Μία ανταλλαγή απόψεων που είχα με τον Επ. Κραττ. Αδ. Ιορδάνη Πουλκούρα 33°, μου γέννησε τις παρακάτω σκέψεις που μοιράζομαι με χαρά μαζί σας:
Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, στα Κεφάλαια διάφορα (PG 90, 1184A), τονίζει:
«Ὁ χωρίσας τὴν γνῶσιν ἀπὸ τῆς πράξεως, ἢ τὴν γνῶσιν ἐποίησεν ἀνυπόστατον φαντασίαν, ἢ τὴν πράξιν εἴδωλον. Ἡ γνῶσις γὰρ ἄνευ πράξεως οὐδὲν διαφέρει φαντασίας· ἡ δὲ ἄλογος πράξις εἰδώλῳ ἔοικε, μὴ ἐμψυχοῦσα αὐτὴν ἡ γνῶσις.»
Σύμφωνα με τον Ομολογητή, η αληθινή γνώση είναι ζωντανή μόνον όταν καρποφορεί σε πράξη· διαφορετικά, καταλήγει σε άυλη σκιά. Η πράξη, αντίστοιχα, είναι γόνιμη μόνον όταν φωτίζεται από τη γνώση· αλλιώς δεν είναι παρά μηχανική επανάληψη, κενή πνευματικού περιεχομένου.
Πατερικές συνηχήσεις
Ο Γρηγόριος Νύσσης στο έργο του Περί κατασκευῆς ἀνθρώπου γράφει:
«Οὐκ ἔστιν ἡ θεωρία ἄνευ πράξεως ὡς ψυχὴ ἄνευ σώματος· ἀλλ’ οὔτε ἡ πρᾶξις ἄνευ θεωρίας ὡς σῶμα ἄνευ ψυχῆς.» (PG 44, 177B)
Ο Μέγας Βασίλειος στην Ομιλία εις την Εξαήμερον επιμένει ότι:
«Ἡ ἀρετὴ οὐ θεωρίαις καταλαμβάνεται, ἀλλ’ ἐν ἔργοις φανερουμένη.» (PG 29, 24A)
Εδώ βλέπουμε να επαναλαμβάνεται το ίδιο δόγμα: θεωρία και πράξη είναι οι δύο πνεύμονες της αληθινής πνευματικής ζωής.
Φιλοσοφικές συνάφειες
Η πατερική αυτή σοφία βρίσκεται σε διάλογο και με την κλασική φιλοσοφία. Ο Πλάτων στον Φαίδωνα (69a) διδάσκει ότι η αληθινή φιλοσοφία είναι «μελέτη θανάτου», δηλαδή άσκηση, όχι απλή σκέψη. Ο Πλωτίνος στις Εννεάδες (I, 2, 3) σημειώνει ότι η ψυχή που γνωρίζει το αγαθό, αλλά δεν το πράττει, μένει ατελής, σαν καθρέπτης που δεν αντανακλά το φως.
Τεκτονική ανάγνωση
Για τον Τέκτονα, τα παραπάνω αποκτούν ιδιαίτερο νόημα. Η Μύηση δεν ολοκληρώνεται με τη θεωρητική γνώση των συμβόλων ούτε με τη συμμετοχή στις τελετές. Ο τεκτονικός Λόγος πρέπει να μετασχηματίζεται σε Πράξη αρετής. Ο Ναός δεν είναι απλώς χώρος μυσταγωγίας, αλλά εργαστήριο όπου ο Μυούμενος μαθαίνει να ενσαρκώνει την αλήθεια στην καθημερινή του ζωή.
Όπως ο Άγιος Μάξιμος ενώνει την «θεωρία» με την «πράξη», έτσι και ο Τέκτονας ενώνει την εσωτερική μύηση με την εξωτερική δράση, ώστε το φως να μην είναι απλή λάμψη αλλά δημιουργική ενέργεια στον κόσμο.
Συμπέρασμα
Η διδασκαλία του Αγίου Μαξίμου παραμένει επίκαιρη: η γνώση χωρίς πράξη είναι φαντασία · η πράξη χωρίς γνώση είναι είδωλο. Μόνο η ενότητα των δύο γεννά τον αληθινό άνθρωπο του Θεού. Για τον Τέκτονα, τούτο σημαίνει ότι το Φως που δέχεται στο Τάγμα δεν πρέπει να μένει θεωρητικό, αλλά να μεταμορφώνει τη ζωή του και να ακτινοβολεί στους άλλους.
Και βεβαίως προτρέπει μακρυά από ανυποστάτους..."τὴν γνῶσιν ἐποίησεν ἀνυπόστατον φαντασίαν,".
Αγγλικό κείμενο:
An exchange of views I had with Illustrious Brother Jordan Pulkouras 33° gave rise to the following reflections, which I gladly share with you:
Word and Deed in St. Maximus the Confessor
St. Maximus the Confessor, in his Various Chapters (PG 90, 1184A), stresses:
“He who separates knowledge from practice has either turned knowledge into unsubstantial fantasy, or practice into an idol. For knowledge without practice differs in no way from imagination; while irrational practice resembles an idol, since it is not animated by knowledge.”
According to the Confessor, true knowledge is alive only when it bears fruit in action; otherwise, it dissolves into a bodiless shadow. Action, in turn, is fruitful only when illumined by knowledge; otherwise, it is but mechanical repetition, void of spiritual content.
Patristic Resonances
Gregory of Nyssa, in his On the Making of Man, writes:
“Contemplation without practice is like a soul without a body; but neither is practice without contemplation anything other than a body without a soul.” (PG 44, 177B)
St. Basil the Great, in his Homilies on the Hexaemeron, insists that:
“Virtue is not attained by contemplations, but is made manifest in deeds.” (PG 29, 24A)
Here the same doctrine is reaffirmed: contemplation and practice are the two lungs of authentic spiritual life.
Philosophical Parallels
This patristic wisdom stands in dialogue with classical philosophy. Plato, in the Phaedo (69a), teaches that true philosophy is “a preparation for death,” that is, an exercise, not mere thought. Plotinus, in the Enneads (I, 2, 3), notes that the soul which knows the good but does not enact it remains incomplete, like a mirror that does not reflect the light.
A Masonic Reading
For the Mason, the above acquires particular meaning. Initiation is not fulfilled in the theoretical knowledge of symbols, nor in the participation in rites alone. The Masonic Word must be transfigured into the Deed of virtue. The Temple is not merely a place of mystagogy, but a workshop where the Initiate learns to embody truth in his daily life.
Just as St. Maximus unites “contemplation” with “practice,” so too does the Mason unite inner initiation with outward action, so that the Light is not a mere radiance but a creative energy in the world.
Conclusion
The teaching of St. Maximus remains ever relevant: knowledge without action is fantasy; action without knowledge is idolatry. Only the unity of the two gives birth to the true man of God. For the Mason, this means that the Light he receives within the Order must not remain theoretical, but must transform his life and shine forth upon others.
And, of course, it exhorts us to keep away from unsubstantial things—those who “have turned knowledge into unsubstantial fantasy.”
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου