Ένα εξαιρετικά καλαίσθητο λεύκωμα, αφιερωμένο στην Άλκη Ζέη, κυκλοφόρησε πρόσφατα από το Υπουργείο Πολιτισμού, με την υποδειγματική επιμέλεια της Σίσσυς Παπαθανασίου και τη συμμετοχή μιας σειράς συντελεστών, καθένας από τους οποίους έβαλε τη δική του ψηφίδα στο μεγάλο ψηφιδωτό που αποτυπώνει τη μορφή και τη δημιουργική της πορεία μέσα στον χρόνο. Πλουτισμένος με φωτογραφίες από τις διάφορες φάσεις της ζωής της, με ένα αναλυτικό εργοβιογραφικό σημείωμα, με κείμενα που η ίδια η Ζέη έγραψε για ομότεχνους και φίλους, με συνεντεύξεις και επιστολές της, ο τόμος αυτός αποτελεί πραγματικά έναν πολύτιμο οδηγό για τη γνωριμία με μια συγγραφέα που είδε στην τέχνη της τον δρόμο για την ολοκλήρωση, την εσωτερική πληρότητα και την κοινωνική προσφορά.
Το έργο της και, σε μεγάλο βαθμό, το ίδιο το όνομα της συγγραφέως είναι ξεκάθαρα τοποθετημένο στην περιοχή της παιδικής λογοτεχνίας, με τη διαφορά όμως ότι η περίπτωσή της συνιστά μια ρήξη και μια ρωγμή στην πάγια εντύπωση ότι η παιδική λογοτεχνία βρίσκεται περίκλειστη μέσα σε έναν χώρο καθαρά και αυστηρά δικό της. Γιατί εκείνο που κατόρθωσε η Ζέη, μαζί και με τη Ζωρζ Σαρή, ήταν να ανοίξει την παιδική λογοτεχνία σε έναν ορίζοντα ευρύτερα καλλιτεχνικό και ανθρώπινο, σε μια προοπτική που δεν θα αφορούσε μονάχα τα παιδιά αλλά κάθε άνθρωπο – με την προϋπόθεση, βέβαια, ότι αυτός θα διατηρούσε κομμάτι από την παιδικότητα και την αμεριμνησία του. Στο σημείο αυτό θα μπορούσε να πει κανείς ότι εντοπίζεται η μεγάλη συνεισφορά της Ζέη, στο γεγονός δηλαδή ότι κατέστησε την παιδική λογοτεχνία κατάλληλη και, γιατί όχι, απαραίτητη και στους ενήλικες, σε όσους έχασαν την αθωότητά τους και το καθάριο βλέμμα τους επάνω στη ζωή και τους ανθρώπους. Πρόκειται για ένα αξιοσημείωτο κατόρθωμα στο μέτρο και στον βαθμό που αποκαλύπτει ότι η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να διαμορφώνει την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση ή να αποκαλύπτει πτυχές της προσωπικότητας απωθημένες, περιθωριοποιημένες ή απαξιωμένες.
Ο τόμος αυτός αποτελεί πραγματικά έναν πολύτιμο οδηγό για τη γνωριμία με μια συγγραφέα που είδε στην τέχνη της τον δρόμο για την ολοκλήρωση, την εσωτερική πληρότητα και την κοινωνική προσφορά.
Το ίδιο σημαντικό είναι, όμως, να αναδειχθεί ο ιδιαίτερος τρόπος που η ιστορική συγκυρία και στιγμή ή, καλύτερα, η ιστορική εξέλιξη προσδιόρισε τη φυσιογνωμία του έργου της Ζέη και καθόρισε τις βασικές γραμμές της δημιουργικής της πορείας. Ο εικοστός αιώνας, άλλωστε, υπήρξε τόσο πλούσιος σε γεγονότα που ήταν μάλλον αδύνατο για έναν λογοτέχνη να αφήσει τον απόηχό τους και μόνο να εισχωρήσει μέσα στο έργο του. Το ίδιο αδύνατο στάθηκε και για τη Ζέη η οποία, πολύ περισσότερο ίσως από άλλους λογοτέχνες της ίδιας περιόδου, τοποθέτησε τα πεζογραφήματά της σε παράλληλη τροχιά με την ιστορία, έτσι που δεν θα ήταν ίσως άστοχο να υποστηρίξει κανείς ότι το έργο της προσφέρεται για μια περιήγηση στο πρόσφατο παρελθόν και για τη γνωριμία με ήρωες αντιπροσωπευτικούς των ανθρώπων της εποχής. Αυτό, βεβαίως, καθίσταται ένα πραγματικό μάθημα ζωής για τα παιδιά, στα οποία πρωτίστως απευθύνονται τα πεζογραφήματά της, αλλά και για τους ενήλικες που καλούνται να διαπιστώσουν τη βαθιά σχέση της λογοτεχνίας με τη ζωή, αλλά και το κέρδος που αποφέρει η πρώτη σε αυτόν που θα θελήσει να της δώσει μια σημαντική θέση στην ύπαρξή του.
Η περίπτωση της Ζέη, λοιπόν, έτσι όπως αποτιμάται με τον παρόντα τόμο, προσφέρεται για τη διεύρυνση του προβληματισμού σχετικά με το πρόσωπο του λογοτέχνη και τις βασικές παραμέτρους που ορίζουν την ποιότητα και την αξία του. Είναι κατά βάση η πίστη και η αφοσίωση στη λογοτεχνική συγγραφή, η ενατένισή της όχι ως δοχείο στο οποίο εναποτίθεται το υλικό της δημιουργικής φαντασίας του λογοτέχνη, αλλά ως ένα σώμα υπό διαρκή μετασχηματισμό και μορφοποίηση. Ως μια διαδρομή που δεν τεχνουργείται από τις επιμέρους στάσεις ή σταθμούς, αλλά από τη συνεκτική γραμμή ή ιδέα που καθοδηγεί τη γραφή. Και η κεντρική ιδέα στο έργο της Ζέη είναι ακριβώς η αντίσταση στη λήθη, η κατάφαση στη μνήμη και, το κυριότερο, η θεώρηση της μνήμης ως έννοιας ταυτόσημης με την τέχνη. Η τέχνη είναι μνήμη γιατί δεν διασώζει μόνο όσα έγιναν, αλλά και γιατί εκβάλλει στο μέλλον, το διαμορφώνει και το καθοδηγεί. Από αυτή την άποψη το έργο της αποτελεί μια παρακαταθήκη, έναν πολύτιμο οδηγό για όσα έγιναν και για όσα πρόκειται να γίνουν. Και είναι πραγματικά τέτοια η βαρύτητά του, που εξηγεί σε κάποιο βαθμό την κίνηση και τη στάθμευση της δημιουργού μέσα στην παιδική και εφηβική ψυχή έτσι που αυτή να μπορεί να ωριμάσει γλυκά, ανώδυνα, αρμονικά. Να μπει μέσα στην πραγματικότητα με τη βαθιά επίγνωση ότι αυτή δεν είναι ρόδινη, είναι όμως πάντα πρόθυμη και ανοιχτή στο να γίνει.
Άλκη Ζέη: Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης, 1923-2020
Συλλογικό έργο
Επιμέλεια: Σίσσυ Παπαθανασίου
Υπουργείο Πολιτισμού
426 σελ.
ISBN 978-960-386-609-1
Τιμή €50,00
Για παραγγελία: https://mietbookstore.gr/product/alki-zei-1923-2020-alki-zei-1923-2020/
Ευσταθία Δήμου, φιλόλογος και συγγραφέας
https://diastixo.gr/kritikes/meletesdokimia/22596-o-megalos-peripatos-tis-alkis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου