Κατερίνα Ζαρόκωστα: «Οι αδερφές Ραζή»

«Ανάμεσα στις δυο όχθες που τις χωρίζει νερό αγεφύρωτο, οι αδερφές Ραζή ζουν στη μια και ονειρεύονται την άλλη».

Το δεύτερο μυθιστόρημα της Κατερίνας Zαρόκωστα, Oι αδερφές Ραζή, έχει σαν θέμα το δραματικό οδοιπορικό των Eλλήνων της Κωνσταντινούπολης αλλά και γενικότερα του μικρασιατικού ελληνισμού από τη γενέθλια γη τους μέχρι τον τόπο μας. Αναφέρεται μέσα από συγκεκριμένες ιστορίες στον ξεριζωμό των ανθρώπων αυτών και στη διάψευση των ελπίδων τους για ένα καλύτερο μέλλον όταν φτάνουν στον προορισμό τους, όπου θα αντιμετωπίσουν τη δυσπιστία, την καχυποψία, ενίοτε και την εχθρότητα των ντόπιων Ελλήνων. Μοίρα δυστυχώς κοινή για τους περισσότερους απανταχού πρόσφυγες που φεύγουν από τις πατρίδες τους αναζητώντας καταφύγιο και μια καινούρια αρχή όχι μόνον στην Ελλάδα και στην Ευρώπη αλλά στην οικουμένη ολόκληρη.

Έχει προηγηθεί το μυθιστόρημα Ένα κομματάκι ουρανός, που αναφέρεται περισσότερο στις ζωές και τις συνήθειες των Eλλήνων απ’ τα μικρασιατικά παράλια και αγαπήθηκε ιδιαίτερα από το αναγνωστικό κοινό.

Η συγγραφέας ξεκινάει την αφήγησή της γύρω στα 1930, όταν οι ήρωές της αναγκάζονται υπό οικονομική και πολιτική πίεση να αφήσουν τα σπίτια τους στην Πόλη και ανάλογα με την κοινωνική και οικονομική τους κατάσταση να εγκατασταθούν άλλοι στο κοσμικό Φάληρο κι άλλοι, οι λιγότερο τυχεροί, να καταλήξουν σε ταπεινούς φτωχικούς καταυλισμούς γύρω από το κέντρο. Οι γυναίκες, από αφέντρες και αρχόντισσες οι περισσότερες, θα καταλήξουν να αποκαλούνται «οι παστρικές» που ήρθαν να ξελογιάσουν νοικοκυραίους ανθρώπους και να διαλύσουν τίμια σπίτια, ενώ οι άντρες, από οικογενειάρχες και επιτυχημένοι επαγγελματίες, θα γίνουν «τουρκόσποροι», «ξεβράκωτοι» και «επαίτες».

Η συγγραφέας περισώζει εν είδει μωσαϊκού μια εποχή που χάθηκε μαζί μ’ εκείνα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ξεχωριστής αυτής κάστας των ανθρώπων που ήρθαν στον τόπο μας γεμάτοι ελπίδες, μπολιάζοντας με τον πολιτισμό και την κουλτούρα τους, ακόμα και με τις περιουσίες τους, το λιγότερο τότε ανεπτυγμένο ελλαδίτικο στοιχείο.

«Ανάμεσα στις δυο όχθες που τις χωρίζει νερό αγεφύρωτο, οι αδερφές Ραζή ζουν στη μια και ονειρεύονται την άλλη».

Είναι η Μέλπω, η Τέτα και η Χαρίκλεια, ενωμένες απ’ τα παιδικά τους χρόνια σαν σφιχτή γροθιά, που θ’ αναγκαστούν ν’ ακολουθήσουν χωριστές πορείες, χωρίς όμως να πάψουν στιγμή ν’ αγαπιούνται και να πονάει η μία για την άλλη.

Η Τέτα θα δημιουργήσει μια ευτυχισμένη οικογένεια στην Αμερική, μ’ έναν άντρα που γνωρίζει στο καράβι που τους φέρνει στον τόπο μας, με οικονομική ευμάρεια και αγάπη περισσευάμενη και θα καταφέρει να βοηθήσει και τις αδερφές της. Οι άλλες δύο θα παραμείνουν σε μια ταλαιπωρημένη Ελλάδα όπου θα κονταροχτυπηθούν τόσο από τη μοίρα όσο και από τα στραβοπατήματα των συζύγων τους, οι οποίοι μη μπορώντας να αντέξουν τόση δυστυχία γύρω τους γίνονται ευάλωτοι σε πειρασμούς που κάνουν τη ζωή να δείχνει πιο εύκολη.

Ο Μιχαλάκης, ο σύζυγος της Χαρίκλειας, γλυκύτατος στα λόγια και στη συμπεριφορά, αποδεικνύεται καλοπερασάκιας και μετρίων ηθικών αναστολών, όταν μετά την παράξενη αρρώστια της γυναίκας του θα υποκύψει στα θέλγητρα της ζουμερής Νίνας, της φίλης της, και όχι τόσο λόγω ισχυρού έρωτα όσο για να μην ταλαιπωρείται ο ίδιος. Αντίθετα ο Ευάγγελος, σύζυγος της Μέλπως, άνθρωπος ευαίσθητος με αρχές, οικογενειάρχης άριστος, θα παρασυρθεί στη δίνη ενός μεγάλου και αθεράπευτου έρωτα, όταν στον δρόμο του θα ενσκήψει ορμητικά η Ινώ, προσφυγοπούλα κι αυτή, πολλά χρόνια νεότερή του, διψασμένη και γεμάτη πάθος. Από τότε η ζωή του θα παραπαίει οδυνηρά ανάμεσα σε αισθήματα που αδυνατεί να ελέγξει και στο καθήκον προς την οικογένειά του.

Η αίσθηση που μας δίνει η χειμαρώδης και ολοζώντανη γραφή της Ζαρόκωστα (Πολίτισσα και η ίδια) είναι πως αποδέχεται και αγαπάει με έναν ιδιαίτερο τρόπο τους ήρωές της. Πως έχει γι’ αυτούς μια μεγάλη, ανοιχτή αγκαλιά χωρίς όμως να μεροληπτεί και χωρίς, ευτυχώς, να τους χαρίζεται. Μας τους περιγράφει όπως ακριβώς είναι, με τα ελαττώματα και τα προτερήματα, τη μεγαλοψυχία και τις μικρότητές τους. Σκευωρίες, ζήλιες και ψέματα συνυπάρχουν με την πίστη, την αφοσίωση και τη συγχώρεση. Παρακολουθεί και τις μετέπειτα ζωές τους, όταν, μόλις πάει να επουλώσει ο καθένας τις πληγές του, θα ξεσπάσει ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος και ύστερα ο Εμφύλιος και αργότερα η Χούντα, μέχρι να φτάσουμε στη Μεταπολίτευση. Θα μας δείξει πως υπάρχουν καλοί Τούρκοι, καλοί Γερμανοί και κακοί ΄Ελληνες, όπως οι ντόπιοι μαυραγορίτες, που θησαύριζαν στην Κατοχή από τους συνανθρώπους τους που πέθαιναν από την πείνα.

«Τίποτα δεν σε κοιτάζει πιο σκληρά στα μάτια απ’ ό,τι το όπλο του αδερφού στραμμένο καταπάνω σου» αναφέρει σε κάποιο σημείο. Και αυτή είναι μία μόνον από τις καταλυτικές αλήθειες που αναδύονται μέσα από τη ροή των γεγονότων που περιγράφονται.

Με το πέρασμα των χρόνων τα παιδιά των ταλαιπωρημένων προσφύγων αφομοιώνονται με το τοπικό ελλαδίτικο στοιχείο. Οι περισσότεροι ανοιχτοί λογαριασμοί αρχίζουν να κλείνουν. Θα έρθουν στιγμές που οι τύψεις θα οδηγήσουν μέχρι τα όρια της τρέλας την πλανεύτρα Ινώ, ενώ η Λίλη, η κόρη του Ευάγγελου, φιλόδοξη, αυτάρεσκη και φιλοχρήματη, παιδί των δύσκολων καιρών που την έθρεψαν, θα ανακαλύψει κι αυτή σε μια άκρως οδυνηρή στιγμή τα βάθη του εαυτού της κοντά σ’ έναν σύζυγο κατεργαράκο, όπως μας τον παρουσιάζει στην αρχή η συγγραφέας, μα που ξέρει να συμπαραστέκεται με ψυχή και καλοσύνη που λίγοι διαθέτουν, όταν η χρεία το απαιτεί, αποδεικνύοντας πως και οι έσχατοι μπορεί να έσονται πρώτοι.

Οι ανατροπές στη διήγηση είναι συχνές και άκρως ενδιαφέρουσες.

Μέσα από μια γραφή που κυριολεκτικά συναρπάζει οι χαρακτήρες προβάλλουν ολοζώντανοι με φόντο τα ιστορικά γεγονότα του τελευταίου αιώνα. Ο έρωτας κυρίαρχος και οι σκηνές πάθους ολοκληρωμένες μες στην υπαινικτικότητά τους. Το βιβλίο περιέχει επίσης θαυμάσιες περιγραφές της παλιάς Αθήνας, τόσο της αριστοκρατικής των κεντρικών καφενείων και της αμεριμνησιάς, όσο και της άλλης, της φτώχειας και των καταυλισμών. Η συγγραφέας περισώζει εν είδει μωσαϊκού μια εποχή που χάθηκε μαζί μ’ εκείνα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ξεχωριστής αυτής κάστας των ανθρώπων που ήρθαν στον τόπο μας γεμάτοι ελπίδες, μπολιάζοντας με τον πολιτισμό και την κουλτούρα τους, ακόμα και με τις περιουσίες τους, το λιγότερο τότε ανεπτυγμένο ελλαδίτικο στοιχείο.

Μολονότι οι ιστορίες που παρακολουθούμε είναι οι περισσότερες στενάχωρες, σε καμιά περίπτωση κλείνοντας τιςΑδερφές Ραζή το συναίσθημα που μένει δεν είναι θλίψη. Η Ζαρόκωστα, μαστόρισσα από πολλές απόψεις, τις διανθίζει μ’ ένα άκρως ανατρεπτικό χιούμορ που ξαφνιάζει ευχάριστα με την ευρηματικότητά του.

Κι όσο για το βασικό θέμα, που είναι η προσφυγιά, όσο κι αν είναι οδυνηρό, θα παραμένει, δυστυχώς, πάντα διαχρονικό και οικουμενικό, γι’ αυτό και βιβλία σχετικά μ’ αυτό δεν θα πάψουν να γράφονται και να προσελκύουν το ενδιαφέρον και την αγάπη του αναγνωστικού κοινού. Ας μην ξεχνάμε ότι όλοι τελικά πρόσφυγες είμαστε, διωγμένοι από τον ονειρικό τόπο της Εδέμ, που μέχρι το τέλος της ζωής του ο καθένας μας με δίψα θα αναζητάει.

Οι αδερφές ΡαζήΚατερίνα Ζαρόκωστα
Μεταίχμιο
336 σελ.
ISBN 978-618-03-0958-4
Τιμή: €16,60

Ζέτα Κουντούρη Δημοσιεύτηκε 29 Ιουλίου 2017

http://diastixo.gr/