Η Ντούμπραβκα Λάλιτς γεννήθηκε το 1963 στο Σαράγεβο. Σπούδασε αγγλική γλώσσα και λογοτεχνία. Από το 1992 ζει στην Αθήνα. Ασχολείται με τη διδασκαλία και τη συγγραφή. Γράφει ποιήματα, σενάρια και μυθιστορήματα. Έχει εκδώσει βιβλία στη σερβική και στην αγγλική γλώσσα. Η συνέντευξη στο diastixo.gr δόθηκε με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της Ύβρις από τις εκδόσεις Θίνες.
Λένε ότι η ζωή μπορεί να αλλάξει σε μια νύχτα. Στη δική σας περίπτωση τι συνέβη και ποια ήταν η κατάληξη;
Αυτό είναι αλήθεια. Από ένα τηλεφώνημα έμαθα ότι δεν μπορούσα πλέον να επιστρέψω στο σπίτι μου στο Σαράγεβο. Αυτό σήμαινε ότι ξαφνικά έμεινα χωρίς σπίτι, οικογένεια, φίλους, εργασία, χρήματα, εφόσον δεν είχα πρόσβαση στον λογαριασμό μου. Σήμαινε ακόμα ότι έπρεπε να ξαναχτίσω τη ζωή μου από το μηδέν και ολομόναχη. Η στιγμή αυτή ήταν συγκλονιστική. Σήμερα είμαι ακόμα στην Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι πια το σπίτι μου. Δημιούργησα οικογένεια, νέους φίλους, νέο περιβάλλον εργασίας. Φυσικά ο δρόμος από εκείνη τη σοκαριστική στιγμή πριν από 25 χρόνια έως σήμερα ήταν δύσκολος και απαίτησε πολλή δύναμη και υπομονή.
Από την ξεγνοιασιά στην αβεβαιότητα. Πώς νιώθει ο άνθρωπος όταν τον αναγκάζουν να εγκαταλείψει την πατρίδα του;
Ο πρόσφυγας κατακλύζεται από ένα μείγμα πολύ δυνατών συναισθημάτων: αγωνία, λύπη, πίκρα, φόβο, θυμό. Κάποιοι αισθάνονται μίσος, ειδικά αν έχουν χάσει μέλος ή μέλη της οικογένειάς τους στον πόλεμο. Υπάρχει επίσης το συναίσθημα ότι έχουν προδοθεί, εξαπατηθεί. Η απελπισία φτάνει σε τέτοιο επίπεδο που, χωρίς κάποια βοήθεια, ο πρόσφυγας δεν μπορεί να έχει ελπίδα ότι κάποτε η κατάστασή του θα βελτιωθεί.
Από τη στιγμή που ο άνθρωπος φεύγει από τον γενέθλιο τόπο, μένει μετέωρος χωρίς να γνωρίζει το μέλλον του. Τι του δίνει την ελπίδα να συνεχίσει;
Από τη στιγμή που ο άνθρωπος φεύγει από τον γενέθλιο τόπο, μένει μετέωρος χωρίς να γνωρίζει το μέλλον του. Τι του δίνει την ελπίδα να συνεχίσει;
Αυτό που πρωτίστως χρειάζεται όποιος ξαναρχίζει τη ζωή του από την αρχή είναι δύναμη. Δυνατά αρνητικά συναισθήματα επενεργούν σαν ένας ιός, σε καθιστούν αδύναμο. Στην περίπτωση αυτή, πολλά εξαρτώνται από το νέο περιβάλλον. Περιβάλλον που προσφέρει κατανόηση και υποστήριξη παρέχει αυτή τη δύναμη που ζητάς απεγνωσμένα. Η ελπίδα έρχεται με την ανάκτηση της δύναμής σου. Μοιάζει με κάποιον που σταματά την πτώση σου πιάνοντας το χέρι σου. Στηρίζεσαι στη χείρα βοήθειας που σου προσφέρθηκε και συνεχίζεις να περπατάς.
Από την πόλη σας βρεθήκατε στην Ελλάδα. Πώς ήταν αυτή η αλλαγή;
Πολύ δύσκολη, λόγω των συνθηκών που αντιμετώπισα. Για όσο διάστημα ήμουν στην Αθήνα σαν τουρίστρια αισθανόμουν θαυμάσια με τους ανοιχτόκαρδους Έλληνες και το υπέροχο κλίμα. Από τη στιγμή που συνειδητοποίησα ότι έγινα πρόσφυγας, η αλλαγή ήταν σχεδόν αφόρητη. Ξαφνικά βρέθηκα αντιμέτωπη με προβλήματα επιβίωσης μέσα σε ένα τελείως άγνωστο περιβάλλον. Στο βιβλίο μου περιγράφω την αλλαγή αυτή όπως όταν αποκόβεις έναν χαρακτήρα από κάποιο βιβλίο και τον επικολλάς σε ένα άλλο, διαφορετικού είδους, με άγνωστο σκηνικό, δομή, ρυθμό, πλοκή και χαρακτήρες. Σε αυτό το άγνωστο περιβάλλον καλείσαι να επιβιώσεις σωματικά και ψυχολογικά. Στην περίπτωσή μου ήταν μια πολύ σκληρή αλλαγή.
Η Πατρίδα είναι η Πατρίδα, βρίσκεται μέσα στο αίμα μας, στις μνήμες και στις σκέψεις μας. Δεν είναι δυνατό να διαγραφεί και δεν θα έπρεπε. Παρ’ όλα αυτά, μια άλλη χώρα μπορεί να σου δώσει την αίσθηση της πατρίδας εάν είσαι ευπρόσδεκτος και ασφαλής. Όμως θα πρέπει να είσαι ανοιχτός προς τον νέο πολιτισμό, τη νέα νοοτροπία, τον τρόπο ζωής.
Πώς ήταν η συμπεριφορά του ελληνικού λαού στο δράμα των Σέρβων που ήρθαν στη χώρα μας;
Εκείνη την εποχή η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα χωρίς περιορισμούς εισόδου για τους Σέρβους. Η Ελλάδα ήταν η μόνη ανοιχτή πόρτα για τους Σέρβους. Οι άνθρωποι εδώ μας βοηθούσαν και μας υποστήριζαν. Συμπαθούσαν πολύ τους Σέρβους. Μην ξεχνάτε ότι η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα που έστελνε ανθρωπιστική βοήθεια στη Σερβία και στη Βοσνία κατά τη διάρκεια του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Οι φίλοι μου μου έλεγαν στο τηλέφωνο: «Όταν βγεις στον δρόμο δώσε ένα φιλί στον πρώτο Έλληνα που θα συναντήσεις και ευχαρίστησέ τον εκ μέρους μας». Οι Έλληνες ήταν οι μόνοι που φιλοξένησαν ορφανά παιδιά της Σερβίας. Μέσα από την εθελοντική μου εργασία έγινα μάρτυρας του πάθους με το οποίο οι ελληνικές οικογένειες αγαπούσαν τα παιδιά αυτά, και δεν θα ξεχάσω ποτέ τα δάκρυά τους όταν τα παιδιά έπρεπε να επιστρέψουν. Ήταν πάρα πολύ συγκινητικό. Όσον αφορά τις διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις, αυτές ήταν πολύ απρόθυμες να βοηθήσουν. Το πρώτο πρόγραμμα βοήθειας προς τους Σέρβους πρόσφυγες άρχισε το 1998.
Ποιες οι πρώτες φιλίες και εμπειρίες από τη διαμονή στην πόλη της Αθήνας;
Έκανα τις πρώτες μου φιλίες μέσω της εργασίας μου, ξένους και Έλληνες. Ο καθένας από αυτούς είχε το δικό του σοβαρό πρόβλημα. Πιθανώς αυτό μας ένωσε, εφόσον μπορούσαμε να καταλάβουμε ο ένας τον άλλο. Επίσης, το να είμαστε ενωμένοι τους δύσκολους εκείνους καιρούς μάς δυνάμωσε. Με τον καιρό καθένας από εμάς κέρδισε τον προσωπικό του αγώνα. Οι φιλίες αυτές διαρκούν μέχρι σήμερα και αποτελούν πολύτιμο δεσμό. Χάρη σε αυτούς τους ανθρώπους επανέκτησα τη δύναμή μου και συνέχισα. Υπήρξαν και κάποιες αρνητικές εμπειρίες, αλλά αυτές αφορούσαν υπηρεσίες. Εξάλλου, στη ζωή μας έχουμε καλές και κακές εμπειρίες.
Στο βιβλίο σας Ύβρις κάνετε μια σύγκριση της δικής σας εμπειρίας με τους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Μπορείτε να το αιτιολογήσετε;
Στο βιβλίο σας Ύβρις κάνετε μια σύγκριση της δικής σας εμπειρίας με τους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Μπορείτε να το αιτιολογήσετε;
Ύβρις είναι η απώλεια της πατρίδας. Η ιστορία της προσφυγιάς είναι παγκόσμια. Πάντα υπήρχαν πρόσφυγες. Η Έλενα, ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου μου Ύβρις, είναι πρόσφυγας από τη Βοσνία τη δεκαετία του ’90. Η Άλεξ και η μητέρα της είναι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία το ’22. Συναισθηματικά, η Έλενα περνά από τα ίδια στάδια από τα οποία πέρασαν η Άλεξ και η μητέρα της πριν από 70 χρόνια. Η Σμύρνη ήταν πολυπολιτισμική πόλη, όπως ήταν και το Σαράγεβο. Υπήρξαν 1,5 εκατομμύρια πρόσφυγες από όλη τη Μικρά Ασία και, μόνο στην πόλη του Σαράγεβου, από τους 250.000 Σέρβους που ζούσαν εκεί πριν από τον πόλεμο απέμειναν 500. Λόγω των γεγονότων που συνέβησαν στη Βοσνία τη δεκαετία του ’90 έχω πλήρη κατανόηση για ό,τι συνέβη στη Μικρά Ασία το ’22 και είμαι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη στο θέμα της Μεγάλης Καταστροφής. Κατά την προώθηση του βιβλίου μου στη Σερβία οι άνθρωποι ζητούν να μάθουν περισσότερα για την Καταστροφή βρίσκοντας ομοιότητες με τις δικές τους εμπειρίες.
Στο μυθιστόρημα, η ηρωίδα σας, η Έλενα, τονίζει ότι τη βοήθησε το γράψιμο. Είναι, η συγγραφή, η μόνη διέξοδος στα προβλήματά μας;
Στο μυθιστόρημα, η ηρωίδα σας, η Έλενα, τονίζει ότι τη βοήθησε το γράψιμο. Είναι, η συγγραφή, η μόνη διέξοδος στα προβλήματά μας;
 |
| ΎβριςDubravka Lalits Μετάφραση: Νάντιτσα Μιχαΐλοβιτς Θίνες 248 σελ. ISBN 978-618-82802-0-5 Τιμή: €15,37 |
Θα μου επιτρέψετε να πω ότι η Έλενα δεν πρέπει να ταυτιστεί με την ίδια τη συγγραφέα. Το βιβλίο δεν είναι αυτοβιογραφικό, παρ’ όλες τις κάποιες αντίξοες προσωπικές εμπειρίες που περιλαμβάνει. Όσον αφορά το γράψιμο, δεν ήμουν σε θέση να γράφω σε εκείνους τους ταραγμένους καιρούς. Προσπάθησα επανειλημμένα, αλλά μου ήταν αδύνατο με τα τόσα διαφορετικά συναισθήματα δεμένα σε έναν μεγάλο κόμπο. Θυμάμαι εκείνες τις προσπάθειες, έπιανα το μολύβι αλλά το μόνο που μπορούσα να γράψω ήταν την ίδια φράση σε δύο ή σε τρεις σελίδες. Το διάβασμα ήταν επίσης δύσκολο. Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ. Διάβαζα μία φράση ξανά και ξανά αγωνιζόμενη να καταλάβω το νόημα. Κάποιος μπορεί να γράψει για δύσκολα θέματα μόνο από κάποια χρονική απόσταση. Στο βιβλίο μου, η Έλενα είχε το ίδιο πρόβλημα για ένα χρονικό διάστημα. Έτσι, αφού δεν μπορούσα να γράψω μάζευα πέτρες και έκανα κάποιες δημιουργίες. Πιστεύω ότι γενικά η τέχνη σε βοηθά όταν έχεις προβλήματα, λειτουργεί θεραπευτικά. Εξίσου όμως σημαντικό είναι να μην απομονώνεσαι. Πρέπει να είσαι ενεργός και να συναντάς ανθρώπους. Θα έλεγα ότι η εργασία είναι το καλύτερο φάρμακο.
Μετά από τόσα χρόνια παραμονής στην Ελλάδα, ποια είναι τώρα η γνώμη σας για τους Έλληνες;
Μετά από τόσα χρόνια παραμονής στην Ελλάδα, ποια είναι τώρα η γνώμη σας για τους Έλληνες;
Από τις προηγούμενες επισκέψεις μου στην Ελλάδα σαν τουρίστρια είχα διαπιστώσει ότι οι Έλληνες ήταν χαρούμενοι, πολύ ανοιχτοί και φιλόξενοι. Φυσικά ζώντας εδώ τόσα χρόνια έμαθα πολύ περισσότερα. Έμαθα ότι έχουν μεγάλη καρδιά και δυνατούς δεσμούς με την παράδοση και ότι είναι αφοσιωμένοι στην οικογένειά τους. Οι Έλληνες γονείς είναι πολύ προστατευτικοί. Οι Έλληνες είναι αληθινά δημοκρατικοί και έχω την εντύπωση ότι το υψηλό δημοκρατικό επίπεδο συνορεύει μερικές φορές με την αναρχία. Οι οργανωτικές ικανότητες των Ελλήνων δεν είναι πολύ καλές, αλλά οι Έλληνες έχουν την ικανότητα να τα θέτουν όλα σε λειτουργία όταν πρέπει. Είναι πολύ εφευρετικοί, και γι’ αυτό πιστεύω ότι η Ελλάδα θα βρει τον τρόπο να ξεπεράσει την παρατεταμένη και εξαντλητική κρίση.
Το βιβλίο σας είναι μια κατάθεση ψυχής ενός ανθρώπου που αγαπά αλλά και που συνειδητοποιεί ότι η χώρα μας είναι ο νέος του τόπος διαμονής και δημιουργίας. Αλήθεια, η Ελλάδα σας εμπνέει;
Το βιβλίο σας είναι μια κατάθεση ψυχής ενός ανθρώπου που αγαπά αλλά και που συνειδητοποιεί ότι η χώρα μας είναι ο νέος του τόπος διαμονής και δημιουργίας. Αλήθεια, η Ελλάδα σας εμπνέει;
Η Ελλάδα εμπνέει. Είναι η εξαιρετικά πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, η μακρά ιστορία, τα θαυμάσια τοπία, το κλίμα με πολλές ηλιόλουστες μέρες. Όλος αυτός ο πλούτος σε αγκαλιάζει καθημερινά και δεν μπορείς να μείνεις αδιάφορος σε όλα αυτά. Ο πλούτος αυτός αναδεύει τις κρυφές σου δυνατότητες και κάνεις πράγματα που ποτέ δεν φανταζόσουν ότι θα μπορούσες. Ο Χένρι Μίλερ είπε ότι στην Ελλάδα «η μαγεία των θεών είναι ακόμα ζωντανή», το οποίο πιστεύω ειλικρινά. Γνωρίζω πολλούς ξένους τους οποίους η Ελλάδα άλλαξε προς το καλύτερο. Και αυτό είναι αληθινά μαγικό. Στο Ύβρις είναι φανερό πως ορισμένοι χαρακτήρες μεταμορφώνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα.
Διαβάζοντας το βιβλίο σας αναρωτήθηκα τι ακριβώς είναι η πατρίδα. Μήπως το μέρος της με το οποίο δενόμαστε με τις βαθύτερες αναμνήσεις; Ή μήπως μπορεί να είναι κάθε τόπος όπου νιώθουμε αποδεκτοί και ασφαλείς;
Διαβάζοντας το βιβλίο σας αναρωτήθηκα τι ακριβώς είναι η πατρίδα. Μήπως το μέρος της με το οποίο δενόμαστε με τις βαθύτερες αναμνήσεις; Ή μήπως μπορεί να είναι κάθε τόπος όπου νιώθουμε αποδεκτοί και ασφαλείς;
Η Πατρίδα είναι η Πατρίδα, βρίσκεται μέσα στο αίμα μας, στις μνήμες και στις σκέψεις μας. Δεν είναι δυνατό να διαγραφεί και δεν θα έπρεπε. Παρ’ όλα αυτά, μια άλλη χώρα μπορεί να σου δώσει την αίσθηση της πατρίδας εάν είσαι ευπρόσδεκτος και ασφαλής. Όμως θα πρέπει να είσαι ανοιχτός προς τον νέο πολιτισμό, τη νέα νοοτροπία, τον τρόπο ζωής. Θα πρέπει να θέλεις να καταλάβεις και να σεβαστείς το νέο περιβάλλον. Πρέπει να προσαρμοστείς στις νέες συνθήκες. Δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένεις να προσαρμοστεί το περιβάλλον σ’ εσένα. Αν δεν είσαι έτοιμος να αποδεχτείς τις αλλαγές, είναι αδύνατο να αισθανθείς άνετα και ποτέ δεν θα γίνει η χώρα αυτή πατρίδα σου.
Πέρα από τη συγγραφή ποιες άλλες δραστηριότητες έχετε;
Πέρα από τη συγγραφή ποιες άλλες δραστηριότητες έχετε;
Έχω δημιουργήσει διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα τα οποία προβάλλουν την Ελλάδα και την ελληνική κουλτούρα στους ξένους. Επίσης δύο φορές την εβδομάδα κάνω δημιουργική απασχόληση σε παιδιά με αυτισμό στο Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης στο Μαρούσι. Η εργασία αυτή με επιβραβεύει πολύ, συναισθηματικά. Ενίοτε προωθώ παιδικά βιβλία μέσω δημιουργικής απασχόλησης. Είμαι επίσης μέλος της Εταιρείας Φίλων Αρχαιολογικών Χώρων και όποτε μπορώ ακολουθώ τα προγράμματά τους. Τέλος, οι οικογενειακές μου υποχρεώσεις με απασχολούν επίσης πολύ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου