«Η Κούτβα, οι Κούτβηδες και ο Στάλιν» της Ελένης Κατσιώλη

Στα ρωσικά η λέξη «Κούτβα» είναι συντετμημένος όρος για το Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο «Στάλιν» των εργαζομένων της Ανατολής, που ιδρύθηκε για να επιμορφώσει μαρξιστικά υψηλόβαθμα ντόπια στελέχη, αλλά και στελέχη των αδελφών κομμουνιστικών κομμάτων από τα ανατολικά κράτη. Πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς που λειτούργησε στη Μόσχα από το 1921 έως το 1938.

Με αφορμή μια επιστολή του Στάλιν στους αποφοίτους αυτού του πανεπιστημίου, δίνουμε στο ευρύ κοινό πληροφορίες, μάλλον γνωστές στους κομμουνιστές και στους ειδικούς, για την εκπαίδευση των Ελλήνων κομμουνιστών και όχι μόνο:

Αγαπητοί σύντροφοι!

Δύο χρόνια πριν, επ’ ευκαιρία της τετραετίας της Κούτβα, σας μίλησα τόσο για τα προβλήματα του πανεπιστημίου σε σχέση με τις σοβιετικές δημοκρατίες, όσο και για τη σχέση του με τις καταπιεσμένες χώρες της Ανατολής.

Εκτελώντας τα καθήκοντά του, το πανεπιστήμιο στέλνει τώρα στη φωτιά της μάχης τα νέα στελέχη αγωνιστών, την τέταρτη γενιά αποφοίτων από το πανεπιστήμιο που αντιπροσωπεύουν 74 εθνικότητες, συντρόφους οπλισμένους με το ισχυρό όπλο του Λενινισμού.

Οι σύντροφοι πηγαίνουν στο αγωνιστικό τους καθήκον σε μία από τις πιο κρίσιμες στιγμές της ιστορίας, τη στιγμή που ο παγκόσμιος και, κυρίως, ο βρετανικός ιμπεριαλισμός επιχειρεί να στραγγαλίσει την κινεζική επανάσταση και ταυτόχρονα προκαλεί το πρώτο προλεταριακό κράτος του κόσμου, τη Σοβιετική Ένωση, με την ελπίδα να καταστρέψει το ακλόνητο και πιο ισχυρό προπύργιο των προλετάριων όλων των χωρών.

Χαιρετώντας τους απόφοιτους συντρόφους, εκφράζω την ισχυρή πεποίθηση ότι θα εκπληρώσουν έντιμα το καθήκον τους στο προλεταριάτο και θα αφιερώσουν όλες τις δυνάμεις και τις γνώσεις τους για την απελευθέρωση των εργαζομένων της Ανατολής από τον ζυγό του ιμπεριαλισμού.

Ι. Στάλιν
Πράβντα, Νο 121,31 Μαΐου 1927

Το πανεπιστήμιο ιδρύθηκε στις 10 Φεβρουαρίου1921στη Μόσχα με διάταγμα της Λαϊκής Επιτροπής Διαφώτισης, για να μορφώσει φοιτητές ασιατικών εθνικοτήτων. Το 1923 έλαβε το όνομα «Στάλιν».

Σε διαφορετικούς χρόνους εκπαιδεύτηκαν εκπρόσωποι 74 εθνικοτήτων. Οι φοιτητές χωρίζονταν σε δύο μεγάλες ομάδες: φοιτητές από την ΕΣΣΔ, από τους οποίους προετοιμάζονταν κομματικά και κρατικά στελέχη για τις εθνικές νομενκλατούρες των σοβιετικών δημοκρατιών, και ξένοι φοιτητές που προετοιμαζόταν για τον αγώνα της εγκαθίδρυσης του κομμουνισμού στις χώρες τους, οργανώνοντας εξεγέρσεις και επαναστάσεις.

Η Κούτβα είχε παραρτήματα στην Τασκένδη, στο Μπακού και στο Ιρκούτσκ. Διδακτικό προσωπικό ήταν ο Λουνατσάρσκι, ο Κράσιν κ.ά. Στην Κούτβα, εκτός από τη γενική εκπαίδευση, υπήρχε και ένας κύκλος σπουδών για ανώτερα κομματικά στελέχη.

Από το 1923 οι σπουδές κρατούσαν τρία χρόνια. Το πρόγραμμα είχε γενικό εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Κύριοι κλάδοι ήταν η κομματική εργασία και η πολιτική εκπαίδευση, το συνδικαλιστικό κίνημα, μαθήματα οικονομίας, διοίκησης και νομικά. Το καλοκαίρι οι μαθητές της Κούτβα έκαναν στρατιωτική εκπαίδευση.

Εκτός από την εκπαίδευση, το πανεπιστήμιο διεξήγαγε και επιστημονικές έρευνες. Για παράδειγμα, το 1927 πραγματοποίησε επιστημονική έρευνα για τη μελέτη των κοινωνικο-οικονομικών προβλημάτων της σοβιετικής και της μη σοβιετικής Ανατολής και για τα εθνικά και αποικιακά προβλήματα. Η Κούτβα από το 1927 έως το 1938 εξέδιδε το περιοδικό Επαναστατική Ανατολή.

Το 1928, το κινεζικό τμήμα της Κούτβα και το Πανεπιστήμιο «Σουν Γιατ Σεν» [1] ενώθηκαν με το Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των εργαζομένων της Κίνας. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930, το κινεζικό παράρτημα της Κούτβα αναδιοργανώθηκε. Διευθυντής του ήταν το μέλος της Ανατολικής Γραμματείας της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομιντέρν Γκο ΣαοΤαν [2].

Το 1937 η Κούτβα διαιρέθηκε σε δύο ανεξάρτητα ιδρύματα: στην Κούτβα, όπου σπούδαζαν μόνο Σοβιετικοί φοιτητές, και στην Κούτκα, το ερευνητικό ινστιτούτο εθνικών και των αποικιακών προβλημάτων, όπου σπούδαζαν ξένοι φοιτητές. Διευθυντής του ινστιτούτου ήταν ο Πάβελ Αλεξάντροβιτς Μιφ [3]. Περίπου οι μισοί σπουδαστές της Κούτκα ήταν Κινέζοι. Έτσι, η πρώην Κούτβα ενσωματώθηκε στο ερευνητικό ινστιτούτο της Κούτκα. Το όνομα Κούτβα διατηρήθηκε μόνο στον σοβιετικό τομέα. Μετά την κατάτμηση το 1937, η Κούτβα προσαρτήθηκε στο Προεδρείο της Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΣΣΔ. Στην Κούτκα, εκτός από τον Μιφ δίδασκαν ο Καρλ Ράντεκ (που ήταν πρύτανης από το 1925 έως το 1927 και μέλος για τη σύνταξη της Μεγάλης Σοβιετικής Εγκυκλοπαίδειας, ο οποίος μέχρι την αποπομπή του από το κόμμα ζούσε στο Κρεμλίνο), ο Λεβ Τρότσκι, ο Ιωσήφ Στάλιν κ.ά.

Το 1938, σε σχέση με την αναδιοργάνωση ολόκληρου του συστήματος της καθοδήγησης του κόμματος, η Κούτβα έκλεισε με ταυτόχρονη απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ (μπολσεβίκων) και της Κομμουνιστικής Διεθνούς.

Πρυτάνεις της Κούτβα ήταν οι:

Μπρόιντο Γριγκόρι Ισαάκοβιτς, Σοβιετικός κρατικός παράγων.
Σουμιάτσκι Μπορίς Ζαχάροβιτς παράγων από την περιφέρεια της Ζαβαϊκάλης.
Ράιτερ Ιωσήφ Λβόβιτς, Σοβιετικός κομματικός και κρατικός παράγων.

Στους γνωστούς καθηγητές περιλαμβάνονται:

Μιχαήλ Νικίτιτς Αβέτοφ (1895-1972), Ρώσος ζωγράφος.
Βλαντίμιρ Μιχάιλοβιτς Ακίμοφ (1901-1957), πολεμικός παράγων, στρατηγός (1942). 
Κονσταντίν Βλαντίμιροβιτς Αντόνοφ (1900-1940), δικηγόρος, διπλωμάτης.
Αλεξάντρ Αντρέγεβιτς Γκούμπερ (1902-1971), ιστορικός ειδικευμένος στην ιστορία των Ανατολικών Χωρών.
Φάζιλ Γκαρίποβιτς Ισχακόφ (1901-1959), τουρκολόγος.
Βλαντίμιρ Ιβάνοβιτς Λέμπεντεφ, ιστορικός, αρχειογράφος.
Ιβάν Κιρίλοβιτς Μαμάγεφ (1895-1938), ανατολιστής.
Ιβάν Ιζοσίμοβιτς Πατέχιν (1903-1964), ειδικός στην Αφρική.
Ελμπέκ Ντόρζι Ρίντσινο (1888-1938), Μπουριάτιος πολιτικός παράγων.
Μιρσαΐντ Χαϊντργκαλίεβιτς Σουλτάν-Γκαλίεφ (1892-1940), πολιτικός και κυβερνητικός παράγων.
Ιλιά Πάβλοβιτς Τράινιν (1886/1887-1949), νομικός.
Μπορίς Ζαχάροβιτς Σουμιάτσκι (1886-1938), κυβερνητικός παράγων.

Εκτός από τους διάσημους φοιτητές, που θα αναφέρουμε παρακάτω, υπήρχαν πολλά στελέχη του ΚΚΕ που φοίτησαν στην Κούτβα, οι Κουτβήτες, όπως τους έλεγαν εδώ στην Ελλάδα. Αναφέρουμε μερικά ονόματα: Ανδρόνικος Χαϊτάς, Κώστας Ευτυχιάδης, Πέτρος Ρούσος, Γιάννης Ιωαννίδης, Χρύσα Χατζηβασιλείου, Δημήτρης Σακαρέλος, Κώστας Θέος, Στέλιος Σκλάβαινας, Βασίλης Νεφελούδης, Γιώργος Κωνσταντινίδης, Γιάννης Μιχαηλίδης, Γιάννης Ζέβγος, Μιχάλης Τυρίμος, Ορφέας Οικονομίδης, Δημήτρης Παπαρήγας κ.ά.

Το ταξίδι στο απαγορευμένο μπλοκ γινόταν, συνήθως, μέσω Δυτικής Γερμανίας, απ’ όπου με ένα σχετικά εύκολο πέρασμα στην Ανατολική έφευγαν με πτήση για τη Μόσχα.

Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικούς διάσημους φοιτητές από άλλες χώρες, όπως οι:

Τενγκ Σιαο Πινγκ, Κινέζος πολιτικός.
Τσιάνγκ Τσινγκ Κούο, γιος του προέδρου της Ταϊβάν Τσιαν Κάι Σεκ.
Χο Τσι Μινχ, ηγέτης του βιετναμέζικου ΚΚ.
Τσο Μπονγκ Αμ, Κορεάτης πολιτικός.
Γουάνγκ Φάνσι, Κινέζος τροτσκιστής.
Λιου Σάο Σι, Κινέζος κρατικός παράγων.
Ναζίμ Χικμέτ, Τούρκος συγγραφέας, κομμουνιστής από το 1922, τιμήθηκε με το βραβείο της Ειρήνηςτο 1950.
Ναζντάτι Σίντκι, Παλαιστίνιος συγγραφέας που πέθανε στην Αθήνα
Ουρζινγκίν Γιανταμσούρεν, Μογγόλος λαϊκός ζωγράφος.
Γιουσούφ Σουλεϊμάν Γιουσούφ, παράγων του κομμουνιστικού κόμματος του Ιράκ.
Ταν Μαλάκα, Ινδονήσιος κομμουνιστής και ηγετική μορφή του αγώνα ενάντια στην ολλανδική αποικιοκρατία. 
Σεν Καταγιάμα, Ιάπωνας κομμουνιστής, παράγων της Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Μαντραμπέντα Ρόι, Ινδός κομμουνιστής, παράγων της Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Νίκος Ζαχαριάδης, γενικός γραμματέας του ΚΚΕ.
Σιάο Σαν (Έμι Σιάο), Κινέζος επαναστάτης, λογοτέχνης, αρχισυντάκτης περιοδικών.
Ζγιουτ Μπατ Μάι, Βιετναμέζος, παράγων του επαναστατικού κινήματος.
Χαλέντ Μπαγκντάς, Σύριος πολιτικός κουρδικής προέλευσης, γενικός γραμματέας του ΚΚ Συρίας.

Η Κούτβα μαζί με τα παραρτήματα προετοίμασε μερικές χιλιάδες κομματικούς, κομσομόλους και συνδικαλιστές.

Σημειώσεις

[1] Ο Σουν Γιατ Σεν (1866-1925) ήταν Κινέζος επαναστάτης και πολιτικός ηγέτης. 
[2] Γκο Σαο Ταν (1905-1988), Πολίτης της Σοβιετικής Ένωσης με το ψευδώνυμο Αφανάσιεφ Γεβγένι Κούο. Γεννήθηκε στην Κίνα και πέθανε στη Μόσχα. Σπούδασε στην Κούτβα.
[3] Το πραγματικό του όνομα είναι Μιχαήλ Αλεξάντροβιτς Φόρτους (1901-1939), Ρώσος επαναστάτης, ιστορικός και οικονομολόγος. Καθηγητής και πρύτανης της Κούτκα, συμμετείχε στην Επανάσταση της Κίνας.

Ελένη Κατσιώλη

http://diastixo.gr/