Γιώτα Κ. Αλεξάνδρου: «Μια σταγόνα ομορφιάς»

 

Κατερίνα Ζαμαρία 

Η έννοια της ομορφιάς αποτελεί ένα από τα πιο συναρπαστικά αινίγματα της φιλοσοφίας, έννοια που είχε πάντα μια βαθύτερη σημασία πέρα από την επιφανειακή αισθητική, συχνά συνδέοντας το καλό, το αληθινό και το δίκαιο.

Ο Πλάτωνας θεωρούσε την ομορφιά ως μια μορφή που ξεπερνά την υλική εμφάνιση και αποκαλύπτει την αρμονία και την τελειότητα του πνεύματος. Ήταν ένα από τα τέσσερα ιδανικά (όπως και το αγαθό, η αλήθεια και η δικαιοσύνη). Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι η ομορφιά μπορεί να αποτυπωθεί στη φυσική και την ανθρώπινη φύση μέσω της τάξης και της συμμετρίας. Ο Καντ υποστήριζε ότι η ομορφιά δεν είναι απλώς μια υποκειμενική εμπειρία, αλλά συνδέεται με την αίσθηση του ανώτερου και της αρμονίας, και αποτελεί μια αίσθηση ευχαρίστησης χωρίς σκοπό. Στη σύγχρονη φιλοσοφία, η ομορφιά συχνά αντιμετωπίζεται ως μια κοινωνική και πολιτισμική κατασκευή, μια πολυδιάστατη έννοια που περιλαμβάνει την υποκειμενική αντίληψη, την αισθητική εμπειρία και τα κοινωνικά συμφραζόμενα.

Κατανοούμε, λοιπόν, την ιδιαίτερη αξία που έχει το εικονογραφημένο βιβλίο της Γιώτας Αλεξάνδρου Μια σταγόνα ομορφιάς, το οποίο αποπειράται να μυήσει τους μικρούς αναγνώστες σε μια ουσιώδη φιλοσοφική έννοια.

«Δάσκαλε, πού βρίσκεται η ομορφιά;» ρωτά ένας μαθητής Σαολίν τον δάσκαλό του και με αυτό το ερώτημα ο αναγνώστης καλείται να περιηγηθεί στις πολυποίκιλες εκδοχές της απάντησης. Σε δεκατρία ενσταντανέ, καθένα από τα οποία καταλαμβάνει μόλις ένα δισέλιδο, η Αλεξάνδρου θα προσπαθήσει να αναδείξει την ουσία της ομορφιάς με τη σημασία που αυτή προσέλαβε στη φιλοσοφία.

Ο περιεκτικός λόγος και οι εύγλωττες εικόνες συστήνουν στα παιδιά την ομορφιά σαν μία ισχυρή συναισθηματική εμπειρία και την αναδεικνύουν σε πανανθρώπινη αξία.

Σε καθεμία από αυτές τις δεκατρείς σταγόνες ομορφιάς θα αποτυπώσει εκδοχές αυτής της έννοιας. Κοινός άξονας αυτών των εκδοχών είναι η δοτικότητα και η αγάπη. Εκκινώντας από τον τρόπο που η μητέρα βλέπει το παιδί της, ένα βλέμμα που εμπεριέχει την πλέον άδολη μορφή αγάπης, στρέφει το βλέμμα μας και αποκαλύπτει την ομορφιά πίσω από τις πράξεις των ανθρώπων ή τις μικρές καθημερινές στιγμές. Στην ομορφιά που κρύβει ένα χάδι στο κουρασμένο πρόσωπο του συντρόφου, στο ψωμί που ζυμώνεται από κάποιον που αγαπά αυτό που κάνει, σε ένα πιάτο φαγητό που κάποιος μοιράζει στον ελεύθερο χρόνο του ως έκφραση αλληλεγγύης στον πλησίον. Στην ομορφιά των ανθρώπων που, αν και άσπρισαν τα μαλλιά τους, η καρδιά τους ακόμα τραγουδά. Στην αλήθεια και στην αποδοχή του εαυτού. Στη δύναμη που γεννά η θέληση να ξεπερνάς τα εμπόδια. Στο ξέγνοιαστο παιχνίδι των παιδιών στη φύση, αλλά και στον αγώνα εκείνων που αγωνίζονται για τη διάσωσή της. Στην προσπάθεια για έναν κόσμο καλύτερο, με την επιστήμη στο πλευρό του ανθρώπου έτοιμη να υπερασπιστεί το μεγαλείο της ζωής. Στη μάχη να σωθούν τα τιμαλφή: ένα βιβλίο –κιβωτός μνήμης και αξιών– εκεί που ο θάνατος δείχνει το σκληρό του πρόσωπο. Στα χρώματα και στις λέξεις εκείνων που έχουν το χάρισμα να μιλούν στην ψυχή, καταθέτοντας τη δική τους.

Ο λόγος, αν και πεζόμορφος, κυριαρχείται από ποιητικότητα. Μικροπερίοδος και αφαιρετικός, ως επί το πλείστον, διαθέτει πυκνότητα και ακριβολογία. «Δεν τα μπορούσε τα κλουβιά. Ούτε τις γυάλες. Τα τροπικά δάση έγιναν η ζωή της. Τα ζώα οι φίλοι της». Λόγος που αγγίζει τα όρια της λακωνικότητας. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό της γραφής της Γιώτας Αλεξάνδρου, όπως πιστοποιείται και στα προηγούμενα βιβλία της. Την ίδια στιγμή, αυτός ο λόγος αποδίδει την ευαισθησία που αποπνέει το κείμενο, χωρίς να εκπίπτει σε εκφράσεις μελό. Ουσιαστικά, ρήματα και –κυρίως– τα επίθετα χρησιμοποιούνται σε ιδανικές «δόσεις», έτσι ώστε να προκαλέσουν την ανάλογη συναισθηματική διέγερση στους αναγνώστες.

Κάθε δισέλιδο συγκροτεί –αφηγηματικά και εικαστικά– μια αυτόνομη ιστορία πλήρους νοήματος, που καταλήγει σε ένα επιμύθιο, μια πρόταση με αποφθεγματικό χαρακτήρα που μπορεί να λειτουργήσει και ως moto του στίγματος με το οποίο μπορεί να προσεγγιστεί η έννοια της ομορφιάς. «Ομορφιά είναι η σιγανή μουσική της καλοσύνης». «Ομορφιά είναι η ζωή που ανθίζει μέσα στις δυσκολίες».

Η Θέντα Μιμηλάκη πλαισιώνει ιδανικά με την εικονογράφησή της το κείμενο. Λόγος και εικόνα συνομιλούν, συμπληρώνουν, συνδράμουν την πολυφωνική και πολυπρισματική ανάγνωση. Εικόνες εκφραστικές, που καλύπτουν πλήρως τη μία από τις δύο σελίδες ενώ, ταυτόχρονα, περιβάλλουν το κείμενο. Εικόνες που αναδιηγούνται, όπως της έλικας του DNA, διευρύνοντας το κείμενο, αλλά και εικόνες που προσθέτουν λεπτομέρειες που αναδεικνύουν τη δική της αντίληψη για την ομορφιά (από τις λεπτομέρειες της ταπετσαρίας ενός δωματίου μέχρι τις έγνοιες-πουλιά). Με χρώματα ζωηρά, τρυφερά, έντονα, που αποδίδουν την ένταση των συναισθημάτων. Με ματιέρες και υφές που εμπλουτίζουν την ανάγνωση με στοιχεία που δεν υπάρχουν στη λεκτική ιστορία (όπως, για παράδειγμα, του χρώματος του βιβλίου που ξεπροβάλλει μέσα από το σκοτεινό περιβάλλον των ερειπίων, όπου μέσα από την αντίθεση αναδεικνύεται η έννοια της ομορφιάς).

Σε μια εποχή που εξωγενείς παράγοντες, όπως τα ΜΚΔ, διαμορφώνουν τις κυρίαρχες αντιλήψεις περί ομορφιάς, που τα κυρίαρχα στερεότυπα εστιάζουν κατεξοχήν στην εξωτερική εμφάνιση, που τα άτομα προσανατολίζονται προς ένα διαρκές κυνήγι αναζήτησής της (συχνά με κόστος σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως η νευρική ανορεξία) και σε μια ασύστολη κατανάλωση προϊόντων «ομορφιάς», που αφειδώς παρέχει η βιομηχανία του καταναλωτισμού, σε μια εποχή που το φαίνεσθαι ταυτίζεται με την ευτυχία και την προσωπική καταξίωση, η Γιώτα Αλεξάνδρου επαναφέρει το φιλοσοφικό ερώτημα.

Το βιβλίο κλείνει όπως ξεκίνησε. Μόνο που τώρα το ερώτημα του μαθητή προς τον δάσκαλο έχει μετατραπεί σε διαπίστωση. «Τούτες είναι οι σταγόνες ομορφιάς που μάζεψα. Για το δικό μου άρωμα ζωής». Γιατί σωστή απάντηση δεν υπάρχει. Καθένας καθρεφτίζει ό,τι έχει μέσα του. Φτιάχνει το δικό του μωσαϊκό.

«Όλα έχουν ομορφιά, αλλά δεν τη βλέπουν όλοι», έλεγε ο Κομφούκιος. Και η Αλεξάνδρου δημιουργεί ένα ιδιαίτερο βιβλίο υψηλής αισθητικής, όπου ο περιεκτικός λόγος και οι εύγλωττες εικόνες συστήνουν στα παιδιά την ομορφιά σαν μία ισχυρή συναισθηματική εμπειρία και την αναδεικνύουν σε πανανθρώπινη αξία.

 

Μια σταγόνα ομορφιάς
Γιώτα Κ. Αλεξάνδρου
εικονογράφηση: Θέντα Μιμηλάκη
Καλέντης
36 σελ.
ISBN 978-960-594-121-5
Τιμή €16,00

https://diastixo.gr/kritikes/paidika/24608-giota-alexandrou-mia-stagona-omorfias

https://diastixo.gr/