Ο Γιάννης Καλπούζος γεννήθηκε το 1960 στο χωριό Μελάτες της Άρτας. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα: Ιμαρέτ, το οποίο τιμήθηκε το 2009 με το Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και έχει μεταφραστεί στα πολωνικά, τουρκικά, αραβικά, αγγλικά και αλβανικά, Σάος, Άγιοι και Δαίμονες, Ουρανόπετρα, Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου, Ραγιάς, Σέρρα, το οποίο τιμήθηκε με το Πρώτο Βραβείο Μυθιστορήματος Μικρασιατικού Περιεχομένου για τα έτη 2016-2018 και έχει μεταφραστεί στα αλβανικά, Γινάτι και Εράν, τα οποία τιμήθηκαν με το Βραβείο Βιβλιοπωλείων Public 2019 και 2021 αντίστοιχα. Το Ιμαρέτ κυκλοφορεί και διασκευασμένο σε εφηβικό μυθιστόρημα, με εικονογράφηση του σκηνογράφου Αντώνη Χαλκιά. Επίσης, ο Γιάννης Καλπούζος έχει γράψει ποιητικές συλλογές, οι οποίες εμπεριέχονται στον τόμο Ποίηση 2000-2017, στίχους για 80 τραγούδια και τη συλλογή διηγημάτων Κάποιοι δεν ξεχνούν ποτέ. Το νέο του μυθιστόρημα, Καλντερίμι, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, όπως όλα τα βιβλία του, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Ποιο το έναυσμα να γράψετε το Καλντερίμι, αυτό το «κινηματογραφικό», ελκυστικό μυθιστόρημα – μια ανάπλαση της ιστορίας της Θεσσαλονίκης από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τις αρχές του 20ού; Και πόση δουλειά χρειάστηκε για να μας βάλετε τόσο πειστικά στο –τόσο διαφορετικό με το σήμερα– κλίμα;
Το πολυφυλετικό περιβάλλον της Θεσσαλονίκης αυτά τα χρόνια, η συνταρακτική της Ιστορία και η τόσο μεγάλη φτώχεια, κόντρα στα αμύθητα πλούτη ορισμένων, προσφέρονταν να αναπτύξω τα θέματα που με απασχολούσαν: συνύπαρξη, εθνικισμός, πατριωτισμός, η ανάγκη να ανήκει κανείς σε μια ομάδα, εάν η φτώχεια οδηγεί σε έκνομες ενέργειες και για τον ρόλο της πατροπαράδοτης διδαχής από γενεά σε γενεά. Επίσης, για όσα φυτεύονται μέσα μας σαν ακοίμητοι σπόροι και διαμορφώνουν την προσωπικότητά μας και τις επιλογές μας: πατρίδα, θρησκεία, έρωτας, μίσος, εκδικητικότητα, η δύναμη των ηθών και πόσα άλλα.
Από τη μια πλευρά ο πρωταγωνιστής σας, ο Παράσχος, το παιδί με την ευαίσθητη καρδιά, που η ζωή τον σκλήρυνε μέχρι το μεδούλι, και από την άλλη ο πατέρας του, ο Αντίπας, καλόβολος, πράος, ανεκτικός... Αναρωτιέμαι, ποιον από τους δύο αυτούς χαρακτήρες συμπαθήσατε πιο πολύ την ώρα που τους δημιουργούσατε;
Δένομαι με όλους τους ήρωες, γελάω, κλαίω, πονάω, ονειρεύομαι, οργίζομαι, ερωτεύομαι, κατανοώ τα κουσούρια και τις αδυναμίες τους... Ωστόσο, πιο πολύ συμπάσχω με τα πιο τραγικά πρόσωπα. Στο Καλντερίμι ο Παράσχος είναι το πιο τραγικό πρόσωπο και από αυτόν ίσως μπορεί να μάθει κανείς και τα περισσότερα. Γιατί όπως λέει κι ο ίδιος: «Και τι να με μάθουν οι λαμπεροί και οι αναμάρτητοι; Σάματις βούτηξαν στη ζωή για να τη νιώσουν; Ούτε τον αχό της δεν αγρίκησαν. Για δάσκαλός τους ταιριάζω κι όχι για μαθητής τους. Δάσκαλος με τα στραβά και τ’ ανάποδά μου. Προτιμώ το ασκηταριό των διαβόλων. Δεν κλείνει και δεν αδειάζει ποτέ».
Οι άνθρωποι στην πλειονότητά τους αφήνονται στους απαρχής κόσμου κανόνες.
«Τι λογαριάζεις για ομορφιά;» ρωτάει ο Παράσχος την Ηλιάνα, την πονεμένη μικρή ξαδέλφη του. Εσείς, πάλι, τι λέτε; Για σας, τι είναι ομορφιά; Αλλά και πάλι, μήπως οφείλουμε να αισθανόμαστε ευγνώμονες και μόνο που έχουμε την υγειά μας; Φτάνει αυτό;
Ομορφιά για μένα είναι η αρμονία του έσω κόσμου μας, της ψυχής μας, η οποία απαιτεί σε σημαντικό βαθμό ως προϋπόθεση και υγιές σώμα. Πρέπει να νιώθουμε ευγνώμονες όταν έχουμε καλή υγεία, όμως από μόνη της δεν αρκεί. Υγιέστατα είναι και τα βουβάλια. Ο άνθρωπος ενεργεί με βάση τον νου και το συναίσθημα, θέτει στόχους, παλεύει μέσα σε έναν ιδιαίτερα ανταγωνιστικό κόσμο, παρασύρεται από ποικίλες παγίδες, έχει έγνοιες και υποχρεώσεις. Η ομορφιά κρύβεται στο πώς πορεύεται, εάν βαδίζει προς την πνευματική του ολοκλήρωση.
«Η ζωή είναι μάγισσα, πλανεύτρα κι εκμαυλίστρια», διαβάζουμε κάπου αλλού. «Έχει και σύμμαχο τον χρόνο μαζί με τον σπόρο που φυτεύει στο κάθε πλάσμα της». Ισχύει αυτό, είναι νόμος της ζωής, ο καθείς παρά την όποια απώλεια «να βγει στο φως να ανασάνει»;
Όλα στη ζωή είναι πολύχρωμα και με πολλές αποχρώσεις. Τίποτα δεν είναι απόλυτο. Ωστόσο, ο χρόνος απαλύνει τον πόνο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι λησμονεί κανείς τα αγαπημένα του πρόσωπα, και οι άνθρωποι στην πλειονότητά τους αφήνονται στους απαρχής κόσμου κανόνες. Έρχεται η ζωή και μας τραβάει από τα πηγάδια της οδύνης με τους γλυκασμούς της.
«Άσε τη ρημάδα τη φτώχεια. Αγρίκησα να λέγουν: δεν μας τρομάζει ο θάνατος, μας τρομάζει η πείνα». Πόσο παράξενη ακούγεται αυτή η κουβέντα στις εφησυχασμένες μέρες μας, δε νομίζετε;
Ο θάνατος στη συγκεκριμένη φράση στο μυθιστόρημα έχει να κάνει με την εκτέλεση ληστών ή κλεφτών. Εννοεί ότι δε φοβούνται την εκτέλεση, φοβούνται την πείνα. Δεν είμαι σίγουρος ότι φαντάζει για όλους σήμερα παράξενη κουβέντα. Ένα πολύ μεγάλο τμήμα του ελληνικού λαού στενάζει, ζει μέσα στην ανέχεια.
«Μερικά πράγματα δεν θα αλλάξουν ποτέ. Αίμα θα κυλάει στις φλέβες του, θα πονάει [ο άνθρωπος], θα παθιάζεται για το θηλυκό ή το αρσενικό». Εσάς, πέραν της μυθοπλασίας σας, όπου σύζυγοι, ερωμένες, μητέρες, κόρες καθορίζουν τα βήματα των ηρώων σας, τι ρόλο παίζει ο έρωτας στη ζωή σας; Είναι ο στρατηλάτης των λαμπρών εκφάνσεων της ψυχής και της ζωής;
Ο έρωτας αποτελεί την πεμπτουσία της ζωής. Έγραψα ολόκληρη ποιητική συλλογή (Έρωτας νυν και αεί, η οποία πλέον εμπεριέχεται στον τόμο: Γιάννης Καλπούζος, Ποίηση 2000-2017, Εκδόσεις Ψυχογιός) για τον έρωτα. Εκεί μιλάω για την αφιέρωση, για τη ζήλια, για τον έρωτα της γλώσσας, των μυρουδιών, της γεύσης, της Ελλάδας, της ιδιαίτερης πατρίδας και τόσα άλλα. Θέλω να πω ότι ο έρωτας έχει ποικίλες εκφάνσεις και λειτουργεί αφενός ως αρχιερέας των συναισθημάτων, αφετέρου ως κινητήριος δύναμη για ό,τι οραματιζόμαστε.
Ένα πολύ μεγάλο τμήμα του ελληνικού λαού στενάζει, ζει μέσα στην ανέχεια.
Μυθιστορήματα πολλά και μεταφρασμένα/βραβευμένα, ποίηση, στίχοι για 80 τραγούδια... Ποια από τις ενασχολήσεις αυτές σας γεμίζει περισσότερο;
Όλα είναι λόγος. Ο δικός μου έρωτας είναι η γλώσσα. Με έχει κερδίσει τα τελευταία χρόνια το μυθιστόρημα, όμως και στον πεζό λόγο είναι εμφανή και πολλά τα ποιητικά κεντήματα. Ακόμη και ο ρυθμός, η μουσικότητα, οι υφέσεις και οι διέσεις. Αυτό το τρικύμισμα της γλώσσας με συνεπαίρνει πρωτίστως.
Σέρρα, η ψυχή του Πόντου: το μυθιστόρημά σας διασκευάστηκε και ανέβηκε στο θέατρο με την αισθαντική Χρύσα Παπά. Πώς νιώσατε όταν είδατε πρώτη φορά την παράσταση;
Κατ’ αρχάς, συγκινήθηκα κι έκλαψα μαζί με τους θεατές ουκ ολίγες φορές. Ένιωσα και να αποδίδεται το έργο μου, με τη σύμπραξη του Σωτήρη Χατζάκη ως σκηνοθέτη, αριστοτεχνικά, με σεβασμό στους ήρωες, στη θεματολογία και στη μυθοπλασία, αλλά και προς εκείνους που βίωσαν στο πετσί τους όσα πραγματεύεται, εννοώ τους Έλληνες του Πόντου.
Έχετε πει σε παλιότερη συζήτησή μας: «Αλιεύουμε από το θησαυροφυλάκιο της γνώσης και των εμπειριών του χθες για να δούμε πιο καθαρά το σήμερα και το αύριο, με αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση, και για να συμβάλει στην εσωτερική μας καλλιέργεια». Κλείνοντας, λοιπόν, μήπως στην τελευταία αυτή φράση σας κρύβεται η «λύση», το αντίδοτο απέναντι σε πάμπολλα δεινά, παλιά αλλά και σημερινά; Να δώσουμε συντεταγμένοι σαν άνθρωποι και σαν Πολιτεία τη μάχη της εσωτερικής καλλιέργειας;
Εάν το πράτταμε, θα είχαμε μια πολύ καλύτερη κοινωνία προς πάμπολλες κατευθύνσεις. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Όμως τα διάφορα κέντρα θέλουν τον άνθρωπο ραγιά. Ραγιά ως προς τη σκέψη, τις επιλογές του, την αισθητική, τον τρόπο που καταναλώνει ή, πιο σωστά, τον θέλουν μόνο άλογο καταναλωτή. Ανάχωμα σε αυτόν τον κατήφορο μπορεί να αποτελέσει μόνο η εσωτερική καλλιέργεια.
Καλντερίμι
99 χρόνια στη Σαλονίκη
Γιάννης Καλπούζος
Ψυχογιός
σ. 576
ISBN: 978-618-01-4923-4
Τιμή: 22,20€
Τίνα Πανώριου, δημοσιογράφος
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/20239-giannis-kalpouzos-panwriou
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου