Τι σημαίνει η σύγχρονη ισλαμική αναβίωση, πώς συγκροτήθηκε ο νέος ελληνισμός, πώς πρωτοεμφανίστηκε το Ισλάμ στην αραβική έρημο, ποιες είναι οι βασικές του απόψεις, ποια η σχέση του με τις άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες (Εβραίοι και χριστιανοί), πώς εντάσσεται η γυναίκα στην ισλαμική θεολογία, πώς έγινε η ισλαμική επέκταση, ποιο ήταν το Εμιράτο της Κρήτης, ποια η σχέση τζιχάντ και Σταυροφοριών…
Σ’ αυτά τα ερωτήματα προσπάθησα να δώσω απαντήσεις με τη μελέτη μου.
Την καθοριστική επιρροή του Ισλάμ στην ελληνική ιστορία είχα πρωτοσυναντήσει πριν από αρκετά χρόνια, όταν συνέτασσα μια μονογραφία για τον ελληνισμό του Πόντου και της ευρύτερης Μικράς Ασίας. Η ισλαμική παρουσία υπήρξε καθοριστική στο τμήμα αυτό της ελληνικής ιστορίας. Έκτοτε μου γεννήθηκε η επιθυμία να μελετήσω περισσότερο το φαινόμενο. Και αποτέλεσμα αυτής της επιθυμίας είναι το βιβλίο Εμείς και το Ισλάμ. Από τον τίτλο γίνεται ορατό ότι ένα από τα θέματα που με απασχόλησαν ήταν ο ορισμός ενός συστήματος αναφοράς, με βάση το οποίο προσεγγίζεται το ισλαμικό φαινόμενο. Και αυτό το σύστημα αναφοράς ήταν η διερεύνηση του «εμείς». Ποιοι και με ποια ιστορική διαδικασία εξελίχθηκαν και αποτέλεσαν τον νέο ελληνισμό. Δηλαδή πώς διαμορφώθηκε η δικιά μας κοινότητα, η κοινότητα ημών των σύγχρονων Ελλήνων, με τις ποικίλες ιστορικές και πολιτισμικές καταβολές και προελεύσεις;
Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται αρχικά το σύγχρονο φαινόμενο της επανεμφάνισης του Ισλάμ μέσα από την ισλαμιστική τρομοκρατία, η οποία έχει τις ρίζες της στο αφγανικό τζιχάντ της δεκαετίας του ’80 και πρόσφατα εκφράστηκε με την προσπάθεια δημιουργίας ενός σύγχρονου Ισλαμικού Χαλιφάτου, βασισμένο στην πιο πουριτανική ερμηνεία του Κορανίου. Ενδιαφέρον έχει η αναζήτηση των συνθηκών εντός του οποίου αναπτύχθηκε το εξτρεμιστικό Ισλάμ και επανεμφανίστηκε η έννοια του Ιερού Πολέμου (τζιχάντ) ως προσωπικού καθήκοντος του κάθε μουσουλμάνου. Η αναζήτηση αυτή οδηγεί κατευθείαν στην περίοδο κατά την οποία οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν το Ισλάμ και το τζιχάντ ως όπλα για να εκδιώξουν τους Σοβιετικούς από το Αφγανιστάν.
Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται αρχικά το σύγχρονο φαινόμενο της επανεμφάνισης του Ισλάμ μέσα από την ισλαμιστική τρομοκρατία, η οποία έχει τις ρίζες της στο αφγανικό τζιχάντ της δεκαετίας του ’80 και πρόσφατα εκφράστηκε με την προσπάθεια δημιουργίας ενός σύγχρονου Ισλαμικού Χαλιφάτου.
Ορίζεται παράλληλα το σύστημα αναφοράς, το «εμείς», μέσω του οποίου προσεγγίζεται το ισλαμικό φαινόμενο. Κατά συνέπεια, επιχειρείται η διερεύνηση των συνθηκών που διαμόρφωσαν τον νέο ελληνισμό, καθώς και η μορφή και οι τρόποι σύνθεσης της ταυτότητας στην οποία βασίζεται το συναίσθημα του ανήκειν σε μια κοινή ομάδα. Στην αναζήτηση αυτή τίθεται αναπόφευκτα το ερώτημα για τη στιγμή της πλήρους ανάδυσης στο προσκήνιο της ελληνικής ταυτότητας, από εθνοτικής πλευράς, μετά από τους διαδοχικούς μετασχηματισμούς που υπέστη, καθώς και για τη στιγμή που η ταυτότητα αυτή μετατρέπεται σε πολιτική εθνική.
Στη συνέχεια παρουσιάζεται η ιστορία του Ισλάμ, από την εμφάνισή του στις ερήμους της Αραβίας. Παρακολουθείται η ανάπτυξη της νέας θρησκείας, η σχέση της και οι διαφορές της με τις άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες. Παρατίθενται οι βασικές της απόψεις, οι μηχανισμοί διάδοσης της νέας θρησκείας και η επεκτατική πολιτική που υιοθέτησαν οι πρώτοι χαλίφηδες εις βάρος του Βυζαντίου και της Περσίας, και ερευνάται η συνάντηση του νέου ελληνισμού με τον ισλαμικό κόσμο και οι πρακτικές του ως προς την αντιμετώπιση των αλλοθρήσκων. Ενδεικτικά παρουσιάζονται τρεις μεγάλες δυναστείες που καθόρισαν τον ισλαμικό κόσμο: οι σουνίτες Ουμαγιάδες και Αβασίδες και οι σιίτες Φατιμίδες.
Ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στη συνάντηση του Ισλάμ με την ελληνική γραμματεία, στις εικόνες που διαμορφώθηκαν καθώς και στον πολύ ενδιαφέροντα διάλογο και πολεμική που αναπτύχθηκε με τους μεσαιωνικούς Έλληνες. Επίσης, αναφορά γίνεται στο φαινόμενο της μεγάλης σύγκρουσης του Ισλάμ με τη Δύση που αποτυπώθηκε με την εμφάνιση των χριστιανικών Σταυροφοριών, αφενός, και τον μουσουλμανικό Ιερό Πόλεμο, το τζιχάντ, αφετέρου.
Το Ισλάμ για τους Έλληνες –όπως και για τους Αρμένιους– δεν είναι ένας μακρινός πολιτισμός, αλλά ένας «άλλος» πολιτισμός, που λειτούργησε ως το πολιτικό και κοινωνικό τους πλαίσιο για εκατοντάδες χρόνια.
Η περίοδος που καλύπτει η μελέτη αυτή περιλαμβάνει την πρώτη αραβική περίοδο του Ισλάμ. Η επόμενη μεγάλη σελίδα του, που είναι το τουρκικό Ισλάμ και οι επιπτώσεις του στον ελληνικό κόσμο από τον 11ο αιώνα και εντεύθεν, αποτελεί θέμα μιας άλλης διαπραγμάτευσης. Βεβαίως, στοιχεία από την περίοδο της τουρκοϊσλαμικής κυριαρχίας παρουσιάζονται στο πρώτο μέρος της μελέτης, όταν διερευνούνται οι συνθήκες που οδήγησαν στη διαμόρφωση του νέου ελληνισμού.
Αξιοποιώντας μια παλιά εμπειρία
H γνώση του Ισλάμ, ως θρησκείας που επιχειρεί να έχει έναν πολιτικό ρόλο στα παγκόσμια πράγματα, και ο διάλογος με τους φορείς του φαντάζουν ως μια θετική στάση στον μεταδιπολικό κόσμο των έντονων περιφερειακών συγκρούσεων. Ειδικά για τους Έλληνες, η ανάπτυξη μιας αυτόνομης έρευνας και οι πρωτοβουλίες για διάλογο έχουν μεγάλη σημασία, εφόσον η Ελλάδα συνεχίζει να βρίσκεται στο σύνορο των δύο κόσμων, έστω και αν τα όρια δεν είναι συμπαγή και αδιάβατα. Ο ρόλος της αυτόνομης ελληνικής έρευνας είναι ιδιαίτερα σημαντικός, γιατί ο ελληνικός κόσμος έζησε για εκατοντάδες χρόνια μαζί με τον ισλαμικό και η ματιά του για τον κόσμο αυτό δεν προέρχεται εκ του μακρόθεν, αλλά από την άμεση βίωση. Το Ισλάμ για τους Έλληνες –όπως και για τους Αρμένιους– δεν είναι ένας μακρινός πολιτισμός, αλλά ένας «άλλος» πολιτισμός, που λειτούργησε ως το πολιτικό και κοινωνικό τους πλαίσιο για εκατοντάδες χρόνια. Ακριβώς γι’ αυτό, η πλειονότητα των γεωπολιτικών περιπετειών του –έως και πρόσφατα– έχουν λίγο έως πολύ την οσμή της χριστιανο-μουσουλμανικής αντιπαράθεσης παρά την επικάλυψη απ’ τα σύγχρονα εθνικά στερεότυπα.
Κατά συνέπεια, ο Έλληνας ερευνητής, που δεν θέλει απλώς να αναπαράγει τη δυτική οριενταλιστική ανάλυση, έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει με έναν ξεχωριστό τρόπο. Έναν τρόπο που του εξασφαλίζει η μακρόχρονη συμβίωση του ελληνικού κόσμου με τον ισλαμικό και η άμεση βίωση των βασικών αντιλήψεων και των πρακτικών που ακολουθεί. Έστω και αν η συνύπαρξη αυτή ήταν με τη μορφή των ντχιμίς, ήτοι «προστατευόμενων μελών», έως την έναρξη των οθωμανικών μεταρρυθμίσεων του Τανζιμάτ…
Εμείς και το Ισλάμ
Η συνάντηση του ελληνισμού με τον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο
Βλάσης Αγτζίδης
Πατάκης
350 σελ.
ISBN 978-960-16-7742-2
Τιμή: €13,30
Η συνάντηση του ελληνισμού με τον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο
Βλάσης Αγτζίδης
Πατάκης
350 σελ.
ISBN 978-960-16-7742-2
Τιμή: €13,30
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου