Γρηγόρης Δανιήλ
«Τη νύχτα οι περισσότεροι φοβούνται να κοιμηθούν. Περιμένουν άγρυπνοι να ανατείλει ο ήλιος για να μπορέσουν λίγο να ησυχάσουν. Να τους πάρει λίγο ο ύπνος για να αντέξουν». Η νύχτα αποτελεί το κεντρικό θέμα της πρώτης συγγραφικής παρουσίας του γνωστού σκηνοθέτη Νίκου Χατζηπαπά. Στα διηγήματα που απαρτίζουν τη συλλογή, η οποία κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες από τις Εκδόσεις Όταν, ο αναγνώστης θα έρθει σε επαφή με μια «…εκ βαθέων εξομολόγηση, που περικλείει κάτι πολύ περισσότερο από το προφανές», όπως σημειώνει ο ίδιος στη συνέντευξη που μας παραχώρησε με αφορμή το νέο του αυτό βήμα.
Νύχτα ο τίτλος της πρώτης σας πεζογραφικής απόπειρας, που την απαρτίζουν οκτώ διηγήματα με την αίσθηση όμως μιας ευρύτερης εσωτερικής επικοινωνίας τους. Μιλήστε μας για αυτό το νέο ξεκίνημα στον χώρο της πεζογραφίας.
Οι ιστορίες αυτές, μπορώ να σας το αποκαλύψω, αλλά παρακαλώ μην το πείτε αλλού, ότι ήταν καλά φυλαγμένες μέσα μου, αναμένοντας την κατάλληλη ώρα για να βγουν στην επιφάνεια και να καταγραφούν. Από μια άποψη, παρά την παραδοξότητά τους θα διαβεβαίωνα ότι είναι πέρα για πέρα αληθινές, σχεδόν αυτοβιογραφικές. Θα τις χαρακτήριζα ως μία αλλόκοτη αυτοβιογραφία σε συνέχειες, περιλαμβάνοντας και το αόρατο, το πολύ μακρινό παρελθόν και το άδηλο μέλλον. Επίσης, θα τις αποκαλούσα και «καταθέσεις», όπως λέμε «καταθέσεις μαρτύρων» ή «ο κατηγορούμενος κατέθεσε». Οι οκτώ αυτές ιστορίες είναι οκτώ εσωτερικές «καταθέσεις» ή καταγραφές ονείρων, συνυφασμένων με πραγματικά γεγονότα, μνήμες, τραύματα, μεταθέσεις, καταδύσεις. Οι οκτώ αυτές ιστορίες είναι μια εκ βαθέων εξομολόγηση, που περικλείει κάτι πολύ περισσότερο από το προφανές.
Διευρύνοντας τα όρια της πραγματικότητας, τα διηγήματά σας εντάσσονται σ’ αυτήν αναζητώντας τις χαμένες όψεις της, θα σημείωνα. Τι κυρίως προσέξατε σ’ αυτές τις «αληθινές ιστορίες»;
Οι ιστορίες αυτές γράφτηκαν αυθορμήτως. Επιχειρούν να περιγράψουν έναν κόσμο αόρατο, με την αμεσότητα της ανεπιτήδευτης εξομολόγησης, η οποία θέλει να περιγράψει άρρητες πληγές και το βάσανο του κορμιού και του πνεύματος στις οδυνηρές και απέλπιδές του αναζητήσεις.
Το βιβλίο που έφτασε στα χέρια των αναγνωστών είναι προϊόν «…μιας εναγώνιας αναζήτησης δημιουργικής διεξόδου κατά την περίοδο του εγκλεισμού λόγω της πανδημίας», όπως αναφέρετε στο προλογικό σημείωμα. Από αυτή την περίοδο με τα σκαμπανεβάσματα και τους ένθεν κακείθεν περιορισμούς, έκτακτους και μη, που ουσιαστικά δεν έχει τελειώσει, τι θα κρατήσετε ως δείγμα αλλαγής;
Την επιβεβαίωση ότι η σιωπή είναι λυτρωτική. Οι άνθρωποι τρέμουν τη σιωπή, γι’ αυτό φλυαρούν ακατάσχετα. Φλυαρούν κυριολεκτικά και μεταφορικά. Φλυαρώντας, επιχειρούν να ξορκίσουν το κενό. Ως άρρωστος και ενημερωμένος «αισιόδοξος», απαισιοδοξώ. Θεωρώ ότι δεν διδασκόμαστε από τα μαθήματα που η Ιστορία και η Φύση επιχειρούν να μας διδάξουν. Θεωρώ ότι θα είχαμε άλλη μια ευκαιρία να στρέψουμε το βλέμμα εσωτερικά. Προσωπικά, επιχείρησα να αξιοποιήσω αυτή την ευκαιρία, για να καταγράψω αυτά που με κατατρώνε και να απομακρυνθώ –έστω για λίγο– από την επιτηδευμένη και επιδερμική θεατρική πραγματικότητα.
«Είμαστε φτιαγμένοι από νερό και όνειρα», αναφέρει ο ήρωάς σας στο διήγημα «Αρχάγγελος». Πέρα από τη λυρική διάσταση της πρότασης, ελλοχεύει και μια σκέψη σας – θα μπορούσατε να μας την αναπτύξετε;
Σκεφτείτε ότι το 1/3 της ζωής μας ονειρευόμαστε και τα άλλα 2/3 κυνηγάμε το όνειρο, που στην πλειοψηφία είναι άπιαστο. Κι αν καταφέρουμε να πιάσουμε ένα από τα όνειρά μας, ένα άλλο μάς καλεί να το κατακτήσουμε. Αλλά τα όνειρα είναι σαν το νερό που τρέχει από τις χούφτες μας και η μόνη απτή και αδήριτη πραγματικότητα είναι ο θάνατος. Γι’ αυτό πιστεύω πως πρέπει να ζούμε αναζητώντας όνειρα αληθινά, όπως η εσωτερική γαλήνη και η ανιδιοτελής αγάπη στη Φύση, στους ανθρώπους και στον έρωτα, που κι αυτός, ως φτερωτός, είναι άπιαστος.
«Άλλοτε ακολουθούσαν τα γεγονότα και άλλοτε τα γεγονότα με ακολουθούσαν, σπανίως συμβαδίζαμε». Αυτή η διαπίστωση του ήρωα-αφηγητή σας κατά πόσο αποκαλύπτει την ανθρώπινή σας διάσταση;
Αυτό είναι μια αυστηρά προσωπική υπόθεση. Μια ζωή κυνηγώντας χίμαιρες, σπανιότατα συγχρονιζόμουν με τα γεγονότα στο παρόν. Όταν προσπαθείς να προβλέψεις το μέλλον, εγκλωβίζεις το τώρα. Ανασκαλεύοντας επίμονα το παρελθόν, χάνεις το παρόν και την ομορφιά των στιγμών, ευχάριστων ή δυσάρεστων.
Οι άνθρωποι τρέμουν τη σιωπή, γι’ αυτό φλυαρούν ακατάσχετα.
Έχω την αίσθηση πως μέσα από το διήγημα «Γλάρος» δηλώνετε εμμέσως πλην σαφώς την επιθυμία σας για αφοσίωση στη συγγραφή τα επόμενα χρόνια. Θα ήθελα την τοποθέτησή σας επ’ αυτού. Επίσης, γι’ αυτή την άγνωστη διαδρομή από τον χώρο του θεάτρου σ’ αυτόν της συγγραφής, με τι εξοπλίσατε τον ταξιδιωτικό σας σάκο;
Πραγματικά, είναι κάτι που θα το ήθελα πολύ. Έχω αρκετές ιδέες που θα ήθελα να καταγράψω. Το θέατρο, ωστόσο, έχει απαιτήσεις, όπως και η επιβίωση. Προς το παρόν, γράφω στον ελεύθερο χρόνο μου. Αναζητώ και έναν εκδότη, που θα μου τον κάνει απεριόριστο. Πώς λέμε σε κάποιες συνεντεύξεις «γέλια»! Σ’ αυτό το διήγημα, έχω αδυναμία. Εδώ συναντιούνται ο κόσμος της συγγραφής με τον κόσμο του θεάτρου. Οι δύο κόσμοι που θα ήθελα να αποτελώ μέρος τους. Στον «Γλάρο», ο αφηγητής της ιστορίας παρεισφρέει, αρχικά απρόσκλητος και λίγο αργότερα ως επίσημος προσκεκλημένος, στον φανταστικό κόσμο των ηρώων του θεατρικού έργου του Τσέχοφ.
Σχεδόν σε όλα τα διηγήματα υπάρχει η χρονική σύμβαση, «Ήταν μια εποχή, πολλά χρόνια προτού οι πόλεις κλείσουν» ή «…λίγο πριν κλείσουν οι πόλεις οριστικά» και ούτω καθεξής. Με αφορμή τη συνάφεια της χρονικής σύμβασης των κειμένων σας με την καθημερινότητά μας, ποιος πιστεύετε πως θα ’ναι ο απόηχος αυτής της πρωτόγνωρης για τους ανθρώπους κατάστασης που βιώσαμε; Τι νέο θα αναδυθεί πέρα από τα υπολείμματα ανασφάλειας και φόβου σε όλες τις εκφάνσεις του;
Η κατάσταση που ορίστηκε από την πανδημία του COVID-19, ο περιορισμός, η απομόνωση, έδωσε μια ευκαιρία, που προσωπικά προσπάθησα ν’ αδράξω, για μια πιο ουσιαστική ενδοσκόπηση, μια αξιολόγηση και έναν ουσιαστικό αυτοπροσδιορισμό. Ο αφηγητής των ιστοριών πηγαινοέρχεται, με αφετηρία ένα πρωτόγνωρο και οδυνηρό παρόν, σ’ ένα ταξίδι μπρος-πίσω, στο παρελθόν, το κοντινό και το απώτερο, και προς ένα μέλλον φανταστικό, ανήσυχο, αλλά και ελπιδοφόρο. Προσπαθεί να ανιχνεύσει βαθιά σ’ έναν κόσμο εσωτερικό και να δει μακριά προς ένα άγνωστο μέλλον, ξορκίζοντας αβεβαιότητες και ανομολόγητους φόβους. Όσον αφορά στον απόηχο αυτής της πρωτόγνωρης κατάστασης, μόνο να ελπίζει μπορεί κανείς ότι τελικά θα εξέλθουμε πιο σώφρονες και ώριμοι, παρά τα φαινόμενα που συνηγορούν προς το αντίθετο.
Μέσω του θεάτρου, της πιο επικοινωνιακής μορφής της Τέχνης, έρχεστε σε επαφή με νέα παιδιά. Ποιοι είναι κυρίως οι προβληματισμοί τους και πώς αντιδράτε στις διατυπώσεις αναφορικά με το παρελθόν μας, ότι η νεότερη γενιά απομένει να ζει στην επιδερμίδα της πραγματικότητας;
Οι σύγχρονες γενιές θεωρώ ότι κινούνται σε ένα αποπροσανατολιστικό περιβάλλον, για το οποίο συνυπεύθυνες είναι οι παλαιότερες γενιές. Η σύγχρονη πραγματικότητα, των δυτικών κυρίως κοινωνιών, ορίζει ένα πλαίσιο όπου ο ανταγωνισμός, θεμιτός και αθέμιτος, η εξειδίκευση του ατόμου, οι αμφιλεγόμενοι στόχοι, η αποχή από τα κοινωνικά πράγματα, η αποπολιτικοποίηση της πολιτικής, η απορρύθμιση σε όλους τους τομείς, καθώς επίσης και στον τομέα της Τέχνης και της Διανόησης, ο ασφυκτικός περιορισμός του ελεύθερου χρόνου κ.λπ., αποτελούν κομμάτια ενός παζλ που θεωρώ ότι οδηγεί τις κοινωνίες σ’ ένα όχι και τόσο φωτεινό μέλλον. Παρεκτός και αν η Ιστορία έρθει ανάποδα.
«Η Αλήθεια βγαίνει χυτή σαν νεόκοπο άγαλμα, μόνο μέσ’ από τα καθάρια νερά της μοναξιάς. Και η μοναξιά της πένας είναι η πιο μεγάλη», αναφέρει ο Ελύτης. Αυτή η πρώτη δοκιμασία τι αναχαίτισε και τι έφερε στην επιφάνεια; Η μοναξιά της πένας πόσο λυτρωτική υπήρξε;
Είναι βέβαιο ότι στο θέατρο δεν έχω πραγματοποιήσει όσα θα ήθελα και μπορούσα. Μια εξήγηση είναι, γιατί απεχθάνομαι την ακατάσχετη φλυαρία των ανθρώπων του θεάτρου. Την επίπλαστη οικειότητά τους, τις επιδερμικές σχέσεις, τον τρόμο τους μπροστά στα γηρατειά και τον θάνατο. Προσωπικά, όσο μεγαλώνω μ’ αρέσω περισσότερο και δεν είχα ποτέ τον φόβο να μείνω μόνος. Μπορώ να επιβιώσω μόνος σ’ ένα κλειστό δωμάτιο. Αν μου βάλεις κάποιον δίπλα, που θα φλυαρεί ακατάσχετα, μπορώ και να αυτοκτονήσω. Η μοναξιά της πένας είναι μετά βεβαιότητος η πιο λυτρωτική.
Τις νύχτες ξεκινά ακούσια, τις πιο πολλές φορές, ένα παιχνίδι με τις σκιές του χώρου και χρόνου. Η μεταξύ σας διάδραση τι κυρίως αποφέρει;
Να πω ένα ποιηματάκι που έχω γράψει σχετικό, αντί για απάντηση:
Κάθε βράδυ σχεδιάζω
Και το πρωί ανασκευάζω
Τις νύχτες γενικώς ιππεύω
Και το πρωί συνοδεία espresso
Υπνοβατώντας ξεπεζεύω
Η ζωή μου είναι διφορούμενη
Τα βράδια σουρεαλισμός
Και το ξημέρωμα νατουραλισμός
Αν αλλάξω τις λέξεις
Τις νύχτες γενικώς αϋπνία
Και το χάραμα υπνική άπνοια
Ποια τα επόμενα επαγγελματικά σας σχέδια; Τι προσδοκάτε να έχετε ξεκινήσει κατά τη διάρκεια του έτους;
Έχω πάρα πολλά σχέδια και για το θέατρο και για το γράψιμο. Σύντομα θα εκδοθεί μία ποιητική συλλογή. Γράφω ακόμα κι ένα μυθιστόρημα, που προσδοκώ να είναι έτοιμο μέχρι τέλος του χρόνου.
Νύχτα
Αληθινές ιστορίες
Νίκος Χατζηπαπάς
Εκδόσεις Όταν
σ. 114
ISBN: 978-618-5563-05-9
Τιμή: 10,00€
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/17904-nikos-xatzipapas
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου