IΑΝΝΗΣ ΞΕΝΑΚΗΣ (Βράϊλα, Ρουμανία 29/5/1922 - Παρίσι, Γαλλία 4/2/2001)

 

IΑΝΝΗΣ ΞΕΝΑΚΗΣ (Βράϊλα, Ρουμανία 29/5/1922 - Παρίσι, Γαλλία 4/2/2001)

Είκοσι χρόνια μετά. Όσα και να γραφούν είναι ελάχιστα.

Ύστερα από παράκληση αγαπητού φίλου παρατίθενται εδώ οι ερμηνείες τίτλων από πέντε έργα του κορυφαίοι δημιουργού (από την εργασία του γράφοντος "Ερμηνευτική ανάλυση των τίτλων των έργων του Ιάννη Ξενάκη" [2002-04]. Ανέκδοτη)

Α) ΠΙΘΟΠΡΑΚΤΑ:

Αυτά τα οποία δύνανται να πραχθούν δια των πιθανοτήτων, οι πιθανοτικές πράξεις. Είναι λεκτικό εφεύρημα τού Ι.Ξ. το οποίο προέρχεται από: α) την ρίζα «πιθο» τού ρήματος «πιθανόω» - καθιστώ κάτι πιθανόν, και β) τον πληθυντικό τού ρηματικού επιθέτου «πρακτέον» = αυτό το οποίο πρέπει να γίνει, από το ρήμα «πράσσω». «Πρώτιστ’ έχρηζον εκμαθείν τι πρακτέον», Σοφοκλέους «Οιδίππους Τύραννος», στ.1439). Πρώτη εφαρμογή στην μουσική τού μαθηματικού τύπου ‘Gauss’, ο οποίος ανήκει στον λογισμό των πιθανοτήτων (τυχαία κατανομή των σημείων σ’ ένα σημείο), εξ ού και ο τίτλος.

Β) ΑΧΟΡΡΙΨΕΙΣ:

Ρίψεις ήχων. Σύνθετη λέξη από τις: α) «άχος»= ήχος (δωρικός τύπος) και β) «ρίψις» = ρίξιμο. Λεκτικό εφεύρημα του συνθέτη με αρχαιοελληνική καταγωγή των λέξεων, το οποίο δεν απαντά σε κείμενα τής αρχαιοελληνικής γραμματείας. Πρώτη εφαρμογή τού νόμου τού Poisson (Siméon Dennis Poisson: Γάλλος φυσικομαθηματικός, 1781-1840), η οποία εξηγείται λεπτομερώς στο πρώτο κεφάλαιο τού βιβλίου του Ι.Ξ.: ‘Musiques formelles’(1962).

Γ) ΜΟΡΣΙΜΑ-ΑΜΟΡΣΙΜΑ (ΣT-10, 2-080262 καιΣT-4, 2-030762) :

Θνητά - Αθάνατα. Πληθυντικός επιθέτων τα οποία προέρχονται από την λέξη μόρος = μοίρα. Απαντά, κυρίως η λέξη «μόρσιμα», σε αρκετά κείμενα τής αρχαιοελληνικής γραμματείας («Η δε έπειτα γήμαιθ’ ος κε πλείστα πόροι και μόρσιμος έλθοι», Ομήρου «Οδύσσεια», Π 392) με την έννοια τού πεπρωμένου, τού προορισμένου ή προκαθορισμένου από την μοίρα. Η λέξη «αμόρσιμα» (με το στερητικό γράμμα «α») είναι σπανιότατη και απαντά με την έννοια του απροσδιόριστου, τού τυχαίου, τού αντίθετου από το μοιραίο. Στο έργο έχουν την σημασία των αντιθέτων αξιών. Ο υπότιτλος είναι εφεύρημα τού Ι.Ξ., αποτελούμενος από τα ακόλουθα:

ΣΤ: στοχαστική μουσική.

10: αριθμός οργάνων ο οποίος απαιτείται για την ερμηνεία τού έργου.

2: δεύτερη μορφή ανάλογου έργου,

080262: παραχθέν την 8η Φεβρουαρίου 1962.

Έργο αποσυρμένο από τον Ι.Ξ.

Θνητά-Αθάνατα. Όπως στο «Αμόρσιμα-Μόρσιμα».

Ο υπότιτλος είναι εφεύρημα του Ι.Ξ., αποτελούμενος από τα ακόλουθα:

ΣΤ: στοχαστική μουσική.

4: αριθμός οργάνων ο οποίος απαιτείται για την ερμηνεία τού έργου.

2: δεύτερη μορφή ανάλογου έργου.

030762: παραχθέν την 3η Ιουλίου 1962.

Οι Ατρειδείς, οι υιοί του Ατρέως, βασιλέως των Μυκηνών: α)Μενέλαος (βασιλεύς της Σπάρτης) και β) Αγαμέμνων (βασιλεύς των Μυκηνών, αρχηγός τών Ελλήνων κατά τον Τρωϊκόν πόλεμο). Βασικοί ήρωες τών Ομηρικών επών και τών αρχαίων τραγωδιών (Σοφοκλέους «Ηλέκτρα»). Ο υπότιτλος είναι εφεύρημα τού Ι.Ξ., αποτελούμενος από τα ακόλουθα:

ΣΤ: στοχαστική μουσική.

10: αριθμός οργάνων.

3: τρίτη μορφή ανάλογου έργου.

060962: παραχθέν την 6η Σεπτεμβρίου 1962.

Δ) ΤΕΡΡΕΤΕΚΤΩΡ:

Λεκτικό εφεύρημα του Ι.Ξ. το οποίο προέρχεται από:

α) το «τερρέ» = πρόθεμα ενισχυτικό, άγνωστης ή ανύπαρκτης ετυμολογίας τής σημασίας τής λέξης η οποία ακολουθεί. Κατά τον Μάκη Σολωμό: «τερρέ»=γη

β) την ρίζα «τεκτ» (εκ τού αρχαιοελληνικού «τέκτων» = κάθε δημιουργός, επιστήμων, κατασκευαστής) και

γ) το «ωρ» (επίθεμα το οποίο δηλώνει την πράξη η οποία είναι να γίνει. Ενδεχομένως σημαίνει: η ίδια η λέξη είναι το κατασκεύασμα και εντός της υπάρχει και ο ορισμός της. Παρατίθεται επίσης ο στίχος: «αέρρετε τέκτονες άνδρες» από το «Υμήναον» τής Σαπφούς ο οποίος συγγενεύει με την λέξη τού τίτλου.

Ε) ΚΡΑΑΝΕΡΓ:

Κράνεργο. Λεκτικό εφεύρημα τού Ι.Ξ. το οποίο προέρχεται από: α) την αρχαιοελληνική ρίζα «κράαν», με καταγωγή από την προστακτική «κράανον» τού ρήματος «κρανέω» = επιτελώ, (Ησυχίου Αλεξανδρέως Λεξικόν) και β) την λέξη «έργο». Σημαίνει: ενέργεια σε πράξη η οποία ολοκληρώνεται.

Thomas Tamvakos

Thomas Tamvakos

Μουσικογράφος-κριτικός-ερευνητής-συγγραφέας
Επίτιμο μέλος Ενώσεως Ελλήνων Μουσουργών