KAROUSOS ART CRITICS: Δημήτρης Σωτάκης: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 2017

Δημήτρης Σωτάκης: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Δημήτρης Σωτάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1973. Έχει εκδώσει οχτώ μυθιστορήματα και μια συλλογή διηγημάτων. Το βιβλίο του Το θαύμα της αναπνοής (2009) κατέκτησε το Βραβείο Athens Prize for Literature και ήταν υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Αριστείο Λογοτεχνίας, καθώς και για το Βραβείο Jean Monnet στη Γαλλία. Βιβλία του κυκλοφορούν στα γαλλικά, σερβικά, τουρκικά, ολλανδικά, ιταλικά και κινεζικά. Για περισσότερες πληροφορίες: www.dimitrissotakis.gr.

Από πότε ξεκινήσατε να γράφετε διηγήματα και μυθιστορήματα;

Επισήμως το πρώτο μου βιβλίο εκδόθηκε το 1997, όμως θεωρώ ότι η αρχή της λογοτεχνικής μου πορείας έγινε το 2002 με το μυθιστόρημα Η πράσινη πόρτα που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Από εκεί ξεκίνησαν όλα.

Τι είναι αυτό που σας κάνει να γράφετε και να εμπνέεστε;

Θα έλεγα η ζωή του σύγχρονου ανθρώπου, ο τρόπος που επιλέγει –συνειδητά ή ασυνείδητα– να διαχειριστεί την καθημερινότητά του και όσα θυσιάζει προκειμένου να κατακτήσει μια νέα ζωή, ηδονική και πρωτόγνωρη, μια ζωή που δεν θα εμφανιστεί τελικά ποτέ μπροστά του.

Ποια είναι η ζωή μετά από ένα μεγάλο ναυάγιο; Μπορούμε να ζήσουμε με τις πληγές μας να μην έχουν ακόμα επουλωθεί; Συνεχίζουμε τη ζωή μας όπως ακριβώς την ξέραμε; Ναι, θα έλεγα ότι μπορεί να σωθεί κανείς από ένα ναυάγιο, όμως υπάρχουν δύο δρόμοι, ο ένας είναι η παντοτινή θλίψη και ο άλλος η ευγνωμοσύνη που η ζωή συνεχίζεται.

Ποιος ήταν ο λόγος που γράψατε το μυθιστόρημα Η ιστορία ενός σούπερ μάρκετ;

Το εν λόγω μυθιστόρημα ολοκληρώνει, κατά κάποιο τρόπο, μια σειρά βιβλίων μου τα οποία χαρακτηρίζονται από την ίδια προβληματική, το κυνήγι της ευτυχίας, ένα ιδανικό μέλλον, τη μεταμόρφωσή μας σε έναν καινούριο άνθρωπο. Πιστεύω ότι Η ιστορία ενός σούπερ μάρκετ κλείνει μέσα της όλα τα στοιχεία των μυθιστορημάτων μου που προηγήθηκαν, ίσως με μια αλλοιωμένη εκδοχή, πρόκειται για ένα βιβλίο με έντονη ειρωνεία και μάλλον περισσότερο χιούμορ από τα υπόλοιπα βιβλία μου.

Ταξιδεύοντας με ένα σαπιοκάραβο για να διεκπεραιώσει μια ανούσια δημοσιογραφική αποστολή, ο κεντρικός ήρωας επιβιώνει όταν το πλοίο βουλιάζει στα ταραγμένα νερά του Ειρηνικού. Στην πραγματικότητα μπορεί να σωθεί κάποιος από ένα μεγάλο ναυάγιο;

Το να σωθεί κανείς από ένα ναυάγιο, μιλώντας μεταφορικά, είναι τόσο θέμα προδιάθεσης όσο και επιβίωσης. Υπάρχουν πολλές παράμετροι σε αυτή τη συνθήκη. Ποια είναι η ζωή μετά από ένα μεγάλο ναυάγιο; Μπορούμε να ζήσουμε με τις πληγές μας να μην έχουν ακόμα επουλωθεί; Συνεχίζουμε τη ζωή μας όπως ακριβώς την ξέραμε; Ναι, θα έλεγα ότι μπορεί να σωθεί κανείς από ένα ναυάγιο, όμως υπάρχουν δύο δρόμοι, ο ένας είναι η παντοτινή θλίψη και ο άλλος η ευγνωμοσύνη που η ζωή συνεχίζεται.

Ο ήρωας μοιάζει σαν να θέλει να ξεφύγει από τη μίζερη ζωή που ζούσε μέχρι εκείνη τη στιγμή και να κυνηγήσει το μεγαλόπνοο όνειρό του. Μπορούμε να πετύχουμε τα σχέδιά μας παρά τις οικονομικές δυσκολίες της κοινωνίας;

Θα πω απλά ότι μπορούμε, όμως οι δυσκολίες δεν είναι αποκλειστικά οικονομικές. Έχω την εντύπωση ότι η ψυχολογική μας δυσφορία είναι το στοιχείο που μας κάνει να καταρρέουμε τα τελευταία χρόνια που διανύουμε. Συνεχώς ζούμε κάτω από την ψυχολογική πίεση να αποδεικνύουμε πράγματα σε εμάς τους ίδιους και στους άλλους, τα τελευταία χρόνια οι παγκόσμιες συνθήκες δεν είναι άλλωστε και τόσο ευνοϊκές ώστε να αναζητήσει κανείς τη γαλήνη που χρειάζεται.

Ο Ροβήρος θέλει να ανοίξει σούπερ μάρκετ. Γιατί ο άνθρωπος από τροφοσυλλέκτης έγινε δέσμιος του σούπερ μάρκετ;

Δεν θα έλεγα ότι έγινε ακριβώς δέσμιος του σούπερ μάρκετ. Περισσότερο έγινε δέσμιος μιας λαχτάρας για μια παράλληλη ζωή, μια ζωή που υφίσταται μόνο στο πλαίσιο ενός ονείρου και όχι στην πραγματικότητα. Πίστεψε στο αδύνατο, στη μετάλλαξή του σε έναν άνθρωπο που απλώς του μοιάζει, που είναι αναγνωρίσιμος, μπορεί να τον διακρίνει στον καθρέφτη, όμως δεν είναι ο ίδιος, αλλά μια παραφορά του, μια αλλοιωμένη εκδοχή του εαυτού του.

Ο ήρωάς σας θέλει να εκπληρώσει το όνειρό του. Εσείς έχετε πραγματοποιήσει όνειρά σας;

Όχι πολλά. Ένα δύο ίσως ναι, αλλά πάλι, και αυτά μπορεί να είναι αρκετά, δεν ξέρω. Το όνειρο είναι ένα νεφέλωμα, μια θολή εικόνα της πραγματικότητας, γεννά ηδονή, περισσότερο διανοητική, είναι στ’ αλήθεια απαραίτητο, αλλά συνήθως μάταιο. Από την άλλη, δεν ξέρω ποια θα ήταν η τύχη της ανθρωπότητας χωρίς τα όνειρα.

Η οικονομική κρίση επηρέασε το αναγνωστικό κοινό. Συνεχίζει να διαβάζει ο μέσος αναγνώστης;

Για να πούμε την αλήθεια, δεν είμαι σίγουρος αν διάβαζε ποτέ. Οι Έλληνες δεν διαβάζουν κι αυτό δεν είναι καμιά φοβερή αποκάλυψη, το ξέρουμε όλοι. Ωστόσο, εν μέσω μιας κρίσης, πιστεύω ότι επιβιώνουν τα καλά βιβλία, αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ. Οι άνθρωποι που διάβαζαν, μιας και για αυτούς η ανάγνωση είναι μια ανάγκη, δεν επηρεάζονται από την κρίση. Υπό αυτή την έννοια, συνεχίζει να διαβάζει.

Το όνειρο είναι ένα νεφέλωμα, μια θολή εικόνα της πραγματικότητας, γεννά ηδονή, περισσότερο διανοητική, είναι στ’ αλήθεια απαραίτητο, αλλά συνήθως μάταιο. Από την άλλη, δεν ξέρω ποια θα ήταν η τύχη της ανθρωπότητας χωρίς τα όνειρα.

Είναι η γραφή μια μορφή τέχνης που θα μπορέσει να δημιουργήσει πυρήνες αντίστασης για να ξυπνήσει ο αναγνώστης και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα με άλλη ματιά;

Στο παρελθόν έχει γίνει κι αυτό πολλές φορές. Ίσως οι Τέχνες, γενικά μιλώντας, ήταν πιο απαραίτητες για τον πλανήτη μερικές δεκαετίες πίσω. Ένα βιβλίο μπορούσε να γίνει σύμβολο, σημείο αναφοράς, αφετηρία για δράση, για αφύπνιση. Πάντως και σήμερα γράφονται σημαντικά βιβλία, αυτό δεν θα σταματήσει ποτέ και ναι, πιστεύω ότι ένα βιβλίο μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός ανθρώπου, τουλάχιστον σε προσωπικό –αρχικά– επίπεδο.

Σήμερα βλέπουμε πολλούς νέους συγγραφείς να εκδίδουν μυθιστορήματα και ποιήματα. Όλες αυτές οι εκδόσεις βοηθούν να αναδειχτούν νέοι συγγραφείς και να ακουστούν νέες ιδέες;

Σαφώς. Δεν ξέρω τι ακριβώς σημαίνει «νέες ιδέες», όμως η έκδοση λογοτεχνικών κειμένων είναι ένα σημαντικό και ασφαλώς θετικό γεγονός. Εκτιμώ τη λογοτεχνική κοινότητα και κάθε φορά που ανακαλύπτω έναν νέο καλό συγγραφέα, γεμίζω με χαρά. Η λογοτεχνία για μένα είναι μια απόλαυση, μια ανεξήγητη χαρά, δεν καίγομαι τόσο για νέες ιδέες, όσο για ενδιαφέρουσες ιστορίες, πνευματώδη μυαλά, ωραία γλώσσα, ζωντανά κείμενα, μα κι όλα αυτά, μήπως, δεν είναι ιδέες;

Τι άλλο γράφετε την περίοδο αυτή; Και με τι άλλο ασχολείστε;

Μόλις επέστρεψα από την Κίνα, όπου παρουσίασα Το θαύμα της αναπνοής, το μυθιστόρημά μου που ήδη έχει μεταφραστεί σε δέκα χώρες. Στο Πεκίνο ήμουν προσκεκλημένος από το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, ήταν πραγματικά μια καταπληκτική εμπειρία. Επίσης πρόσφατα ολοκλήρωσα ένα καινούριο μυθιστόρημα το οποίο θα κυκλοφορήσει τον Νοέμβριο.

Ασχολείστε με το διαδίκτυο; Ποια είναι η γνώμη σας για τα ηλεκτρονικά περιοδικά;

Μου αρέσουν. Χρειαζόμαστε λογοτεχνικά έντυπα, είτε σε ηλεκτρονική είτε σε φυσική μορφή, πρέπει να τα υποστηρίζουμε όσο μπορούμε. Σαφώς κάποια μου αρέσουν περισσότερο και άλλα λιγότερο, όμως νομίζω ότι οι άνθρωποι της λογοτεχνίας οφείλουμε να υποστηρίζουμε τις προσπάθειες όσων αγαπούν το βιβλίο. Είναι μάταιο και μικροπρεπές να υπάρχουν μερικοί που βλέπουν με κακό μάτι οτιδήποτε νέο πάει να γεννηθεί στο λογοτεχνικό τοπίο, είτε αυτό είναι έντυπο είτε νέες φωνές που ψάχνουν χώρο να εκφραστούν.

Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες μας;

Στέλνω τους χαιρετισμούς μου σε όλους, εύχομαι η αγάπη τους για τη λογοτεχνία να λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά και να δημιουργήσει νέους αναγνώστες, αυτό θα ήταν το μεγαλύτερο δώρο.