Ο Ντέιμον Γκάλγκατ είναι Νοτιοαφρικανός μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Γεννήθηκε το 1963 στην Πρετόρια και εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα σε ηλικία δεκαεπτά ετών. Ήταν πρώτη φορά υποψήφιος για το βραβείο Booker το 2003 με το έργο του Ο καλός γιατρός (μτφρ. Αλέξης Εμμανουήλ, Ωκεανίδα 2005) και δεύτερη φορά το 2010 με το InaStrangeRoom. Η τρίτη φορά ήταν και η τυχερή, αφού το μυθιστόρημά του Η υπόσχεση (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ, Διόπτρα 2022) απέσπασε το Booker 2021. Επίσης, το πρόσφατο μυθιστόρημά του ArcticSummerήταν υποψήφιο για τα βραβεία Walter Scott και Folio, ενώ το έργο του TheQuarry μεταφέρθηκε το 2020 στον κινηματογράφο. Σήμερα ζει και εργάζεται στο Κέιπ Τάουν. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε δεκαέξι γλώσσες. Η πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα μάς έδωσε την ευκαιρία για την ακόλουθη συνέντευξη μαζί του.
Πώς αισθάνεστε μετά την κατάκτηση του βραβείου Booker 2021, δεδομένου ότι ήσασταν υποψήφιος άλλες δύο φορές στο παρελθόν;
Αισθάνομαι τυχερός.
Είστε ο τρίτος Νοτιοαφρικανός συγγραφέας που τιμάται με Booker μετά τη Ναντίν Γκόρντιμερ και τον Τζ. Μ. Κούτσι. Θεωρείτε πως σημαίνει κάτι αυτό για τη χώρα καταγωγής σας αναφορικά με τη λογοτεχνία της;
Υποθέτω ότι εξαρτάται από το πόσο σοβαρά παίρνει κανείς αυτό το βραβείο. Δηλαδή: Αποτελεί πράγματι το Booker έναν αξιόπιστο μετρήσιμο δείκτη λογοτεχνικής αξίας για κάποιο βιβλίο; Φυσικά και θα ήθελα να πιστεύω κάτι τέτοιο! Αποτελεί όμως εξίσου μια πραγματικότητα το ότι πολύ κακά βιβλία κερδίζουν διάφορα λογοτεχνικά βραβεία, συμπεριλαμβανομένου και του Booker, ενώ ταυτόχρονα κάποια άλλα πολύ καλά βιβλία παραμένουν σε πλήρη αφάνεια. Γενικά πάντως πιστεύω πως η νοτιοαφρικανική λογοτεχνία βρίσκεται σε ένα αρκετά ικανοποιητικό σημείο και αυτή η βράβευση με το Booker, που έστρεψε πάλι την προσοχή προς αυτήν, αντικατοπτρίζει ακριβώς την κατάσταση.
Ποιοι συγγραφείς σάς επηρέασαν περισσότερο και γιατί;
Σίγουρα οι μοντερνιστές, που ανακάλυψα στα είκοσί μου – κυρίως ο Σάμιουελ Μπέκετ, ο Γουίλιαμ Φόκνερ και ο Πάτρικ Γουάιτ. Πολύ αργότερα και η Βιρτζίνια Γουλφ. Θεωρώ πως αυτή την περίοδο που κυριαρχούσαν οι συγκεκριμένοι συγγραφείς, τα βιβλία βρίσκονταν στο επίκεντρο της πολιτιστικής ζωής, τη διαμόρφωναν, και ως εκ τούτου ήταν πολύ πιο τολμηρά και καινοτόμα ως προς τη μορφή και το περιεχόμενο. Ήταν δηλαδή μια εποχή που τα μυθιστορήματα αποδομούνταν και αναδομούνταν με διαφορετικούς τρόπους. Τα μυθιστορήματα και οι εκδότες σήμερα είναι πολύ πιο επιφυλακτικοί και συντηρητικοί.
Η Υπόσχεση, ένα πράγματι εξαιρετικό βιβλίο, έχετε πει πως πραγματεύεται το θέμα του χρόνου: Πραγματεύεστε, λοιπόν, το θέμα του χρόνου μέσα από τους θανάτους των μελών μιας οικογένειας. Ενέχει αυτό κάποιον επιπλέον συμβολισμό;
Ο θάνατος είναι πράγματι το τέλος του χρόνου, τουλάχιστον σε ατομικό επίπεδο. Αυτό που προηγείται του θανάτου –δηλαδή η ζωή– είναι εκείνο που αλλάζει με το πέρασμα του χρόνου. Κάποιες από αυτές τις αλλαγές επιχείρησα να αποτυπώσω στο μυθιστόρημά μου. Τα σώματα, τα πρόσωπα, τα ήθη, οι πεποιθήσεις, όλα μπορούν να αλλάξουν με το πέρασμα του χρόνου. Το ίδιο συμβαίνει και με τις κοινωνίες και τα έθνη, κάτι που προφανώς ισχύει και για τη χώρα μου.
Σε κάποιες κριτικές γράφτηκε πως πρόκειται για ένα βαθιά κοινωνικοπολιτικό μυθιστόρημα, με πολύ έντονα στοιχεία ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος και με την επένδυση μιας οικογενειακής ιστορίας Νοτιοαφρικανών λευκών. Συμφωνείτε με μια τέτοια προσλαμβάνουσα για την Υπόσχεση; Πρόκειται λοιπόν για ένα κοινωνικοπολιτικό μυθιστόρημα που έχει να κάνει με τον χρόνο και ταυτόχρονα με το τραύμα του απαρτχάιντ και την επούλωσή του;
Δεν αποτέλεσε αυτό έναν βαθύτερο σκοπό μου κατά τη συγγραφή, το να πάω δηλαδή σε βάθος και να αναλύσω διάφορες κοινωνικοπολιτικές δυναμικές που ενδεχομένως να έρχονται στην επιφάνεια σε αυτό το μυθιστόρημα. Αυτό που με ενδιέφερε κυρίως εδώ είναι η αλλαγή και το πέρασμα του χρόνου ως μέσο αυτής της αλλαγής. Φυσικά, η κοινωνία και η πολιτική αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου, και σε αυτόν τον βαθμό πράγματι μέσα στο βιβλίο αντανακλώνται ορισμένες από αυτές τις σπασμωδικές αλλαγές και εξελίξεις που έχει περάσει η Νότια Αφρική. Δεν θεωρώ όμως πως είναι πιο σημαίνουσες από τις μικρότερες και πιο προσωπικές αλλαγές στη ζωή του κάθε ανθρώπου.
Τα μυθιστορήματα και οι εκδότες σήμερα είναι πολύ πιο επιφυλακτικοί και συντηρητικοί.
Έχοντας ζήσει κι εγώ για κάποια χρόνια στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στην Αφρική, και συγκεκριμένα στην Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας, θα ήθελα να σας ρωτήσω ευθέως, αν και σαφώς πρόκειται για διαφορετικά δεδομένα: Θεωρείτε ότι η πτώση του απαρτχάιντ έχει φέρει μέχρι τώρα τα προσδοκώμενα αποτελέσματα για τους εγχρώμους στη Νότια Αφρική;
Στη Νότια Αφρική, ο όρος «έγχρωμος» είναι ένας όρος της εποχής του απαρτχάιντ για άτομα μεικτής φυλής, οπότε υποθέτω ότι δεν εννοείτε ακριβώς αυτό. Δεν είμαι σίγουρος ακόμα και σήμερα για το ποια θα ήταν τα «αναμενόμενα αποτελέσματα» της πτώσης του απαρτχάιντ, δηλαδή τι περιμέναμε ακριβώς να έρθει την επόμενη μέρα. Σίγουρα όμως δεν ισχύει εκείνη η υπόσχεση που νιώθαμε πολλοί από εμάς τη δεκαετία του ’90 για ένα νέο μέλλον και μια νέα Νότια Αφρική. Σαφώς και δεν έχει γίνει πράξη κάτι τέτοιο. Υπάρχει μεγάλη απογοήτευση και κατήφεια στη Νότια Αφρική αυτή τη στιγμή. Και πολλή απαισιοδοξία για το τι έρχεται.
Έχετε γράψει και τέσσερα θεατρικά έργα, αν δεν κάνω λάθος. Θεωρείτε πως η σπουδή σας σε αυτό το είδος βοήθησε στη συγγραφή της Υπόσχεσης και γενικότερα στα μυθιστορήματά σας;
Έχω να γράψω θεατρικό έργο περισσότερο από τριάντα χρόνια, ωστόσο το υπόβαθρό μου στο θέατρο εξακολουθεί να έχει επίδραση στη γραφή μου. Στην περίπτωση δε αυτού του βιβλίου, έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη δομή του. Μπορείτε να το δείτε με τη μορφή ενός θεατρικού δράματος τεσσάρων πράξεων, όπου η αυλαία ανεβαίνει και πέφτει ανάμεσα σε κάθε πράξη. Είναι επίσης γραμμένο σε χρόνο ενεστώτα, όπως ένα θεατρικό κείμενο, που μπορεί να παιχτεί μπροστά στον αναγνώστη σε πραγματικό χρόνο.
Σε δεύτερο και τρίτο επίπεδο ανάγνωσης, αλλά και σε πρώτο αρκετές φορές, διαφαίνεται ένα κάποιο θεολογικό/θρησκευτικό υπόβαθρο στο βιβλίο, αναφορικά με τον ιουδαϊσμό και τον καθολικισμό, σωστότερα καλβινισμό. Έγινε εσκεμμένα ή απλώς βγήκε κατά τη συγγραφή του;
Αυτές είναι οι θρησκευτικές πεποιθήσεις της λευκής κοινότητας στη Νότια Αφρική. Αφενός επιχείρησα να τις καταδείξω, διασκεδάζοντας ταυτόχρονα με ό,τι πιστεύουν οι άνθρωποι για το τι σημαίνει ζωή. Αφετέρου πήρα την εκδίκησή μου από κάτι θρησκευόμενους υποκριτές που θυμάμαι από την παιδική μου ηλικία.
Από τους χαρακτήρες του βιβλίου, μου τράβηξε έντονα το ενδιαφέρον ο Άντον. Τον βρήκα πολύ γήινο και αυθεντικό. Θέλετε να μας πείτε κάποια πράγματα για τον συγκεκριμένο χαρακτήρα;
Όχι, όλα όσα ήθελα να πω γι’ αυτόν είναι μέσα στο βιβλίο. Χαίρομαι όμως γι’ αυτό που λέτε, δεδομένου ότι ήταν ο χαρακτήρας που με απασχόλησε περισσότερο κατά τη συγγραφή του βιβλίου.
Αληθεύει ότι ετοιμάζετε μια συλλογή διηγημάτων; Θα θέλατε να μας πείτε δυο λόγια;
Πρόκειται για ιστορίες που αφορούν ανθρώπους που ταξιδεύουν συνεχώς. Νομίζω πως οι άνθρωποι αυτοί, που βρίσκονται συνεχώς μακριά από το σπίτι τους, στην πορεία γίνονται διαφορετικοί και κάνουν πράγματα που κανονικά δεν θα έκαναν. Αυτό μου προξενεί ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, προκειμένου να το ψάξω περισσότερο. Ήμουν στα μισά του βιβλίου όταν «έσκασε» το Booker και έκτοτε δεν έχω γράψει λέξη. Ελπίζω να επανέλθω σύντομα.
Η υπόσχεση
Damon Galgut
μετάφραση: Κλαίρη Παπαμιχαήλ
Διόπτρα
344 σελ.
ISBN 978-960-653-635-9
Τιμή €17,70
Θανάσης Λιακόπουλος, συγγραφέας και κριτικός βιβλίου
https://diastixo.gr/sinentefxeis/xenoi/19274-damon-galgut
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου