ΛΑΒΡΥΣ: ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΩΝ Αφιερωμένος στη Θεά Αθηνά

 ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΩΝ

Αφιερωμένος στη Θεά Αθηνά.

Από την δύση του Ηλίου σημερα 11η Ιουνίου, εως την δύση της 9ης Ιουλίου. Μήν κοιλος, 12ος, ο τελευταίος του έτους της 699ης Ολυμπιαδας. Απο τον επομενο μηνα, μπαινουμε στο νεο ενιαυτο της 700ης.

Ο Πλάτων γράφει ότι ο μήνας είναι αφιερωμένος στον Πλούτωνα.

Την ονομασία του την οφείλει στη γιορτή των Σκιροφορίων, που γιορτάζονταν την 12η ημέρα του, 2α μεσούντος, προς τιμήν της θεάς Αθηνάς Σκιράδος (Αρστφ. Εκκλ. 18,59), άρα ο Μήνας είν᾽ αφιερωμένος εις Αυτήν. Φαίνεται άλλωστε κι απ᾽ τις εορτές του μηνός.

Στη γιορτή αυτή μεταφερόταν με πομπή, από τον Παρθενώνα μέχρι το προάστειον Σκίρον στην Ιερά Οδό, το μεγάλο λευκό σκιάδιο (σκίρον) της θεάς Αθηνάς, το οποίο κρατούσαν οι ιερείς, συνοδοί της πομπής, από το γένος των Ετεοβουταδών.

Το πλατύγυρο λευκό σκιάδιο εθεωρείτο ότι ήταν εφεύρεση της Θεάς και συμβόλιζε την προστασία της στην πόλη των Αθηνών και στους αττικούς αγρούς από τον καύσωνα των θερινών μηνών. Στην ίδια πομπή μεταφερόταν και το αποτροπα᾽ι᾽κόν Διός κώδιον, δηλαδή το δέρμα κριαριού (προβιά), που είχε θυσιαστεί στον Μειλίχιο Δία. Έτσι, οι Αθηναίοι ζητούσαν να εξασφαλισθεί η συνδρομή του θεού για την πόλη των Αθηνών και η προστασία του, για την αγροτική παραγωγή τους, από τον υπερβολικό καλοκαιρινό καύσωνα.

Κατά τον μήνα Σκιροφοριώναν, ετελούντο επίσης στην Αθήνα τα Αρρηφόρια, προς τιμήν της Αθηνάς.

Στον βράχο της Ακροπόλεως, δυτικά του Ερεχθείου, υπήρχε το λεγόμενο οίκημα των αρρηφόρων. Αυτές ήταν δύο μικρά κορίτσια από 7 ως 11 χρονών, που μετέφεραν «άρρητα», δηλαδή κρυφά και μυστικά ιερά αντικείμενα. Οι τελετές έπρεπε να γίνουν με απόλυτη μυστικότητα, αλλιώς οι ιερουργίες έχαναν τη δύναμή τους. Όλος αυτός ο μυστικισμός μάς δείχνει ότι τα Αρρηφόρια ήταν γιορτή αγροτικών λατρευτικών πράξεων, με σκοπό να επηρεάσουν και να ενισχύσουν την ευφορία της γης, για μια πλουσιότερη συγκομιδή. Στον Πειραιά —πιθανώς την 4η μεσούντος Σκιροφοριώνος— τελούνταν τα Διισωτήρια προς τιμήν του Διός Σωτήρος και της Αθηνάς Σωτείρας, για τα οποία δεν γνωρίζουμε πολλές λεπτομέρειες, γιατί συνέπιπταν με τα Διιπόλεια και συγκεκριμένα με τα Βουφόνια. Κατά τη διάρκεια, λοιπόν του Σκιρροφοριώνος ( με ένα και δύο Ρ ) και ειδικά την τελευταία πανσέληνο του έτους, ίσως την 14η του μηνός, ετελείτο η θρησκευτική γιορτή των Βουφονίων προς τιμήν του Πολιέα Δία, του Διός πολιούχου των Αθηνών.

Τα Βουφόνια ήταν μέρος της αρχαιοτάτης γιορτής των Διπολίειων ή Διιπόλειων, που ετελείτο την 4η μεσούντος Σκιροφοριώνος προς τιμήν του πολιούχου Διός (Παυσ. Α’, 24), ενώ τα Βουφόνια λενε, καθιερώθηκαν την εποχή του βασιλιά Ερεχθέος.

Τον μήνα αυτόν, το αλώνισμα είχε σχεδόν τελειώσει και τα δημητριακά της νέας σοδειάς είχαν συγκεντρωθεί στην Ακρόπολη. Οι Αθηναίοι έβαζαν, λοιπόν, πάνω στον βωμό του Δία στάρι και κριθάρι ανακατεμένα. Άφηναν επίσης βόδια να βόσκουν ελεύθερα γύρω από την Ακρόπολη. Όταν κάποιο από τα βόδια αυτά πλησίαζε τον βωμό και έτρωγε τα σπέρματα, ένας ιερέας, ο Βουτύπος, το χτυπούσε δυνατά με τσεκούρι, ενώ ένα άλλος, ο Βουφόνος —από όπου προέρχεται η ονομασία των Βουφονίων— του έκοβε τον λαιμό με μαχαίρι.

Στη συνέχεια, πετούσαν τα φονικά όργανα και εξαφανίζονταν, γιατί εθεωρείτο αμαρτία η σφαγή των ζώων. Οι άλλοι εορτάζοντες μαγείρευαν το ζώο και το έτρωγαν όλοι μαζί με χορούς και τραγούδια.

Στο Πρυτανείο, ο βασιλιάς έκανε μια παραξενη δίκη για να βρει τον ένοχο της σφαγής, που τελικά ήταν το τσεκούρι και το μαχαίρι, τα οποία τιμωρούνταν. Τα έριχναν στη θάλασσα που ξέπλενε την ''αδικία''. Δεν εχουμε εγχειριδια στη λατρεια μας, παρα τις αηδιες που γραφουν και κανουν μερικοι.

Η σημασία του μύθου παραμένει άγνωστη. Ίσως τα Βουφόνια είχαν αναμνηστικό και εξιλαστήριο χαρακτήρα, αφού οι λατρευ τεςγέμιζαν το κουφάρι του βοδιού με σανό, το έζευαν στο άροτρο και το έβαζαν, τάχα, να οργώσει.

Πηγές:

χρῆν γάρ, ἡμῶν εἰ τέκοι τις ἄνδρα χρηστὸν τῇ πόλει, ταξίαρχον ἢ στρατηγόν, λαμβάνειν τιμήν τινα, προεδρίαν τ᾽ αὐτῇ δίδοσθαι Στηνίοισι καὶ Σκίροις, ἔν τε ταῖς ἄλλαις ἑορταῖς αἷσιν ἡμεῖς ἤγομεν. Αριστοφάνη Θεσμοφοριάζουσαι, στ.832-835

ἀνθ᾽ ὧν συνείσει καὶ τὰ νῦν βουλεύματα ὅσα Σκίροις ἔδοξε ταῖς ἐμαῖς φίλαις.

Αριστοφάνη Εκκλησιάζουσαι, στ.17-18

Σκίρα, ἑορτὴ παρ' Ἀθηναίοις, ἀφ' ἧς καὶ ὁ μὴν Σκιροφοριών. φασὶ δὲ οἱ γράψαντες περί τε μηνῶν καὶ ἑορτῶν τῶν Ἀθήνησιν, ὡς τὸ σκίρον σκιάδιόν ἐστι, μεθ' οὗ φερόμενοι ἐξ ἀκροπόλεως εἴς τινα τόπον, καλούμενον Σκίρον, πορεύονται ἥ τε τῆς Ἀθηνᾶς ἱέρεια καὶ ὁ τοῦ Ποσειδῶνος ἱερεὺς καὶ ὁ τοῦ Ἡλίου. κομίζουσι δὲ τοῦτο Ἐτεοβουτάδαι. σύμβολον δὲ τοῦτο γίνεται τοῦ δεῖν οἰκοδομεῖν καὶ σκέπας δὲ ποιεῖν, ὡς τούτου τοῦ χρόνου ἀρίστου ὄντος πρὸς οἰκοδομίαν: καὶ Ἀθηνᾶν δὲ Σκιράδα τιμῶσιν Ἀθηναῖοι...

Λεξικό Σούδας, Σκίρον

Ἐλευσινίοις πολεμοῦσι πρὸς Ἐρεχθέα ἀνὴρ μάντις ἦλθεν ἐκ Δωδώνης ὄνομα Σκῖρος, ὃς καὶ τῆς Σκιράδος ἱδρύσατο Ἀθηνᾶς ἐπὶ Φαληρῷ τὸ ἀρχαῖον ἱερόν· πεσόντα δὲ αὐτὸν ἐν τῇ μάχῃ θάπτουσιν Ἐλευσίνιοι πλησίον ποταμοῦ χειμάῤῥου, καὶ τῷ τε χωρίῳ τὸ ὄνομα ἀπὸ τοῦ ἥρωός ἐστι καὶ τῷ ποταμῷ.

Παυσανία Ελλάδος Περιήγησις, Βιβλίο Α', κεφ.36,4

Ἀθηναῖοι τρεῖς ἀρότους ἱεροὺς ἄγουσι, πρῶτον ἐπὶ Σκίρῳ, τοῦ παλαιοτάτου τῶν σπόρων ὑπόμνημα, δεύτερον ἐν τῇ ᾿Ραρίᾳ, τρίτον ὑπὸ πόλιν τὸν καλούμενον Βουζύγιον. Πλουτάρχου Ηθικά, Γαμικά παραγγέλματα, κεφ.42

Herbert William Parke, Festivals of the Athenians, Cornell Univ Press, 1977.

... μήν Αθήνησι δωδέκατος, Σκιρροφοριών ονομάσθη .

... τὸ σκίρον σκιάδιόν ἐστι ... σύμβολον δὲ τοῦτο γίνεται τοῦ δεῖν οἰκοδομεῖν καὶ σκέπας δὲ ποιεῖν, ὡς τούτου τοῦ χρόνου ἀρίστου ὄντος πρὸς οἰκοδομίαν: καὶ Ἀθηνᾶν δὲ Σκιράδα τιμῶσιν Ἀθηναῖοι ...

Λεξικό Σούδας, Σκίρον

Φασί δε σκίρα, γύψον λευκόν οι Αθηναίοι επί προσώπωι τιθέμενον ... και εορτών των και Αθήνησιν, ως το σκίρον σκιάδειόν έστι, μεθ' ού "φερόμενοι ... Σκιροφοριών : Μην Αθηναίων δωδέκατος. ονομάσθη δε από της Σκιράδος Αθηνάς...

Ονομασίες του μηνός στις άλλες πόλεις της Ελλάδος :

Ιλαίος (∆ελφοί)

Πάνηµος, Πάναμος ή Πάναιμος (∆ήλος, Μακεδονία, Αµοργός)

Απελλαίος (Επίδαυρος)

Αγριάνιος(Σπάρτη, Μεσσήνη)

Υακίνθιος (Ρόδος)

Ιπποδρόµιος (Αιτωλία,Θεσσαλία)

Θειλούθιος (Βοιωτία)

Καλαµαιών (Ελευσινα, Εύβοια, Μίλητος)

Κρονιών (Σάµος)

Ελευθυαιών (Τήνος)

Χρυτταίος (Λαµία)

Λευκαθιών (Μαγνησία Μαινάνδρου)

∆άµατρος ('Αλως)

Λύκειος (Βυζάντιο)

Νεκύσιος (Κρήτη)

Αφροδίσιος (Βιθυνία)

Στο ημερολόγιο του Μέτωνος, η ενωρίτερη Ιουλιανή ημέρα αρχής, είναι η 23η Μαϊου και η αργότερη η 22α Ιουνίου.

ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ, ΚΑΛΟ ΘΕΡΟΣ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ! Η ΠΑΛΛΑΣ, Ο ΑΠΟΛΛΩΝ, Η ΔΗΜΗΤΕΡ, Η ΚΟΡΗ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΑΘΑΝΑΤΟΙ ΘΕΟΙ, ΗΡΩΕΣ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ, ΜΑΖΙ ΜΑΣ !

ΛΑΒΡΥΣ