Η Ελένη Πριoβόλου γεννήθηκε στο Αγγελόκαστρο Μεσολογγίου. Σπούδασε Πολιτικές επιστήμες και Κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Γράφει αναζητώντας την ευρυθμία και την καθαρότητα του λόγου. Η τάση να αναπαριστά με σύμβολα τον κόσμο τη στράτευσε στο παραμύθι, το οποίο υπηρετεί επί είκοσι τρία έτη. Αγαπάει πολύ τα παιδιά και στα βιβλία της προσπαθεί να πλησιάσει τον παιδικό κόσμο και την ευαίσθητη παιδική ψυχή. Έχει καταθέσει είκοσι ένα βιβλία για παιδιά και εφήβους, επτά μυθιστορήματα για μεγάλους, μία νουβέλα και ένα βιβλίο με ιστορίες. Το μυθιστόρημά της για ενήλικες Όπως ήθελα να ζήσω (Καστανιώτης, 2009) τιμήθηκε το 2010 με το Βραβείο Αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ. Επίσης, έχει αποσπάσει το Βραβείο για Μεγάλα Παιδιά του περιοδικού Διαβάζω για το βιβλίο της Το σύνθημα (2009) και το Κρατικό Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού λογοτεχνικού βιβλίου για το βιβλίο της Φως σε μαύρο ουρανό (2021). Το ίδιο βιβλίο αναρτήθηκε στον τιμητικό πίνακα της ΙΒΒΥ (2022) και επιλέχθηκε από τη Διεθνή Βιβλιοθήκη του Μονάχου ανάμεσα στα διακόσια καλύτερα βιβλία της κατηγορίας του. Το τελευταίο μυθιστόρημά της, Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή (Καστανιώτης, 2024) μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Πώς ξεκινά η προετοιμασία συγγραφής ενός βιβλίου;
Ποικίλλει, αναλόγως με το θέμα. Υπάρχουν βιβλία που γράφονται σε βάθος χρόνου, κλείνονται στα συρτάρια και κάποια στιγμή τυχαία ή επειδή συνεχώς διαλέγομαι με το θέμα αναδύονται. Άλλα χρειάζονται βαθιά ιστορική έρευνα και μελέτη. Άλλα πάλι γράφονται με τη λεγόμενη «αυτόματη γραφή».
Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί το μυθιστόρημα Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή;
Η αφορμή για να γραφεί κατ’ αρχάς και έπειτα να εκδοθεί. Ο ήρωας Χριστόδουλος Ευσταθίου ή Παμπλέκης ήρθε να με συναντήσει χρόνια πριν, όταν διάβασα ένα άρθρο του Φίλιππα Ηλιού στο περιοδικό Ιστορικά, που μιλούσε για τη σιωπή της ιστορίας γύρω από τον δάσκαλο αυτόν και φιλόσοφο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, αντιεξουσιαστή θεϊστή και αντιθεοκράτη. Με γοητεύουν οι αποσιωπημένοι/-ες, οι αποσυνάγωγοι/-ες, οι παρίες της επίσημης ιστορίας. Με έλκουν τα κρυφά γράμματα και οι σκόπιμες αποσιωπήσεις.
Ο τίτλος του βιβλίου είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;
Κάθε τι συμβολικό υποδηλώνει κάτι. Στην προκειμένη περίπτωση ήταν όντως βαθύ το σκοτάδι, αφού μιλάμε για τον 18ο αιώνα, την εποχή της απόλυτης υποδούλωσης στην Οθωμανική φεουδαρχία με τη σκληρή διοίκησή της. Το μόνο φως που άρχισε να διαφαίνεται ήταν μια παιδεία στα πρότυπα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, για να φέρει την αυγή της ελευθερίας.
Γιατί οι Έλληνες έλεγαν ότι εκείνη η περίοδος ήταν βυθισμένη στο σκοτάδι;
Κατ’ αρχάς, δεν μπορούμε να μιλάμε για Έλληνες εκείνη την περίοδο, αλλά για Γραικούς και Ρωμιούς. Όπως όλοι οι υπόδουλοι λαοί έτσι και η επικράτεια των Ρωμιών πλήρωνε βαρείς φόρους –και αίματος–, δεν είχαν τα ίδια δικαιώματα με τους Οθωμανούς, η εκμετάλλευση τόσο από τους Τούρκους αξιωματούχους όσο και από τους ομόθρησκους προεστούς και δημογέροντες ήταν συχνά αφόρητη. Ο λαός στην πλειοψηφία του ήταν αγράμματος, άρα ευεπίφορος στην εκμετάλλευση, την πελατειακή σχέση και τον ραγιαδισμό.
Στα χρόνια εκείνα γεννιέται και μεγαλώνει ο Χριστόδουλος Παμπλέκης. Είναι ορφανός κι αγαπά τα γράμματα. Γιατί θέλει με ζήλο να σπουδάσει;
Νομίζω ότι ο ήρωας του βιβλίου, το φτωχό και βλογιοκομμένο παιδί από την Ακαρνανία, ανήκει στις εξαιρέσεις. Μια μειοψηφία ισχνή μάθαινε εκείνη την εποχή γράμματα, πόσο μάλιστα ανώτερα γράμματα. Στη σημερινή εποχή όλοι σπουδάζουν, γιατί έτσι έχουν διαπαιδαγωγηθεί. Τα παιδιά των χωριών για να ξεφύγουν από το στενό πλαίσιο της επαρχίας και τα παιδιά των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων για να γίνουν οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού. Γι’ αυτό και η εκπαίδευση είναι πολλών ταχυτήτων.
Ο ήρωας ζει στην Ακαρνανία, ένα μέρος που σας είναι γνωστό. Κατά πόσο επηρεάζει ο γενέθλιος τόπος το έργο ενός συγγραφέα;
Αγαπώ τον τόπο. Τον γνωρίζω σπιθαμή προς σπιθαμή και, κυρίως, τον αισθάνομαι. Προσωπικά ως συγγραφέας δεν έχω ασχοληθεί πολύ με τον γενέθλιο τόπο, αλλά κυρίως με την Αθήνα στη μακρά ιστορική περίοδο από τον 19ο αιώνα μέχρι τις μέρες μας, ως κέντρο των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων. Για την περιοχή όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα έχω γράψει τα βιβλία Μετά φόβου, Τα χάρτινα πουλιά και το πρόσφατο.
Με έλκουν τα κρυφά γράμματα και οι σκόπιμες αποσιωπήσεις.
Ο πατέρας του είναι κλεφταρματολός και έρχεται σε σύγκρουση με τους Τούρκους. Πού έβρισκαν οι Έλληνες το θάρρος να αντιστέκονται στους κατακτητές;
Όταν τον ραγιά τον πατάς στο σβέρκο, κάποια στιγμή αγανακτεί και εξεγείρεται. Η περίπτωση όμως των κλεφταρματολών είναι ειδική κατηγορία. Πρόκειται για αντάρτικα σώματα, ένοπλα, διαρκώς εξεγερμένα εναντίον των Τούρκων, των αγιάννηδων και των αξιωματούχων εν γένει. Ζουν στα βουνά και κατέχουν ολόκληρα τιμάρια δοσμένα από τους Οθωμανούς από την εποχή της Άλωσης ακόμα. Δεν ήταν πάντοτε οι εξεγέρσεις αποτέλεσμα θάρρους αλλά και συμφερόντων, ληστείας ή πλουτισμού.
Πατέρας και γιος συλλαμβάνονται. Ο πατέρας αποχαιρετά τη ζωή και ο γιος πουλιέται στο σκλαβοπάζαρο. Δεν είχε λοιπόν η ανθρώπινη ζωή καμία αξία;
Η ανθρώπινη ζωή δεν έχει αξία ούτε σήμερα, στον λεγόμενο «πολιτισμένο» κόσμο. Πόσοι άνθρωποι κάθε μέρα υπόκεινται σε βασανιστήρια στα αιμοσταγή καθεστώτα, πόσες γυναίκες και παιδιά αγοράζονται και πουλιούνται στα σκλαβοπάζαρα του τράφικινγκ. Δυστυχώς το εμπόριο του ανθρωπίνου σώματος δεν έλειψε ποτέ. Κοιτάτε τι συμβαίνει στους εμφυλίους της Αφρικής, στα γκέτο της Ευρώπης, στις εμπόλεμες ζώνες και στις αγορές της Ασίας.
Μία οικογένεια Γραικού τον μεγαλώνει. Και μια νέα ζωή αρχίζει. Υπάρχει λοιπόν ελπίδα ακόμα και στους απελπισμένους;
Η ελπίδα ως έννοια, αν δεν συνοδεύεται από θέληση, δύναμη ψυχής και αγώνα, είναι λέξη ρητορική, μεταφυσική και δεν φέρνει κανένα αποτέλεσμα. Της ταιριάζει η φράση «σφάξε με πασά μου να αγιάσω». Για να ξεφύγεις από τις κακές κοινωνικές συνθήκες χρειάζεται υπέρβαση και ισχυρό χαρακτήρα. Πολλοί είναι αυτοί που τα κατάφεραν, άλλοι πάλι όχι.
Ο Χριστόδουλος θα σπουδάσει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και θα γίνει κορυφαίος δάσκαλος. Ποια είναι τα στοιχεία που τον έκαναν να διακριθεί και να εξελιχθεί;
Εξελίχθηκε, απέκτησε μαθητές, αλλά δεν διακρίθηκε. Η αντιεξουσιαστική του στάση απέναντι στη θεοκρατία που ηγούνταν της εκπαίδευσης και ήλεγχε τον δημόσιο και τον ιδιωτικό βίο των υπόδουλων αλλά και του παροικιακού ελληνισμού, τον κατέστησε αποσυνάγωγο. Ο Χριστόδουλος, παρά τις διώξεις που υπέστη, έμεινε πιστός στις αρχές του μέχρι τον θάνατό του. Πίστευε στον άνθρωπο πολίτη και όχι υπήκοο. Πίστευε στον Θεό αλλά όχι στον σκοταδισμό, στα θαύματα και στους αγίους. Πίστευε επίσης στον Ορθό Λόγο και την έρευνα. Στη φιλοσοφία και όχι στη Αποκάλυψη.
Ένα ακόμη μυθιστόρημά σας γραμμένο εξαιρετικά, με σωστή τεκμηρίωση. Προφανώς, δουλεύετε ασταμάτητα και αγαπάτε πολύ τη συγγραφή…
Θα μπορούσα να πω πως είμαι εργάτρια της γραφής, αφοσιωμένη τουλάχιστον οχτώ με δέκα ώρες ημερησίως, εκτός απροόπτου. Το μυθιστόρημα, όταν μάλιστα έχει και ιστορικά στοιχεία, απαιτεί έρευνα και σοβαρή μελέτη. Η γραφή είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου. Και ναι, αγαπώ τη ζωή.
Όπως και στα περισσότερα βιβλία σας, έτσι κι εδώ δίνετε το παρών στις κοινωνικές διεκδικήσεις…
Το έχω ξαναπεί: Η γραφή για μένα είναι πράξη πολιτική. Αυτό που με βασανίζει σε κάθε μου βιβλίο είναι η κακοδαιμονία του πολιτικού και κοινωνικού βίου, η αδικία, η έλλειψη ισονομίας, ισοπολιτείας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Δίνοντας το δικό μου φιλοσοφικό, λογοτεχνικό και ιδεολογικό στίγμα, έτσι μόνο μπορώ να είμαι παρούσα διά της γραφής στην κοινωνία.
Μπορείτε να μας πείτε ένα βιβλίο που διαβάσατε τελευταία και σας έκανε εντύπωση;
Γιατί να πω μόνο ένα; Διάβασα το βιβλίο Σαν Μήδεια του Μάνου Κοντολέων, το εξαιρετικό Θηρίο ή Θεός της Διώνης Δημητριάδου, τη νουβέλα Νώε του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη, Αδελφές του Κάιν της Σίσσυς Δουτσίου, Δευτέρα Παρουσία της Τζούλιας Γκανάσου, το δοκίμιο Μίλα, Πηνελόπη της Αγγέλας Καστρινάκη, τελείωσα όλη την «Τριλογία της Πρέσπας» της Ιωάννας Μπουραζοπούλου και άλλα πολλά ενδιαφέροντα βιβλία… και συνεχίζω.
Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή
Ελένη Πριοβόλου
Εκδόσεις Καστανιώτη
σ. 416
ISBN: 978-960-03-7260-1
Τιμή: 18,00€
Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, συγγραφέας
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/22840-eleni-proviolou-sinentefxi-ston-elpidoforo-intzempeli
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου