συγγραφέας
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/18679-markos-kritikos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου