Η μελέτη Αγορά, προστασία και πώληση δικαιωμάτων θεωρείται κλασική και διαχρονική στην εξειδικευμένη βιβλιογραφία για τον χώρο των εκδόσεων. Η συγγραφέας του βιβλίου, Πέτρα Χαρτ, διευθύντρια δικαιωμάτων για 25 χρόνια στον μεγαλύτερο γερμανικό εκδοτικό οίκο, Suhrkamp Verlag, αποτυπώνει και μεταφέρει την πείρα της με πρακτικό τρόπο, κι έτσι όχι μόνο προσφέρει συμβουλές για τους εργαζόμενους στα τμήματα πνευματικών δικαιωμάτων και εκδοτικών αδειών, αλλά και για τους υπεύθυνους εκδοτικών σειρών και τους συγγραφείς. Το πολυμεταφρασμένο αυτό έργο κυκλοφορεί πλέον και στα ελληνικά, σε μετάφραση της Χριστίνας Ντρέκου, από τον εκδοτικό οίκο Το Μέλλον, και με την αφορμή αυτή μιλάμε με τη συγγραφέα του για το πώς διαμορφώνεται σήμερα το τοπίο στον εκδοτικό χώρο ως προς την αγορά των δικαιωμάτων. Σημειωτέον ότι η Πέτρα Χαρτ θα επισκεφθεί τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης και θα παραθέσει ομιλία με θέμα «Αγορά δικαιωμάτων στη νέα ψηφιακή εποχή – τι έχει αλλάξει;» το Σάββατο 6 Μαΐου, ώρα 11, στο περίπτερο 13 (αίθουσα: Διάλογος), ενώ θα ακολουθήσει συζήτησή της με τη Silvia Vassena (Acomabook, Scouting & Consulting – Ιταλία) και με την Κατερίνα Φράγκου, λογοτεχνική πράκτορα (Iris Literary Agency), σε συντονισμό της Emma House (Oreham Group, Ηνωμένο Βασίλειο).
Γιατί αποφασίσατε να γράψετε αυτό το βιβλίο συνοψίζοντας τα χρόνια της πείρας σας στον εκδοτικό χώρο;
Έγραψα το βιβλίο για να αναπτύξω έναν οδηγό για τους συναδέλφους μου, που θα σήμαινε οικονομική ευημερία για τον εκδοτικό οίκο και τους συγγραφείς του. Βλέπω το βιβλίο αυτό όχι τόσο ως αναφορά της πείρας μου στις εκδόσεις, αλλά ως τρόπο διαχείρισης: πώς να αποκτηθούν δικαιώματα από τους εκδοτικούς οίκους, πώς να εξασφαλιστούν και, κυρίως, πώς να διανεμηθούν. Φυσικά, η μακροχρόνια πείρα μου στον χώρο με ενθάρρυνε να το γράψω. Αλλά πρωτίστως είναι μία κατευθυντήρια γραμμή που πρέπει, φυσικά, να συνεχιστεί – όχι από εμένα, αλλά από τη νεότερη γενιά. Έχω εργαστεί στον εκδοτικό κλάδο για είκοσι χρόνια στην αναλογική εποχή και είκοσι χρόνια στην ψηφιακή εποχή και υπάρχουν πάντα νέα δεδομένα που καθορίζουν επακριβώς τα καθήκοντα στον τομέα των δικαιωμάτων και των αδειών, κάτι που γίνεται όλο και πιο σημαντικό για τους εκδοτικούς οίκους, με βάση τους κανονισμούς πνευματικών δικαιωμάτων που υπάρχουν στην Ευρώπη και τους νόμους της παγκόσμιας αγοράς.
Οι εκδοτικοί οίκοι στην Ευρώπη θα αντιμετωπίσουν πολλές προκλήσεις.
Βρίσκετε ότι ο κλάδος των δικαιωμάτων είναι αρκετά ανεπτυγμένος στις ευρωπαϊκές χώρες ή πιστεύετε ότι χρειάζονται βελτιώσεις; Και αν ναι, σε ποια κατεύθυνση;
Ω ναι, το εμπόριο δικαιωμάτων στην Ευρώπη είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένο και ακμάζει σε τέτοιο βαθμό, που έχει δημιουργήσει μια βιομηχανία υπεργολαβίας δίπλα στους εκδοτικούς οίκους: αυτή των λογοτεχνικών πρακτόρων. Όταν ξεκίνησα στον χώρο των δικαιωμάτων και των αδειών το 1980, υπήρχαν ατζέντηδες στις ΗΠΑ και στην Ελβετία και περιστασιακά σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό έχει αλλάξει πολύ. Ένας μεσαίου μεγέθους εκδοτικός οίκος πλέον αποκτά τα περισσότερα από τα δικαιώματα του δημιουργού του μέσω διεθνών ή εθνικών πρακτορείων. Αυτό συχνά διευκολύνει τη δουλειά, αλλά αυξάνει τις προκαταβολές που πρέπει να δοθούν για τα βιβλία, λογοτεχνικά και όχι μόνο. Η αγορά βιβλίου έχει διεθνοποιηθεί και ο μεμονωμένος εκδοτικός οίκος χρειάζεται ανιχνευτές και πράκτορες, για να φιλτράρουν το περιεχόμενο που δημιουργεί έσοδα και τη σχετική λήψη αποφάσεων. Όχι όμως μόνο για την απόκτηση δικαιωμάτων, αλλά και για την πώληση μεταφραστικών δικαιωμάτων, οι εκδοτικοί οίκοι χρειάζονται τη βοήθεια πρακτορείων σε άλλες ηπείρους (Ασία, Αφρική…), για να βοηθήσουν στη μετάφραση και διανομή έργων Ελλήνων, για παράδειγμα, συγγραφέων. Στο παρελθόν, ήταν δυνατή η εκτέλεση όλων αυτών των εργασιών από το εσωτερικό του ίδιου του εκδοτικού οίκου. Η παγκόσμια αγορά όμως γίνεται όλο και μεγαλύτερη, όλο και πιο ποικιλόμορφη. Ωστόσο, και ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, είναι σημαντικό κάθε εκδοτικός οίκος να έχει τμήμα δικαιωμάτων και αδειών, όσο μικρό και αν είναι, για να υπάρχει έλεγχος και πωλήσεις από το εσωτερικό του οίκου. Τα πρακτορεία μπορούν να βοηθήσουν, αλλά όχι να αποφασίσουν, γιατί δεν έχουν κανένα δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας. Αυτά παραμένουν στον συγγραφέα και τον εκδότη. Οι εκδοτικοί οίκοι στην Ευρώπη θα αντιμετωπίσουν πολλές προκλήσεις. Το έντυπο βιβλίο γίνεται όλο και πιο ακριβό στην παραγωγή του. Το τοπικό εμπόριο βιβλίων δεν μπορεί να υψώσει το ανάστημά του απέναντι στο εμπόριο μέσω διαδικτύου. Το κόστος παραγωγής και οι χαμένες πωλήσεις δεν αντισταθμίζονται από τα έσοδα απ’ τον ψηφιακό τομέα (υπηρεσίες streaming, e-books, μορφές διανομής κειμένου από μεικτά μέσα, κ.λπ.). Οι επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης σε κείμενα που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα δεν μπορούν ακόμη να προβλεφθούν. Πρόκειται για μεγάλα έργα, τα οποία περιλαμβάνουν ως πρότυπο σκέψης τουλάχιστον το περιεχόμενο που ήδη κυκλοφορεί εδώ και αιώνες από τους εκδοτικούς οίκους. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο τα έχω συνοψίσει όλ’ αυτά στο βιβλίο μου για τον τομέα των δικαιωμάτων και των αδειών.
Έχετε εμπειρία από την ελληνική πραγματικότητα στο ζήτημα των δικαιωμάτων και ποια είναι η γνώμη σας;
Δε βλέπω καμία ποιοτική διαφορά μεταξύ της Ελλάδας και των άλλων ευρωπαϊκών ή διεθνών εκδοτικών οίκων στο εμπόριο δικαιωμάτων. Οι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι έχουν μακρά παράδοση, η ελληνική πνευματική ιστορία ξεκινά πολύ πριν από τη γερμανική και αγγλοσαξονική. Οι Έλληνες εκδότες προέρχονται συχνά από την εκδοτική παράδοση, όπου η εκδοτική τέχνη έχει περάσει στην επόμενη γενιά. Αυτό δεν είναι εύκολο να συνεχιστεί στον 21ο αιώνα για οικονομικούς λόγους. Οι Γερμανοί εκδότες είναι ισχυροί επειδή η γερμανόφωνη αγορά (Ελβετία, Αυστρία και Γερμανία) έχει μια εξαιρετικά επιδοτούμενη αγορά βιβλίου, μια σφιχτή κουλτούρα βιβλιοπωλείων σε πολλές πόλεις. Στον τομέα της μετάφρασης, είναι πιο εύκολο να βρεις μεταφραστές σε όλες τις χώρες για την αγγλική, γαλλική, γερμανική και ισπανική γλώσσα, παρά για την ελληνική, τη σλοβενική, την εσθονική ή την πολωνική. Οι μικρότερες αγορές βιβλίων δεν μπορούν να δημιουργήσουν τόσο μεγάλα τιράζ και ο υπολογιστικός κίνδυνος για τον Έλληνα εκδότη είναι υψηλός. Ο Χάρι Πότερ είναι μία εξαίρεση και όχι ο κανόνας στην καθημερινότητα των εκδόσεων.
Τι θα συμβουλεύατε τους νέους συναδέλφους σας σχετικά με τον τομέα των δικαιωμάτων;
Διαβάστε, διαβάστε, διαβάστε, ταξιδέψτε σε διεθνείς εκθέσεις βιβλίων, χτίστε ένα προσωπικό δίκτυο. Μετατρέψτε το ψηφιακό σας χρονοδιάγραμμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε αναλογικό και, φυσικά: Καλή επιτυχία!
Αγορά, προστασία και πώληση δικαιωμάτων
Πώς να αγοράσετε, να προστατεύσετε και να εκδώσετε κείμενο που υπόκειται σε πνευματικά δικαιώματα
Πέτρα Χαρτ
μετάφραση: Χριστίνα Ντρέκου
Εκδόσεις Το Μέλλον
σ. 92
ISBN: 978-618-85989-3-5
Τιμή: 10,60€
https://diastixo.gr/sinentefxeis/xenoi/20257-petra-hardt-dimopoulou
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου