- Κατερίνα Ζαμαρία
Ο Αίσωπος είναι ο διασημότερος από τους αρχαίους μυθοποιούς, αναμφισβήτητος πατέρας του αρχαίου μύθου. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (Β, 134), ο Αίσωπος ήταν πολύ γνωστός «λογοποιός». Άλλοι υποστηρίζουν ότι δε δημιούργησε μύθους αλλά τους συγκέντρωσε, τους συμπλήρωσε και τους τελειοποίησε. Οι μύθοι αυτοί προέρχονταν είτε από τους αρχαιότερους Έλληνες είτε από άλλους λαούς, όπως οι Φρύγες. Η πρώτη συστηματική καταγραφή των μύθων του έγινε από τον Δημήτριο τον Φαληρέα γύρω στο 300 π.Χ. με τίτλο Λόγων Αισωπείων συναγωγαί, η οποία δεν έχει σωθεί. Όλες οι σωζόμενες συλλογές χρονολογούνται μετά τον 1ο ή 2ο αιώνα μ.Χ.
Θεωρείται ιδρυτής του λογοτεχνικού είδους που σήμερα ονομάζεται παραβολή ή αλληγορία, με πρωταγωνιστές ζώα, τα οποία είναι «φωνήεντα», δηλαδή μιλούν και συμπεριφέρονται σαν άνθρωποι. Οι ιστορίες που αφηγείται είναι παρμένες από την καθημερινή ζωή και τη φύση, χαρακτηρίζονται από απλότητα και συντομία. Μέσα τους διακρίνεται το ευρύ, παρατηρητικό του πνεύμα κι η ικανότητά του να διδάσκει με μικρές, απλές ιστορίες, που πάντα έχουν στο τέλος κάποιο ηθικό δίδαγμα. Οι μύθοι του Αισώπου καταγράφτηκαν σε πεζό λόγο, μολονότι μέχρι τότε μοναδικό εκφραστικό μέσον ήταν ο έμμετρος λόγος, η ποίηση.
Το βιβλίο της Ροδούλας Παππά Μύθοι του Αισώπου, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Νεφέλη, δεν είναι μετάφραση. Είναι πρωτότυπη απόδοση πολλών από τους μύθους που αποδίδονται στον Αίσωπο και, μάλιστα, σε έμμετρο λόγο. Η συλλογή έρχεται να προστεθεί στις έμμετρες αποδόσεις των αισωπικών μύθων, που στην ελληνική γλώσσα εμφανίζονται τον 8ο αι. π.Χ.
Πρέπει να επισημανθεί πως οι περισσότεροι από τους μύθους του Αισώπου δεν μοιάζουν με τις ιστορίες για παιδιά όπως τις έχουμε συνηθίσει στις μέρες μας, καθώς κατά την ελληνική αρχαιότητα οι μύθοι απευθύνονταν κυρίως σε ενήλικες (είτε στο πλαίσιο της ιδιωτικής ζωής, για διασκέδαση, είτε χρησιμοποιούνταν από συγγραφείς και ρήτορες σε διάφορες εκφάνσεις της κοινωνικής και πολιτικής ζωής). Κάποιους, βέβαια, θα τους γνώριζαν και τα παιδιά. Από τα ρωμαϊκά χρόνια, και κυρίως από τον 1ο αι. μ.Χ., οι αισωπικοί μύθοι άρχισαν να αποτελούν βασικό μέρος της εκπαίδευσης μικρών σε ηλικία μαθητών. Τότε είναι που πρωτοεμφανίζεται και, σταδιακά, καθιερώνεται το επιμύθιο.
Σχετικά με το συγκεκριμένο βιβλίο θα πρέπει να σταθούμε, κατ’ αρχάς, στην έμμετρη απόδοση των μύθων. Η Ροδούλα Παππά είναι δοκιμασμένη στον έμμετρο λόγο, καθώς τον χρησιμοποιεί ακόμα και στα βιβλία της για παιδιά. Αξιοποιώντας κυρίως τα χαϊκού, που είναι η πιο σύντομη φόρμα ποίησης, αφού διαθέτουν μόνο 17 συλλαβές, δημιουργεί μικρής έκτασης κείμενα, μέσα στα οποία περικλείει εικόνες, σκέψεις, προβληματισμούς. Κι αυτό απαιτεί μεγάλη εκφραστική δεινότητα και ακρίβεια στην έκφραση. Υπό αυτή την έννοια, λοιπόν, η Παππά μπορεί να θεωρηθεί ιδανική περίπτωση για το εγχείρημα της έμμετρης απόδοσης των μύθων. Και, πραγματικά, η προσπάθεια στέφεται με επιτυχία. Υιοθετώντας δεκαπεντασύλλαβο στίχο, τον πιο εύχρηστο και διαδεδομένο στίχο στη νεοελληνική ποίηση, τον στίχο που αποδίδει τον φυσικό κυματισμό της νεοελληνικής γλώσσας, αποδίδει μοναδικά πλειάδα μύθων που γνωρίσαμε στην παραμυθιακή τους μορφή.
Ιδανικό εργαλείο για τη μετάδοση αξιών, τη διδασκαλία και τη διαμόρφωση χαρακτήρων.
Στην έμμετρη απόδοση, ο λόγος είναι άλλοτε παιχνιδιάρικος («…πως πια η μόδα άλλαξε: πετάξτε την ουρά σας!/ Καθότι, τι χρειάζεται; Ποια έχει λειτουργία;/ Σκέτο είν’ απολίθωμα, παλιά τεχνολογία»), άλλοτε σύγχρονος («…για τα κλεφτρόνια ο γεωργός, δόκανο έχει στήσει»), άλλοτε αξιοποιεί λέξεις της ντοπιολαλιάς («…σε μια ψηλή ξερολιθιά τη ράχη ακουμπάει»), άλλοτε λέξεις άκρως ποιητικές («…και ξάφνου το μαντίλι του τ’ άλικο τού σουφρώνει»).
Η ποιότητα του εγχειρήματος κορυφώνεται στο, εξίσου, έμμετρο επιμύθιο. Εκεί, με λόγο πυκνό αποτυπώνει αυτό που στους αισώπειους μύθους αποτελεί το ηθικό δίδαγμα: «Μας λέει ο μύθος: Μάτια όσους ανοίγουνε, κόσμους όσους ξυπνούνε/ οι λωποδύτες κάθε ολκής, εχθρό θα θεωρούνε» ή «Μας λέει ο μύθος: Λυπήσου τον αδύναμο, δείξε μεγαλοσύνη/ ίσως μια μέρα χρειαστείς λίγη ευγνωμοσύνη».
Και είναι ακριβώς αυτό που οδηγεί στην επόμενη παρατήρηση σχετικά με το συγκεκριμένο βιβλίο. Μολονότι, όπως ήδη ειπώθηκε, οι μύθοι του Αισώπου έχουν θεωρηθεί είδος που –από μια χρονική στιγμή και μετά– απευθύνεται στα παιδιά, δεν παύουν να είναι κείμενα υψηλής αξίας. Αξίας που απορρέει από το γεγονός ότι το κύριο νόημα των μύθων αυτών είναι η αποδοκιμασία του κακού στις πιο αντιπροσωπευτικές μορφές του: της βίας, της απάτης, της αυθαιρεσίας, της προδοσίας, της ματαιοδοξίας, της αλαζονείας, της ψευδολογίας, της πλεονεξίας, της πονηριάς. Αποδοκιμασία που εκφράζεται άλλοτε με πειστικές υποδείξεις κι άλλοτε με τη διαπίστωση του παραλογισμού του κακού, με τη γελοιοποίησή του καθώς και με τη φιλοσοφική ενατένιση της ζωής.
Η έμμετρη, λοιπόν, έκδοση των μύθων αποτελεί μια καλή ευκαιρία γνωριμίας ή επαναπροσδιορισμού της αξίας τους. Όχι μόνο γιατί μεταφέρουν μηνύματα που παραμένουν επίκαιρα και εφαρμόσιμα σε κάθε εποχή, ούτε γιατί αναδεικνύουν την πολιτιστική ποικιλομορφία που απορρέει από την αλληλεπίδραση μεταξύ πολιτισμών και τη σημασία της αφήγησης στην ανθρώπινη ιστορία. Αλλά και γιατί επιτρέπουν, μέσα από απλές ιστορίες, να αναδειχθούν βαθιά νοήματα που αγγίζουν μικρούς και μεγάλους. Τέλος, ειδικά αν διαβαστούν από νεαρότερους αναγνώστες, διαθέτουν και εκπαιδευτική αξία, καθώς αποτελούν ιδανικό εργαλείο για τη μετάδοση αξιών, τη διδασκαλία και τη διαμόρφωση χαρακτήρων. Στην ουσία, λοιπόν, οι ιστορίες του Αίσωπου έχουν στοιχεία διαχρονικότητας και καθολικότητας, γι’ αυτό και παραμένουν σύγχρονες. Η ανθεκτικότητά τους στον χρόνο είναι η καλύτερη απόδειξη της παγκόσμιας απήχησής τους.
Στο αισθητικά άρτιο αποτέλεσμα ιδιαίτερη συνεισφορά έχει η εικονογράφηση του Κώστα Μαρκόπουλου. Με γαλάζιο χρώμα, με εικόνες που θυμίζουν χαρακτικά, καλύπτουν ένα μέρος σε κάθε δισέλιδο, αποδίδοντας «στιγμιότυπα» της ιστορίας. Όχι τυχαία, λοιπόν, έχει διακριθεί ως υποψήφιο για βράβευση στα φετινά ΕΒΓΕ, στην κατηγορία «Εικονογράφηση βιβλίου».
Μύθοι του Αισώπου
Με γλωσσάρι
Ροδούλα Παππά
εικονογράφηση: Κώστας Μαρκόπουλος
Νεφέλη
368 σελ.
ISBN 978-960-50-4349-0
Τιμή €18,80
https://diastixo.gr/kritikes/paidika/24533-rodoula-pappa-mythoi-tou-aisopou
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου