- Θανάσης Αντωνίου
Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων παρουσιάζουν ένα μικρό κείμενο του Καρλ Μαρξ, το οποίο αποτελεί την πρώτη γραφή (Urtext) του διάσημου έργου του Γερμανού φιλοσόφου και οικονομολόγου, Για την κριτική της πολιτικής οικονομίας. Το μεγαλύτερο μέρος του γράφτηκε στο διάστημα από τις αρχές Αυγούστου μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου 1858, δηλαδή αφού ο Μαρξ είχε ολοκληρώσει το άλλο σπουδαίο έργο του, Grundrisse – Βασικές γραμμές της κριτικής της πολιτικής οικονομίας. Όμως, λόγω της μεγάλης έκτασης που είχε πάρει το χειρόγραφο, ο Μαρξ διέκοψε τότε τη συγγραφή του και προχώρησε στη συγγραφή του βιβλίου Για την κριτική της πολιτικής οικονομίας, το οποίο κυκλοφόρησε το 1859.
Πλούτος και χρήμα
Το μικρό αυτό κείμενο, το οποίο δεν θεωρείται ένα από τα επίσημα γραπτά του κορυφαίου Γερμανού οικονομολόγου, αλλά περισσότερο ένα κείμενο εργασίας, πρωτοκυκλοφόρησε το 1941 ως παράρτημα των Grundrisse κι έκτοτε το συναντάμε σε διάφορες εκδόσεις των πρωτοκλασάτων έργων του Μαρξ ως παράρτημα – εδώ αποτελεί μια αυτόνομη, εξαιρετικά επιμελημένη έκδοση, η οποία απευθύνεται κυρίως στους μελετητές του Μαρξ και τους οικονομολόγους. Τη μετάφραση και την εισαγωγή υπογράφει ο Γιάννης Μηλιός, καθηγητής στο ΕΜΠ κι εκδότης του περιοδικού Θέσεις, ένας από τους πιο σημαντικούς αναλυτές του μαρξισμού στην Ελλάδα.
Ο Μαρξ, μέσα από πληθώρα ιστορικών παραδειγμάτων, κάνει σαφή όχι απλώς τη διάκριση ανάμεσα στην κυκλοφορία των εμπορευμάτων σε προκαπιταλιστικές κοινωνίες και στον καπιταλισμό, αλλά και την έλλειψη κάποιου τύπου «αναγκαίας» γενετικής σχέσης ή αλληλουχίας μεταξύ τους. Παράλληλα, εξηγεί με τη γνωστή αναλυτική του μέθοδο τις διαφορές ανάμεσα σε αυτό που αποκαλούμε πλούτο και την έννοια του χρήματος και προσφέρει στην ανθρωπότητα μια από τις πιο γνωστές, τις πιο χαρακτηριστικές ερμηνείες του όρου «χρήμα», ερμηνεία η οποία διατηρεί ακόμα και σήμερα την αξία της, παρότι το χρήμα στις ύστερες ψηφιακές καπιταλιστικές οικονομίες του 21ου αιώνα αποϋλοποιείται μέσω της χρήσης πιστωτικών καρτών ή μετασχηματίζεται σε διάφορες άυλες μορφές, όπως τα κρυπτονομίσματα. Ας δούμε αυτή την υπέροχη ερμηνεία του Μαρξ για το χρήμα:
Εκεί που γενικός πλούτος φαίνεται να υπάρχει εντελώς υλικά, χειροπιαστά ως τέτοιος, το χρήμα έχει την ύπαρξή του μόνο στο κεφάλι μου, είναι καθαρό πλάσμα φαντασίας. Ως υλικός αντιπρόσωπος του γενικού πλούτου, το χρήμα πραγματώνεται μόνο καθώς ξαναρίχνεται στην κυκλοφορία, εξαφανίζεται ενάντια στους ιδιαίτερους τρόπους ύπαρξης του πλούτου. Στην κυκλοφορία, είναι πάντα πραγματικό μόνο στο βαθμό που ξοδεύεται.
Εξηγεί με τη γνωστή αναλυτική του μέθοδο τις διαφορές ανάμεσα σε αυτό που αποκαλούμε πλούτο και την έννοια του χρήματος.
Στο παρόν κείμενο ο Μαρξ συνάγει την έννοια του κεφαλαίου σε αναφορά με τη γενικευμένη απλή κυκλοφορία των εμπορευμάτων και του χρήματος. Έτσι, το Urtext μας επιτρέπει να κατανοήσουμε ένα ζήτημα που έχει διχάσει τη μαρξιστική σκέψη σχεδόν από την εποχή του ίδιου του Μαρξ: αυτό της εμπορευματικής και χρηματικής κυκλοφορίας στην ιστορική της διάσταση, αλλά και της γέννησης του κεφαλαίου. Γράφει συγκεκριμένα: «Το χρήμα που προκύπτει από την κυκλοφορία ως επαρκής και αυτονομημένη ανταλλακτική αξία, αλλά επανέρχεται στην κυκλοφορία, ως εντός αυτής και μέσω αυτής αυτοδιαιωνιζόμενο και αυτοαξιοποιούμενο (πολλαπλασιαζόμενο) χρήμα, είναι κεφάλαιο». Σύμφωνα με τον Μαρξ, στο κεφάλαιο, το χρήμα έχει χάσει την ακαμψία του κι έχει μετατραπεί από χειροπιαστό πράγμα σε διαδικασία.
Φυσικά, ο Μαρξ προχωράει την ανάλυσή του πέρα από την ερμηνεία του χρήματος, του εμπορεύματος και της ανταλλακτικής αξίας τους, καθώς αυτό που τον ενδιαφέρει εδώ, όπως άλλωστε στο σύνολο του έργου του, είναι η κοινωνική κριτική και πιο συγκεκριμένα η μετατροπή της εργασιακής ικανότητας των εργαζομένων σε εμπόρευμα, στο πλαίσιο της κυκλοφορίας όλων των άλλων εμπορευμάτων. Μάλιστα, θεωρεί ότι αυτό ακριβώς το εμπόρευμα (η εργασιακή ικανότητα των εργαζομένων) αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία διαμορφώθηκε η μακρόσυρτη ιστορική διαδικασία της διαμόρφωσης των ανθρώπινων κοινωνιών.
Σύντομο αλλά μεστό νοημάτων κείμενο, στο οποίο ο αναγνώστης θα βρει όλη τη θεματολογία που απασχολούσε τον Μαρξ για δεκαετίες και θα διαβάσει μερικές δυνατές σκέψεις που 170 χρόνια μετά την αρχική διατύπωσή τους δεν έχουν χάσει τη λάμψη τους αλλά, κυρίως, δεν έχουν χάσει την ερμηνευτική τους ικανότητα.
Urtext
Αρχικό κείμενο για την κριτική της πολιτικής οικονομίας
Καρλ Μαρξ
Μετάφραση – Εισαγωγή: Γιάννης Μηλιός
Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων
144 σελ.
ISBN 978-618-55713-2-0
Τιμή €12,00
Θανάσης Αντωνίου δημοσιογράφος
https://diastixo.gr/kritikes/meletesdokimia/24580-karl-marx-urtext
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου