Αν και συχνά μνημονεύεται ως αυτόνομο κείμενο, ο Περικλέους Επιτάφιος (όπως τον θυμόμαστε από τα σχολικά μας χρόνια) αποτελεί μέρος των Ιστοριών του Θουκυδίδη και, συγκεκριμένα, της ενότητας που αναφέρεται στον Πελοποννησιακό Πόλεμο (Πελοποννησιακά). Είναι η κατά προσέγγιση καταγραφή του δημόσιου λόγου τον οποίο εκφώνησε ο λαμπρός ρήτορας και πολιτικός το 430 π.Χ., στην τελετή που οργάνωσε η αθηναϊκή πολιτεία προς τιμήν των πρώτων πεσόντων στο πεδίο της μάχης και ο οποίος θεωρείται –και είναι– υποδειγματικός ως προς την αρτιότητα της δομής και το καίριο του περιεχομένου του, με την απολύτως πρέπουσα συγκινησιακή φόρτιση αλλά και τη σοβαρότητα που επιβάλλεται από το πνεύμα και το κλίμα μιας παρόμοιας περίστασης.
Τα αρχαία κείμενα που δεν συγκαταλέγονται στο αμιγώς θεατρικό είδος έχουμε συνηθίσει να τα διαβάζουμε μάλλον παρά να τα ακούμε. Η ιδέα και πρωτοβουλία της Σοφίας Ε. Πελοποννησίου-Βασιλάκου, επιμελήτριας του Ιδρύματος Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού, να αναθέσει στον βραβευμένο Χιώτη σκηνοθέτη Δήμο Αβδελιώδη την επαναφορά του Επιταφίου στη μορφή με την οποία είχε πρωταρχικά παρουσιαστεί, δηλαδή την προφορική ενώπιον κοινού –όπως είναι άλλωστε και ο προορισμός του– μας υπενθυμίζει τις «ζωντανές», οργανικές ιδιότητες και επιδράσεις των κειμένων αυτών στην καθημερινότητα μιας κοινωνίας που οι βασικές αρχές του μηχανισμού της ήταν, σε γενικές γραμμές, οι ίδιες από τις οποίες ρυθμίζονται (θεωρητικά τουλάχιστον) τα σημερινά δημοκρατικά πολιτεύματα. Είναι, επομένως, άκρως σημαντικό να κατέχουν εξίσου δεσπόζουσα και λειτουργική θέση στο σύγχρονο κοινωνικό πλαίσιο της χώρας μας, αντί να θεωρούνται «μουσειακά» και να περιορίζονται στον –εκλαμβανόμενο, μάλιστα, ως περιττό, πρακτικά άχρηστο καταναγκασμό– ρόλο του αντικειμένου «μηχανικής», στείρας και άχαρης σχολικής μελέτης.
Μέσα σε ατμόσφαιρα υποβλητική, στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο εντός του Μουσείου Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού και σε περιβάλλον εξέχουσας καλαισθησίας, με την κομψότητα και την αρχοντιά περασμένων, πολιτισμικά ακμαίων εποχών της Αθήνας, η Ηωάννα Σπανού καθηλώνει τους παρευρισκομένους, απαγγέλλοντας με ταιριαστά συγκρατημένο όσο και υποδορίως παλλόμενο συναίσθημα και εμβριθή, κατακτημένη και αφομοιωμένη γνώση τον αρχαίο λόγο, στην ιστορική μετάφραση (σε νεοελληνική καθαρεύουσα) του Ελευθερίου Βενιζέλου. Μέσω και μόνο του λόγου, της (δι)άρθρωσης και της εκφοράς του, της γενεσιουργού και καταλυτικής του δύναμης, παραλληλίζει, συναιρεί και συνταυτίζει το παρελθόν με το παρόν, προβληματίζει και ταρακουνάει, φέρνοντας ως και δάκρυα στα μάτια, ενώ η ηρωικά πένθιμη σεμνοπρέπεια του κειμένου και της απόδοσής του υπογραμμίζεται από το βυζαντινότροπο μέλος που ανοίγει την παράσταση, ντυμένο με στίχους χορικού από την Αντιγόνη και σε ερμηνεία επίσης της Σπανού.
«Στους θολούς και πολύπαθους καιρούς μας, το μήνυμα τουΕπιταφίου είναι όσο ποτέ επίκαιρο και απαραίτητο, κατεξοχήν εμψυχωτικό για τους πολίτες και ύψιστο μάθημα για τους ηγέτες, σε επίπεδο όχι μονάχα εγχώριο, μα και πανανθρώπινο.»
Ο Επιτάφιος του Περικλή είναι ο καθρέφτης της αθηναϊκής δημοκρατίας. Στη μορφή και τα νοήματά του συνδυάζονται με παραδειγματική αρμονία η λιτότητα και ο πλούτος, η περιεκτικότητα και η σύνεση, το ωραίο και το ουσιώδες. Σε αντιδιαστολή με το ολοκληρωτικό στρατιωτικό καθεστώς της Σπάρτης, όπου η πολεμική αρετή πήγαζε από απάνθρωπες μεθόδους υποχρεωτικής διά βίου εκπαίδευσης και τη στέρηση ως και της παραμικρής πολυτέλειας, η Αθήνα καλλιεργούσε τη γενναιότητα και τη φιλοπατρία στους πολίτες της παρέχοντάς τους υλικά, ηθικά και πνευματικά αγαθά και συνθήκες διαβίωσης που οι ίδιοι θα ένιωθαν πως άξιζε να τα υπερασπιστούν με τη ζωή τους. Τιμώντας τους νεκρούς της, τιμά ακόμα περισσότερο τους ζωντανούς. Και αυτό ακριβώς τονίζει ο Θουκυδίδης διά στόματος του Περικλή – την ανάγκη να διασωθεί η δημοκρατία, να επικρατήσει η ελευθερία της βούλησης, η αυθόρμητη και ολόψυχη, όχι εξαναγκασμένη αφοσίωση στην πατρίδα και στα ιδανικά που τη διαπνέουν.
Στους θολούς και πολύπαθους καιρούς μας, το μήνυμα του Επιταφίου είναι όσο ποτέ επίκαιρο και απαραίτητο, κατεξοχήν εμψυχωτικό για τους πολίτες και ύψιστο μάθημα για τους ηγέτες, σε επίπεδο όχι μονάχα εγχώριο, μα και πανανθρώπινο. Είναι, λοιπόν, συμφέρον αλλά και καθήκον μας να επισκεπτόμαστε ξανά και να γνωρίζουμε σε βάθος και επί της ουσίας την πνευματική μας κληρονομιά, διότι, είτε το θέλουμε είτε όχι, αυτή μας διέπει και μας καθορίζει, κατοχυρώνοντας την ιστορική και την παροντική μας ύπαρξη και δίνοντάς μας τις βάσεις και τα εφόδια για το μέλλον.
Μετάφραση: Ελευθέριος Βενιζέλος
Διδασκαλία Ερμηνείας / Σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης
Ερμηνεία: Ηωάννα Σπανού
Διδασκαλία Ερμηνείας / Σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης
Ερμηνεία: Ηωάννα Σπανού
Σάββατο 12 Μαΐου, 18.30
Κυριακή 13 Μαΐου, 18.30
Σάββατο 19 Μαΐου, 18.30
Κυριακή 27 Μαΐου, 18.30
Κυριακή 13 Μαΐου, 18.30
Σάββατο 19 Μαΐου, 18.30
Κυριακή 27 Μαΐου, 18.30
Είσοδος: 10 ευρώ
Κράτηση θέσης: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Κράτηση θέσης: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
ΙΔΡΥΜΑ ΑΓΓΕΛΟΥ & ΛΗΤΩΣ ΚΑΤΑΚΟΥΖΗΝΟΥ
Αμαλίας 4, 105 57, Αθήνα (5ος όροφος)
Αμαλίας 4, 105 57, Αθήνα (5ος όροφος)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου