Ο Σέργιος Θεοδωρίδης, υπεύθυνος των Εκδόσεων Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) από το 2019, είναι ομότιμος καθηγητής Μηχανικής μάθησης και Επεξεργασίας δεδομένων στο ΕΚΠΑ και distinguished professor στο Πανεπιστήμιο Aalborg της Δανίας. Είναι συγγραφέας τεσσάρων βιβλίων στα αγγλικά και τριών στα ελληνικά. Βιβλία του έχουν μεταφραστεί στα κινέζικα, κορεάτικα, γιαπωνέζικα και στα ελληνικά. Έχει τιμηθεί με πολλά σημαντικά διεθνή βραβεία για την ερευνητική του δραστηριότητα. Το 2021 τιμήθηκε με το βραβείο ΙΕΕΕ Signal Processing Society Norbert Wiener Αward, που είναι η υψηλότερη διεθνής διάκριση στον επιστημονικό τομέα του. Πρόσφατα, ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, που είναι ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια στον κόσμο.
Πού και πότε γεννηθήκατε; Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια για τα παιδικά σας χρόνια;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στα Ταμπούρια του Πειραιά πριν από 72 χρόνια. Οικονομικά δεν στερηθήκαμε τα αναγκαία, αλλά μεγάλωσα κάτω από τη σκιά μιας ενοχικής σιωπής, ενός μυστικού που το ένιωθα να πλανιέται στο σπίτι. Ήταν κι εκείνος ο αστυφύλακας, που κατά διαστήματα ερχόντανε και χτυπούσε το κουδούνι και ρώταγε αν όλα ήταν καλά. Αργότερα, όταν μεγάλωσα, μου το είπε ο πατέρας: «Ήμουνα αριστερός και είχα κάνει και φυλακή».
Ποιο ήταν το αγαπημένο σας βιβλίο όταν ήσασταν παιδί;
Η ερώτηση είναι κομμάτι δύσκολη. Όταν ήμουν παιδί, δηλαδή στο Δημοτικό, δεν μου άρεσε το διάβασμα και, γενικά, σιχαινόμουνα το σχολείο. Κάθε Χριστούγεννα, η νονά μού έφερνε δώρο ένα βιβλίο, αν και πάντα ήλπιζα ότι φέτος θα φέρει παιχνίδι! Θυμάμαι, ακόμη, τα Μυστικά του Βάλτου και τον Μάγκα της Π. Δέλτα. Αμφιβάλλω αν ποτέ πήγα πιο πέρα από τη δέκατη σελίδα, ή κάπου εκεί. Έκανα πως διάβαζα για να με βλέπει ο πατέρας, το είχε φέρει η νονά. Η εικόνα άλλαξε στην Α’ Γυμνασίου, όταν έπεσε στα χέρια μου ο Φτωχούλης του Θεού. Το διάβαζα και δάκρυζα. Μετά ακολούθησαν τα υπόλοιπα του Καζαντζάκη και προς το τέλος, κάπου στα 16 μου, ανακάλυψα τον Ντοστογιέφσκι. Η Αναφορά στον Γκρέκο και οι Αδελφοί Καραμαζώφ ήταν τα αγαπημένα μου στα γυμνασιακά μου χρόνια. Ο Ντοστογιέφσκι, όμως, παραμένει διαχρονικά ο αγαπημένος μου. Γυρνώ και ξαναγυρνώ σ’ αυτόν, ακόμη και τώρα.
Πολλοί λένε ότι κάποιο βιβλίο τούς άλλαξε τη ζωή. Ισχύει κάτι τέτοιο για σας;
Θα σας πω τρία βιβλία, που δεν ξέρω αν μου άλλαξαν τη ζωή, αλλά σίγουρα με επηρέασαν στις μετέπειτα επιλογές μου όπως και, γενικότερα, στην αξιακή μου στάση απέναντι στην ίδια τη ζωή. Το πρώτο είναι η Κυβερνητική του Norbert Wiener, και είναι η αιτία που, τελειώνοντας το Φυσικό, αποφάσισα να στραφώ προς άλλα θέματα που σχετίζονται με τη θεωρία και την επεξεργασία της Πληροφορίας και με το πώς μαθαίνουν οι μηχανές, που ήταν στα σπάργανα τότε, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Το δεύτερο βιβλίο είναι η Ναυτία του Σαρτρ και το τρίτο η Πτώση του Καμί. Δύσκολα να κρύψω τις υπαρξιακές μου αγωνίες και αναζητήσεις, που με συντροφεύουν (ή μήπως με στοιχειώνουν) και τώρα που μεγάλωσα.
Εσείς ως καθηγητής του ΕΚΠΑ είχατε και συγγραφική δραστηριότητα. Πώς αποφασίσατε να περάσετε και στην άλλη όχθη της εκδοτικής διαδικασίας, αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση των Εκδόσεων ΕΚΠΑ;
Τη ζωή δεν την αντιλαμβάνομαι μέσα από «όχθες», που προϋποθέτουν κάποιους διαχωρισμούς, αλλά μέσα από διαφορετικές όψεις της συνεχούς δημιουργικής πορείας μας, όπου, ναι, η τυχαιότητα της πολυπλοκότητας της ζωής μπορεί να σε πάει από δω ή από εκεί. Οι επιλογές μας, όμως, ακολουθούν πάντα (εκτός εξαιρέσεων) μία προσωπική αξιακή συνισταμένη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτή είναι η ακαδημαϊκή επιλογή μου, που αφορά τη δημιουργία γνώσης αλλά, δεν θα μπορούσε να ήταν κι αλλιώς, και τη διάχυσή της. Το ΕΚΠΑ είναι το αρχαιότερο πανεπιστημιακό ίδρυμα της χώρας και έχει στους κόλπους του ένα υψηλής και διεθνούς εμβέλειας επιστημονικό δυναμικό. Το όραμά μου για τις Εκδόσεις ΕΚΠΑ είναι να δράσουν καταλυτικά, ώστε να φέρουν το δυναμικό αυτό πλησιέστερα στην ευρύτερη κοινωνία. Ζούμε σε μια εποχή όπου οι φωνές που αμφισβητούν την επιστήμη και τη δημοκρατία αποκτούν δύναμη, ακούγονται. Το όραμά μου στις Εκδόσεις ΕΚΠΑ είναι να απαντήσουμε στις φωνές αυτές με εκδοτικό άξονα το τρίπτυχο: Επιστήμες (θετικές και ανθρωπιστικές) – Τεχνολογία – Δημοκρατία.
Το ΕΚΠΑ έχει στους κόλπους του ένα υψηλής και διεθνούς εμβέλειας επιστημονικό δυναμικό. Το όραμά μου για τις Εκδόσεις ΕΚΠΑ είναι να δράσουν καταλυτικά, ώστε να φέρουν το δυναμικό αυτό πλησιέστερα στην ευρύτερη κοινωνία.
Από πού μπορεί να προμηθευτεί το ευρύ αναγνωστικό κοινό τα βιβλία των Εκδόσεων ΕΚΠΑ;
Από όλα τα βιβλιοπωλεία, με χονδρική διανομή από την εταιρεία Τσιγαρίδσς Α.Ε., αλλά και από τον ιστότοπο των Εκδόσεων ΕΚΠΑ: https://ekdoseis.uoa.gr
Ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία που εκδώσατε πρόσφατα είναι το καινοτόμο έργο Η αρχή του άπειρου: Εξηγήσεις που αλλάζουν τον κόσμο του μεγάλου Βρετανού φυσικού David Deutsch. Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια γι’ αυτό;
Ο Deutsch δεν είναι απλώς ένας κορυφαίος επιστήμονας. Είναι αυτός που θεμελίωσε τη βασική θεωρία της λειτουργίας των κβαντικών υπολογιστών. Σ’ αυτό το εμβριθές και καινοτόμο βιβλίο, ο Deutsch μάς «ταξιδεύει» γλαφυρά στους χώρους της επιστήμης, της ιστορίας του πολιτισμού, της τέχνης, των ηθικών αξιών και της πολιτικής και ιχνηλατεί το πώς δημιουργούμε νέες «καλές» εξηγήσεις και το πώς απορρίπτουμε τις «κακές». H πεμπτουσία που διαφοροποιεί τον άνθρωπο από τα άλλα έμβια όντα είναι η δημιουργικότητα του νου, και μία διάσταση αυτής της λειτουργίας της νόησης είναι η ανάγκη μας να εφευρίσκουμε καλές εξηγήσεις και να νοηματοδοτούμε τον κόσμο. Έτσι δημιουργούμε επιστήμη, πολιτισμό και κοινωνίες. Το κύριο ερώτημα που θέτει ο συγγραφέας είναι: Κατά πόσο έχουμε προχωρήσει με τις εξηγήσεις μας στην αναζήτηση της αλήθειας; Θα σταματήσει η πρόοδος εξαιτίας μιας καταστροφής ή φτάνοντας στην ολοκλήρωσή της – ή θα συνεχιστεί επ’ άπειρον; Με τρόπο εύληπτο και πολλές φορές με χιούμορ, στην περιήγηση αυτή των «εξηγήσεων», ο Deutsch μάς ταξιδεύει σε μία διαδρομή που ξεκινάει από τη δημιουργία των αριθμών και της γραφής και συνεχίζει φτάνοντας στους χώρους της κοσμολογίας, της κβαντικής φυσικής με τα παράδοξά της –που προκαλεί τη φαντασία μας–, της βιολογίας, της θεωρίας της εξέλιξης και της τεχνητής νοημοσύνης. Αλλά δεν μένει μόνο εκεί. Στην πολιτιστική εξελικτική του διαδρομή, ο άνθρωπος δημιουργεί και θεσμισμένες κοινωνίες. Κοινωνίες είτε αυταρχικές και κλειστές, όπως τις ονομάζει, ή κοινωνίες ανοικτές. Με άλλα λόγια, κοινωνίες που είναι ανοικτές στην κριτική και στην αμφισβήτηση. Και είναι σε αυτές τις κοινωνίες, που επιτρέπουν τη συνεχή αμφισβήτηση των ιδεών και ερμηνειών, που ακμάζουν οι «καλές» εξηγήσεις. Ως παραδείγματα τέτοιων ανοικτών κοινωνιών αναφέρει και σχολιάζει την αρχαία Αθήνα της εποχής του Περικλή, την περίοδο της Αναγέννησης του ουμανισμού και τις φιλελεύθερες κοινωνίες που αναδύθηκαν μετά τον Διαφωτισμό. Με άλλα λόγια, το βιβλίο αυτό είναι ένα βιβλίο για την επιστήμη, τον πολιτισμό και τη δημοκρατία, και αυτός είναι ο λόγος που αποφασίσαμε να το εκδώσουμε.
Ποιους τίτλους ξεχωρίζετε από αυτούς που θα εκδώσετε το επόμενο διάστημα;
Πέρα από τα επιστημονικά συγγράμματα, δύο βιβλία που θα εκδοθούν σύντομα είναι το Χριστιανισμός και Ισλάμ, των κ.κ. Δεσπότη και Αθανασίου, και η μετάφραση του κλασικού βιβλίου του David Welch Third Reich, Politics and Propaganda, σε μετάφραση της κ. Σινοπούλου. Και τα δύο βιβλία δεν έχουν επιλεγεί τυχαία. Ζούμε σε μία εποχή όπου η μετανάστευση και η μετακίνηση πληθυσμών πρόκειται να οξυνθεί τα επόμενα χρόνια. Η Ελλάδα και η Ευρώπη δέχονται, και θα υποδεχθούν τα επόμενα χρόνια, ένα μεγάλο μέρος μεταναστών από ισλαμικές χώρες. Προϋπόθεση της ειρηνικής συνύπαρξης είναι η αμοιβαία γνώση και ο αμοιβαίος σεβασμός των δύο αυτών μεγάλων πολιτισμών, του χριστιανικού και του ισλαμικού. Από την άλλη, το βιβλίο του Welch δυστυχώς παραμένει επίκαιρο. Διαβάζοντάς το, βλέπει κανείς πως οι βασικές μέθοδοι προπαγάνδας, που χρησιμοποίησε το τότε απάνθρωπο ναζιστικό καθεστώς, χρησιμοποιούνται και σήμερα και μάλιστα με πιο εξελιγμένη μορφή, με τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Και βέβαια, δεν χρησιμοποιούνται μόνο από τα αυξανόμενα σε αριθμό αυταρχικά καθεστώτα αλλά, συχνά πυκνά, τις ανιχνεύουμε και σε αρκετές από τις λεγόμενες φιλελεύθερες Δημοκρατίες.
Τι διαβάζετε αυτή την εποχή;
Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι, παράλληλα με τις επιστημονικές μου αναζητήσεις, και με θέματα που σχετίζονται με τη φιλοσοφία της τεχνολογίας και τις κοινωνικές επιπτώσεις της. Την εποχή αυτή, μόλις τελείωσα τα βιβλία του Μάκη Τσίτα Μάρτυς μου ο Θεός και του Bostrom Superintelligence: paths, dangers, strategies και ξεκίνησα το βιβλίο του φιλόσοφου Byung-Chul Han The Burnout Society, ένα βιβλίο για την ανθρώπινη κατάσταση στην εποχή του ύστερου καπιταλισμού που καθορίζεται από την τεχνολογία.
Μοιραστείτε μαζί μας μία χρήσιμη συμβουλή που σας έδωσαν κάποτε.
Πριν από αρκετά χρόνια, ήμουν κάπου στα πενήντα μου, μου πρότειναν από μια μεγάλη τεχνολογική εταιρεία να αναλάβω ηγετική θέση. Ο μισθός που μου πρόσφεραν, δεν θα πω νούμερο, αλλά ήταν πολλαπλάσιος από τον μισθό του καθηγητή του Πανεπιστημίου. Προβληματίστηκα πολύ. Το έφερνα στο μυαλό μου από δω, το έφερνα από εκεί. Μετά από δυο-τρεις μέρες το συζήτησα με τη σύζυγό μου, να μου πει τη γνώμη της. Και μου είπε: «Σέργιε, αν θέλεις να το κάνεις για σένα, γιατί σου αρέσει, κάνε το. Σε παρακαλώ, όμως, μην το κάνεις για τα χρήματα». Την επόμενη μέρα το πρωί, τους πήρα τηλέφωνο και τους είπα «όχι».
Ράνια Μπουμπουρή, δημοσιογράφος, επιμελήτρια εκδόσεων, μεταφράστρια και συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/20326-sergios-theodoridis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου