ΟΙ ΑΠΟΛΑΥΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΟΥΒΡΟΥ
Τα τελευταία χρόνια έχουν κυκλοφορήσει αρκετοί δίσκοι που είναι αφιερωμένοι στη μουσική που ήταν μέρος της διασκέδασης της αυλής και της αριστοκρατίας στη Γαλλία κατά τον 17ο αιώνα. Ο δίσκος που ακούμε εδώ – ηχογραφήθηκε το 2019 και κυκλοφόρησε το 2020 από την δισκογραφική Harmonia mundi - εστιάζει σε όσα γράφτηκαν κι εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΓ΄ (1601-1643). Ένα από τα κύρια είδη της κοσμικής φωνητικής μουσικής ήταν η air de cour/αυλική άρια, το οποίο ξεκίνησε στα τέλη του 16ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα η θεματολογία τέτοιων αριών ήταν ποικίλη, όπως και η ενορχήστρωση, από σόλο φωνή και λαούτο (αργότερα μπάσο κοντίνουο) έως τέσσερις ή πέντε φωνές. Μεταξύ των κύριων συνθετών από airs de cour ήταν οι Pierre Guédron, Antoine Boesset και Étienne Moulinié. Όλες οι άριες που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα, είναι από την πένα τους. Ο μόνος άλλος συνθέτης είναι ο François de Chancy, ο οποίος - σύμφωνα με τον Thomas Leconte, στις σημειώσεις του προγράμματος - τοποθετήθηκε δίπλα στους συνθέτες που μόλις αναφέρθηκαν ως σύγχρονοι του, αλλά είναι ελάχιστα γνωστός σήμερα.
Αρκετές από τις άριες προορίζονταν αρχικά να τραγουδηθούν κατά τη διάρκεια παραστάσεων μπαλέτων. Αυτή ήταν μια σημαντική μορφή ψυχαγωγίας του Βασιλιά και της συνοδείας του. Ο Λουδοβίκος ΙΓ' συμμετείχε συχνά σε παραστάσεις μπαλέτου. Ο ίδιος μάλιστα συνέθεσε ένα μπαλέτο: Το "Les Gascons" είναι παρμένο από το δικό του "Ballet de la Merlaison", «που συνέθεσε και χόρεψε ο βασιλιάς» ("composé et dansé par le roi"). Το μπαλέτο παρέμεινε ουσιαστικό μέρος της μουσικής κουλτούρας στη Γαλλία μέχρι τον 18ο αιώνα κι επρόκειτο να είναι ένας από τους πυλώνες της γαλλικής όπερας, όπως αναπτύχθηκε από τον Jean-Baptiste Lully επί βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΔ΄. Μερικές άριες που γράφτηκαν για παραστάσεις μπαλέτου, έχουν τη μορφή διαλόγου μεταξύ δύο ή περισσότερων χαρακτήρων και αυτός είναι ένας άλλος σύνδεσμος με την όπερα. Ένα παράδειγμα είναι το "Je suis l'adorable" (Είμαι ο αξιολάτρευτος) του Boesset, μια αφήγηση της Ευδαιμονίας, Δικαιοσύνης και Έρωτα. Αυτό γράφτηκε για το Ballet de la Félicité, «με θέμα την ευτυχισμένη γέννηση του Κυρίου Δελφίνου» (Monsieur le Dauphin), τη γέννηση του Λουδοβίκου ΙΔ΄, το 1638. Ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ (Louis XIV, 5 Σεπτεμβρίου 1638 - 1 Σεπτεμβρίου 1715), γνωστός και ως «Βασιλιάς Ήλιος» από τον Οίκο των Βουρβόνων, ήταν βασιλιάς της Γαλλίας και της Ναβάρρας από το 1643 έως τον θάνατό του το 1715. Η βασιλεία του επηρέασε σημαντικά τη Γαλλία και ολόκληρη την Ευρώπη.
Προφανώς, οι περισσότερες άριες έχουν στο θέμα τους τον έρωτα, όχι μόνο τον ευτυχισμένο έρωτα, αλλά και τις δοκιμασίες και τα βάσανα του. Ένα παράδειγμα του τελευταίου είναι το "Je perds le repos et les sens" του Antoine Boesset (1587-1643): «Χάνω την ανάπαυση και τις αισθήσεις μου από τη θλίψη που δεν βλέπω τη Σύλβια και σύντομα το τέλος της ζωής μου θ' αποκαλύψει τη λύπη που νιώθω». Επίσης, είναι ένα κομμάτι στο οποίο συναντάμε χαρακτήρες γνωστούς από τον κόσμο της Αρκαδίας, τον φανταστικό κόσμο που ήταν το ιδανικό της αριστοκρατίας στην εποχή του μπαρόκ (ο οποίος εκφράζεται και στην ιταλική καντάτα δωματίου του τέλους του 17ου και των αρχών του 18ου αιώνα). Η Sylvia εμφανίζεται επίσης στον διάλογο του Boesset μεταξύ αυτής και της Cloris/Χλωρίδας, στο "Aime-moi Cloris" (Αγάπα με Χλωρίδα). Στο "Ô doux Sommeil" (Ω γλυκέ ύπνε) του Étienne Moulinié (1599-1676) ο πρωταγωνιστής απευθύνεται στη Phyllis/Φυλλίδα, έναν άλλο αρκαδικό χαρακτήρα, ο οποίος αναφέρεται επίσης στο "Ne vante point flambeau des cieux" (Μην καυχιέσαι για το φως τ' ουρανού) του Boesset.
Πρέπει ν’ αναφερθούν δύο θέματα. Το «Θριαμβευτής Μονάρχης» (Monarque triomphant) του Boesset απευθύνεται στον Βασιλιά (Au Roy): «Θριαμβευτής μονάρχης, που, σβήνοντας για πάντα την υπερηφάνεια των επαναστατών, κάνει τα πάντα τόσο ήρεμα. (...) Ποιος δεν θαυμάζει τις αρετές που συνοδεύουν τα βήματα σου παντού και ποιανού η λάμψη σε περιβάλλει;» Τέτοιου είδους εγκώμια θ’ αποτελέσουν αργότερα το θέμα των προλόγων σε όπερες την εποχή του Lully. Κάποιες άριες ήταν το αντικείμενο της πρακτικής contrafactum (Ένα contrafactum είναι ένα κομμάτι του οποίου το κείμενο έχει αλλάξει, αλλά του οποίου η μουσική έχει παραμείνει εντελώς ή σε μεγάλο βαθμό ανέπαφη), η αντικατάσταση ενός κοσμικού κειμένου από ένα εκκλησιαστικό. Μια από τις πιο διάσημες άριες του Guédron, η "Cessez mortels de soupirer" (Πάψτε θνητοί ν΄ αναστενάζετε), παίζεται εδώ μ’ ένα θρησκευτικό κείμενο, "Cesse mortel d'importuner" (Σταμάτα θνητέ να ενοχλείς): «Σταμάτα θνητέ, να ενοχλείς την αγνή μου καρδιά με τους θρήνους σου· δεν μπορώ να την εγκαταλείψω στο δόλο των παραπόνων σου. Μόνο ένας Θεός πρέπει ν' αγαπηθεί τέλεια». Το "Conseille-moi mon coeur" (Συμβούλεψε με καρδιά μου), που προέρχεται από τη συλλογή "Odes chrétiennes accommodées aux plus beaux airs à 4 et 5 parties de Guédron et Boesset" (Χριστιανικές ωδές προσαρμοσμένες στις πιο όμορφες μελωδίες για 4 και 5 μέρη των Guédron και Boesset) είναι ένα contrafactum του "Qui vit jamais amant" του Boesset και πραγματεύεται τη μετάνοια του Βασιλιά Δαβίδ μετά την ερωτική σχέση του με την Βηρσαβεέ: «Συμβούλεψε με, καρδιά μου, πριν η σφοδρότητα της εκδίκησης του μέγα Θεού, στο οριστικό μου τέλος, αναγγείλει την θλιβερή μου καταδίκη». Αυτή είναι μια πτυχή της γαλλικής μουσικής κουλτούρας του 17ου αιώνα που είναι σχεδόν άγνωστη. Δεν δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις σημειώσεις, αλλά σίγουρα είναι κάτι που αξίζει περισσότερο ενδιαφέρον.
Όπως θα περίμενε κανείς από το Ensemble Correspondances, οι ερμηνείες είναι εξαιρετικές. Ο Sébastien Daucé έχει ξεκάθαρα ιδεώδη όσον αφορά τις φωνές και το στυλ του τραγουδιού. Υπάρχει μια άριστη συνοχή σ΄ αυτό το τμήμα. Τα σόλο επεισόδια δέχονται όλα κομψές ερμηνείες και στα σύνολα οι φωνές δένουν τέλεια. Υπάρχει ένα ωραίο παίξιμο από τα όργανα στα μπαλέτα και στα κομμάτια για πληκτροφόρο που ο Daucé μετέγραψε για βιόλα. Η οργανική μουσική ήταν ένα άλλο σημαντικό μέρος της μουσικής ψυχαγωγίας στην αυλή, η οποία βρισκόταν κυρίως στο Λούβρο, σήμερα ένα παγκοσμίου φήμης μουσείο. Εκεί παίζονταν και τα μπαλέτα.
Υπάρχει μόνο ένα θέμα που δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε: Ο Daucé εμμένει στη σύγχρονη προφορά. Ακούγεται μάλλον παράξενο στ' αυτιά μας, ειδικά καθώς έχουμε ακούσει αρκετούς δίσκους μ΄ αυτού του είδους το ρεπερτόριο, που ερμηνεύει το μουσικό σύνολο Les Arts Florissants, το οποίο είναι συνεπές στη χρήση μιας ιστορικής προφοράς. Ακόμα κι έτσι, πρόκειται για έναν εξαιρετικό δίσκο, καθώς τόσο η μουσική όσο και οι ερμηνείες είναι υπέροχες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου