Ο Τάσος Αποστολίδης ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Σενάρια για κόμικς γράφει από το 1982. Οι διασκευές των έντεκα κωμωδιών του Αριστοφάνη, η Οδύσσεια και οι Ολυμπιακοί αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα είναι μερικά από τα έργα του, που κυκλοφορούν μεταφρασμένα σε πέντε γλώσσες. Το graphic novel Αριστοτέλης, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Ίκαρος, σε εικονογράφηση του Αλέκου Παπαδάτου, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Ποια ήταν η αφορμή για να γράψετε το graphic novel Αριστοτέλης;
Στην εποχή των κρίσεων: οικονομική, ενεργειακή, επισιτιστική, στην εποχή της αμφισβήτησης των αξιών, της πανδημίας, της βίας και των πολέμων, δηλαδή στην εποχή μας, εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι χάσαμε το μέτρο παντού και σε όλα! Η φιλοσοφία δίνει λύσεις, ο Αριστοτέλης δίνει λύσεις, έτσι αποφασίσαμε με τον Αλέκο Παπαδάτο να μεταφέρουμε τη ζωή, το έργο και την εποχή του Σταγειρίτη, σε μορφή graphic novel (μυθιστορηματικό εικονογραφήγημα) με εκλαϊκευμένο τρόπο, άρα κατανοητό σε ευρύ κοινό κάθε ηλικίας.
Στο βιβλίο αυτό υπογράφετε εσείς το κείμενο και ο Αλέκος Παπαδάτος τα σχέδια. Πώς ήταν ο ρυθμός της συνεργασίας σας;
Χρειάστηκε επτά χρόνια δουλειάς από μένα και τρία από τον εικονογράφο για να ολοκληρωθεί! Πάντως το graphic novel αποδείχτηκε το προσφορότερο μέσο για να αφηγηθεί κανείς την ενδιαφέρουσα ζωή του Αριστοτέλη, αναπτύσσοντας τις θεωρίες του –με γλώσσα απλή και χιούμορ– στα βασικά θέματα με τα οποία ασχολήθηκε, όπως η λογική, η γνωσιοθεωρία, η οντολογία, η βιολογία, η αστρονομία, η μεταφυσική, η ηθική και η πολιτική φιλοσοφία.
Ποιες δυσκολίες συναντήσατε τόσο στο συγγραφικό, όσο και στο σχεδιαστικό κομμάτι;
Η βασική δυσκολία στο συγγραφικό μέρος ήταν η «εκλαΐκευση» της αριστοτελικής σκέψης, των ιδεών και των θεωριών του χωρίς αλλοιώσεις ή υπεραπλουστεύσεις, και στη συνέχεια η μυθοπλασία του προηγούμενου υλικού. Αυτή έπρεπε να ακολουθεί τους αφηγηματικούς κανόνες των graphic novels και να πειθαρχεί στο σχήμα και τον όγκο του τελικού βιβλίου. Για το σκηνοθετικό και το σχεδιαστικό μέρος θα σας μιλήσει ο Αλέκος Παπαδάτος.
Η φιλοσοφία δίνει λύσεις, ο Αριστοτέλης δίνει λύσεις.
Τι είναι αυτό που γοητεύει τον αναγνώστη, όταν ανοίγει ένα κόμικ ή ένα graphic novel;
Η αρμονική συνύπαρξη εικόνας και λόγου! Αυτά τα δύο είναι τα βασικά δομικά στοιχεία της 9ης τέχνης. Βέβαια, μετράει και πόσο ενδιαφέρον είναι το θέμα, πόσο γοητευτική είναι η αφήγηση σε ύφος, σε ρυθμό, σε ροή και πόσο ικανός είναι ο εικονογράφος, ώστε να αφομοιώσει απόλυτα το πνεύμα του σεναρίου και να το αποδώσει ανάλογα. Εξάλλου τα κόμικς και κατ’ επέκταση τα graphic novels έχουν τη δυνατότητα να αφηγηθούν με εικόνα και λόγο θέματα που προέρχονται από τον πραγματικό ή τον φανταστικό κόσμο, ακριβώς γιατί μπορούν να συνδυάσουν την αλήθεια με τον μύθο ή τον ρεαλισμό με τη φαντασίωση. Η μυθολογία, η ιστορία, η φιλοσοφία, οι επιστήμες γενικότερα, τροφοδοτούν με θέματα όλες τις καλές τέχνες και βέβαια την 9η, την τέχνη των κόμικς.
Έτσι όπως γίνεται η αφήγηση της ζωής του Αριστοτέλη, μαθαίνουμε πολλά για την εποχή του. Δεν είναι δύσκολο να ισορροπεί κανείς μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας;
Μα η ζωή είναι μια ισορροπία ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία. Ο Αριστοτέλης δεν δημιούργησε κλεισμένος σε δοκιμαστικό σωλήνα! Η σκέψη, το έργο, οι πράξεις του επηρεάστηκαν από την εποχή του, τους συμπολίτες, τους συνεργάτες του, όπως επηρεάστηκαν και από το έργο των προηγούμενων στοχαστών. Έτσι, έπρεπε να δώσουμε επαρκείς πληροφορίες για την εποχή, τον τρόπο ζωής και τις ανάγκες των ανθρώπων, ιδιαίτερα όπως αυτές διαμορφώθηκαν από τις απαιτήσεις που επέβαλλε η άμεση δημοκρατία, το πολίτευμα της Αθήνας, ώστε ο αναγνώστης να μπει στο πνεύμα της εποχής κι έτσι να κατανοήσει ευκολότερα τα θέματα και τον τρόπο σκέψης του Αριστοτέλη.
Η Αθήνα είχε τους φιλοσόφους Σωκράτη, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, αλλά και τον Θεόφραστο. Αυτό το γεγονός γινόταν αισθητό στον μέσο Αθηναίο;
Η Αθήνα από τα μέσα του 5ου ως τα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα ήταν ο πνευματικός φάρος της Μεσογείου και αυτό όχι μόνο ήταν αισθητό, αλλά το ήξεραν καλά και το καλλιεργούσαν με κάθε τρόπο οι Αθηναίοι. Ήταν ο μόνος τρόπος για να κρατήσει η πόλη τους τη φήμη της ένδοξης πόλης που μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο άρχισε να δείχνει σημεία παρακμής. Στην Αθήνα, εκείνη την εποχή, συνέρρεαν πνευματικοί άνδρες όπως φιλόσοφοι, σοφιστές, ρήτορες, αλλά και επιστήμονες, μαθηματικοί, αστρονόμοι, καθώς και καλλιτέχνες, από όλα τα παράλια της Μεσογείου, του Πόντου και της ενδοχώρας.
Παράλληλα, οι σχολές που ίδρυσαν ήταν ευεργετικές, αφού οι μαθητές τους διακρίθηκαν στα γράμματα. Έτσι δεν ανέβηκε και το πνευματικό επίπεδο των Αθηναίων, εκτός του ότι έγινε η πόλη διάσημη για τον πολιτισμό της;
Αναμφισβήτητα. Τον 4ο αιώνα στην Αθήνα λειτουργούσαν τέσσερις μεγάλες φιλοσοφικές σχολές: η Ακαδημία του Πλάτωνα, το Λύκειο ή Περιπατητική Σχολή του Αριστοτέλη, η Στοά του Ζήνωνα του Κιτιέα και η Αυλή του Επίκουρου. Η ύπαρξη, η λειτουργία και ο ανταγωνισμός τους συντέλεσαν ώστε να διατηρηθεί η φήμη της Αθήνας ως φιλοσοφικό και γενικά ως πνευματικό κέντρο του αρχαίου κόσμου. Υπήρχαν ακόμη σχολές ρητορικής, εργαστήρια καλών τεχνών, σχολές τεχνητών, ναυπηγών κ.λπ.
Γράφετε για τη σχέση του Αριστοτέλη με τον νεαρό Αλέξανδρο. Τι θεωρείτε ότι πήρε ο Αλέξανδρος από το διάστημα της διδασκαλίας του από τον Αριστοτέλη;
Ο ίδιος ο Αλέξανδρος δήλωσε «τι πήρε» από τον Αριστοτέλη: «Στους γονείς μου οφείλω τη ζωή μου, στον δάσκαλό μου όμως οφείλω την ποιότητα και την πληρότητα της ζωής».
Σημαντικά είναι και τα στοιχεία για την οικογενειακή ζωή του Αριστοτέλη. Τελικά ποιος ήταν ο άνθρωπος Αριστοτέλης;
Στο έργο μας θέλαμε να δώσουμε την πραγματική εικόνα του ανθρώπου Αριστοτέλη, παράλληλα με την ανάπτυξη των θεωριών του. Ο μεγάλος φιλόσοφος, μέτοικος στην Αθήνα, έζησε τους εκφοβισμούς και τις απειλές των οπαδών του αντιμακεδονικού ρεύματος, που δύο φορές τον ανάγκασαν σε αυτοεξορία για να σώσει τη ζωή του. Περίεργος για ό,τι συνέβαινε ή υπήρχε γύρω του, με πίστη στην παρατήρηση των φαινομένων της φύσης και την πεποίθηση ότι ο άνθρωπος από έμφυτο αναζητά την αλήθεια μέσα από τη γνώση, τελειομανής στις διδασκαλίες του, προσηνής και ευαίσθητος στις σχέσεις του με τους συνανθρώπους του, με ανθρώπινες αδυναμίες στο καλό φαγητό, στις γυναίκες και τις διασκεδάσεις (με μέτρο), στα κοσμήματα και στην περιποιημένη εμφάνιση. Σεβόταν τους γονείς του, τους συνεργάτες του, τους προγενέστερους στοχαστές. Αγάπησε πολύ τη γυναίκα του, την Πυθιάδα, και όταν αυτή πέθανε νωρίς, εκτίμησε και έζησε μαζί της ως τον θάνατό του την Ερπυλλίδα, που του μεγάλωσε την κόρη που είχαν αποκτήσει με την Πυθιάδα, αλλά και που του χάρισε κι έναν γιο, στον οποίο έδωσε το όνομα του πατέρα του: Νικόμαχος.
Μπορούν τα graphic novels να βοηθήσουν στο να γνωρίσουμε σπουδαίους φιλοσόφους, επιστήμονες, καλλιτέχνες και άλλους, που προσέφεραν στην πατρίδα μας;
Ναι, τα graphic novels μπορούν να αναδείξουν προσωπικότητες, εφόσον αυτές δομούνται από στοιχεία άξια να αναδειχθούν. Τα graphic novels θεωρούνται ως μια εξέλιξη, ως μια πιο ώριμη εκδοχή των κόμικς. Είναι πολυσέλιδα, δεν είναι κατ’ ανάγκη μεταφορές λογοτεχνικών έργων, αλλά καταπιάνονται με κοινωνικά ζητήματα, ιστορικά ή επιστημονικά θέματα, βιογραφίες κ.λπ.
H ζωή είναι μια ισορροπία ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία.
Μπορεί ένα graphic novel να επηρεάσει θετικά τους εφήβους και τους ενήλικες, ώστε να γίνουν καλοί αναγνώστες;
O καλός αναγνώστης φαντάζομαι να μην περίμενε τα graphic novels για να γίνει καλός αναγνώστης. Σε όλες τις μορφές τέχνης υπάρχουν καλά και κακά δείγματα. Το ίδιο συμβαίνει και στην 9η τέχνη των κόμικς. Τα καλά κόμικς αναμφισβήτητα συμβάλλουν στο να γίνει κάποιος καλός αναγνώστης, που δεν διαβάζει μόνο τα μπαλονάκια με τρεχούμενο βλέμμα, αλλά αφήνει το βλέμμα του να αγγίξει και να απολαύσει και τις εικόνες, βελτιώνοντας –αν θέλετε– ακόμη και την αισθητική του. Γι’ αυτό πρέπει κανείς να διαλέγει προσεχτικά τι διαβάζει και γιατί το διαβάζει! Και μακριά από μένα η… μονοφαγία! Δεν διαβάζουμε μόνο κόμικς! Τα εικονογραφηγήματα πρέπει να είναι μόνο ένα μέρος των αναγνωσμάτων μας. Κανένα λογοτεχνικό είδος δεν πρέπει να αποφεύγουμε!
Η οπτική αφήγηση μοιάζει με την κινηματογραφική απεικόνιση. Η ζωή όμως δεν είναι γεμάτη από άπειρες εικόνες;
Η τέχνη αντιγράφει τη ζωή –υπάρχουν και φορές που συμβαίνει και το αντίστροφο–, έτσι η οπτική αφήγηση, όπως είναι τα κόμικς, κρατάει όπου της χρειάζεται τον ρεαλισμό της καθημερινής ζωής, αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει και τα φτερά της φαντασίας όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο.
Αριστοτέλης
Τάσος Αποστολίδης
εικονογράφηση: Αλέκος Παπαδάτος
Ίκαρος
σ. 224
ISBN: 978-960-572-515-0
Τιμή: 22,00€
Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, συγγραφέας
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/19394-tasos-apostolidis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου