KAROUSOS ART CRITICS: Τάσος Γουδέλης: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 2017

Τάσος Γουδέλης: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Τάσος Γουδέλης γεννήθηκε το 1949 στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από το 1982 συνεργάζεται με τον ποιητή Κώστα Μαυρουδή στην έκδοση του λογοτεχνικού περιοδικού Το Δέντρο. Έχει γράψει τις συλλογές διηγημάτων Αρπακτικά, 1990, Πρωινή επίσκεψη, 1993, Σκιές γυναικών, 1996, Ο ύπνος του Άλφρεντ, 1999, Η γυναίκα που μιλά, 2002 (Κρατικό Βραβείο Διηγήματος & Βραβείο Διηγήματος του περιοδικού Διαβάζω), το μυθιστόρημα Οικογενειακές ιστορίες, 2006, Η παρουσία, 2010, Το ωραίο ατύχημα, 2013, και τις εξής μελέτες για σκηνοθέτες του κινηματογράφου: Όρσον Ουέλς, 1985, Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι, 1986, και Τζων Χιούστον, 1988. Άρθρα του για τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά, ειδικές εκδόσεις και εφημερίδες. Από το 1998 έως το 2009 συνεργάστηκε με το ένθετο «Βιβλιοθήκη» της εφημερίδας Ελευθεροτυπία,δημοσιεύοντας κυρίως κριτικές ξένης λογοτεχνίας. Από το 1997 έως το 2007 δίδαξε ιστορία του κινηματογράφου στην Ανωτέρα Σχολή Δραματικής Τέχνης του Εθνικού Θεάτρου. Έχει διδάξει σενάριο σε διάφορες κινηματογραφικές σχολές και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (Τμήμα Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης). Το 2007 σκηνοθέτησε τη μικρού μήκους ταινία Ο δολοφόνος της λεωφόρου (15΄), μαζί με τον γιο του Βασίλη Γουδέλη, βασισμένη σε διήγημά του από τη συλλογή Αρπακτικά. Ακολούθησε, το 2008, η μικρού μήκους ταινία Η συνάντηση (14΄), βασισμένη και πάλι σε δικά του διηγήματα, η οποία απέσπασε τιμητική διάκριση στο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, για «την πρωτότυπη και σύγχρονη κινηματογράφηση και τη νέα ματιά στην κινηματογραφική γλώσσα». Το 2010 και το 2011 σκηνοθέτησε τις μικρού μήκους ταινίες Ευαγγελισμός και Το διπλανό τραπέζι (σε συνεργασία με τον Βασίλη Γουδέλη), οι οποίες στηρίχθηκαν και αυτές σε δικά του διηγήματα.

Θεωρώ την καλλιέργεια της μικρής φόρμας μεγαλύτερο στοίχημα από εκείνη της εκτεταμένης. Δεν μου αρέσει να πλατειάζω, όπως συμβαίνει στην καθημερινή ομιλία συνήθως. Προτιμώ να επικεντρώνομαι στο «δέντρο» (στο διήγημα), ας χάνω, δήθεν, το «δάσος» (το μυθιστόρημα), το οποίο έτσι κι αλλιώς το αγνοούμε, ούτε θα το μάθουμε ποτέ. Ας λέει τα αντίθετα το γνωμικό.

Ποια είναι τα πρώτα σας διαβάσματα;

Ο θείος μου Γιάννης Γουδέλης είχε δημιουργήσει μεταπολεμικά τον μεγάλο εκδοτικό «Δίφρο» και ο πατέρας μου ήταν φιλαναγνώστης με φιλοδοξίες συγγραφέα. Βιβλία ευρείας γκάμας περίσσευαν στο σπίτι. Από νωρίς ανακάτεψα την κλασική με την εύπεπτη λογοτεχνία. Πάντως η σοβαρή λογοτεχνία υπερτερούσε στα διαβάσματά μου, αν και όπως καταλαβαίνετε δεν ήμουν σε θέση να διεισδύσω στον Τολστόι ή στον Τόμας Μαν.

Από πότε ξεκινήσατε να γράφετε;

Έχοντας στο μυαλό μου αυτό που έχει πει ο Μπόρχες για τη μεγαλύτερη εκτίμηση που έτρεφε στην ανάγνωση από ό,τι στη γραφή, πρώτα διάβασα πολύ και μετά έγραψα. Δεν υπήρξα, θέλω να πω, «παιδί θαύμα» της λογοτεχνίας….

Πριν από λίγους μήνες εκδόθηκε η συλλογή διηγημάτων Απόσταση αναπνοής. Ποιος ήταν ο λόγος που τη γράψατε;

Δεν ξέρω.

Ο τίτλος που διαλέξατε είναι συμβολικός ή προσδιορίζει κάτι άλλο;

Είναι κυριολεκτικός καθότι στεγάζει το ομότιτλο διήγημα της συλλογής, το οποίο μιλά για το αναπότρεπτο, το μοιραίο, την πιο κοντινή απειλή για τον καθένα μας.

Γιατί προτιμάτε να γράφετε διηγήματα;

Το έχω ξαναπεί: γιατί θεωρώ την καλλιέργεια της μικρής φόρμας μεγαλύτερο στοίχημα από εκείνη της εκτεταμένης. Δεν μου αρέσει να πλατειάζω, όπως συμβαίνει στην καθημερινή ομιλία συνήθως. Προτιμώ να επικεντρώνομαι στο «δέντρο» (στο διήγημα), ας χάνω, δήθεν, το «δάσος» (το μυθιστόρημα), το οποίο έτσι κι αλλιώς το αγνοούμε, ούτε θα το μάθουμε ποτέ. Ας λέει τα αντίθετα το γνωμικό.

Σε ένα από τα διηγήματά σας αναφέρεστε στον κινηματογράφο «Σινεάκ». Γιατί το παρελθόν και οι μνήμες μάς σημαδεύουν;

Ο χρόνος, για εντελώς συμβατικούς λόγους, έχει διαιρεθεί. Στην πραγματικότητα είναι ενιαίος, παρότι η εξωτερική μας φθορά όσο μεγαλώνουμε δείχνει το αντίθετο. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι αυτή η φθορά είναι που κάνει πιο πειστική τη θεωρία του ενιαίου, γιατί ενισχύει αυτή τη συνείδηση, λόγω της ανάγκης μας για επιστροφή στο παρωχημένο.

Οι εικόνες ήσαν ανέκαθεν συνυφασμένες με τη σκέψη μου. Εδώ που τα λέμε, όλοι σκεπτόμαστε με βάση τις εικόνες, καίτοι κάποιοι το ξεχνούν[…]Πιστεύω ότι η λογοτεχνία χωρίζεται σε λογοτεχνία προ κινηματογράφου (π.κ.) και μετά κινηματογράφου (μ.κ.).

Μου άρεσε η αναφορά σας στον συγγραφέα Στέφαν Τσβάιχ και στη γραμματέα του Λόττε Άλτμαν. Η ζωή του Τσβάιχ, οι ιδέες του και τα έργα του είχαν μεγάλη απήχηση στην Ευρώπη. Γιατί όμως απογοητεύτηκε από τη ζωή του;

Θα πω τα γνωστά: Ο εβραϊκής καταγωγής ουμανιστής Στέφαν Τσβάιχ είχε και αυτός πιστέψει, όπως και άλλοι σπουδαίοι συμπατριώτες του, στον μεγάλο ιστορικό, με πνευματικούς όρους, ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει η Γερμανία μέσα στον χρόνο. Τον διέψευσε ο ναζισμός. Αυτοεξόριστος στη Βραζιλία και απογοητευμένος, αυτοκτόνησε με τη δεύτερη γυναίκα του σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Στο κείμενό μου προσπαθώ να συλλάβω, πριν απ’ όλα, πιο προσωπικές πτυχές του δράματος ενός τόσο σημαντικού αυτόχειρα.

Αλήθεια, η εμπειρία βοηθά στο πλάσιμο των χαρακτήρων κατά τη γραφή;

Φυσικά, εάν εννοείτε ως «εμπειρία» κάθε τι που βοηθά συνειρμικά, ως εξωτερικός παράγοντας βιωμένος από τον συγγραφέα, τη δημιουργική του εργασία. «Εμπειρία» μπορεί να είναι οτιδήποτε: ακόμα και ένα διάβασμα, που έρχεται να εμπλακεί με το δημιουργούμενο.

Έχετε μεγάλη αγάπη για τον κινηματογράφο. Από πού ξεκίνησε και τι σημαίνει για εσάς ο κινηματογράφος και οι ταινίες;

Οι εικόνες ήσαν ανέκαθεν συνυφασμένες με τη σκέψη μου. Εδώ που τα λέμε, όλοι σκεπτόμαστε με βάση τις εικόνες, καίτοι κάποιοι το ξεχνούν. Το έλεγε και ο Αλμπέρ Καμί στα «Σημειωματάριά» του: «Σκεπτόμαστε μόνο με εικόνες». Από μικρός έβλεπα κινηματογράφο, που αγαπούσε πολύ η μητέρα μου. Πιστεύω ότι η λογοτεχνία χωρίζεται σε λογοτεχνία προ κινηματογράφου (π.κ.) και μετά κινηματογράφου (μ.κ.)

Είσαστε συνεκδότης του περιοδικού Το Δέντρο. Τι θυμάστε από την όμορφη διαδρομή του;

Θα ήθελα ολόκληρο βιβλίο για να αφηγηθώ τα σχετικά: τους ανθρώπους που γνώρισα, τις απομυθοποιήσεις και τις ευχάριστες εκπλήξεις, τις αναγνωστικές εμπειρίες από υπέροχα κείμενα, το ταλέντο του Κώστα Μαυρουδή στο στήσιμο του περιοδικού κλπ., κλπ. Εάν μιλήσω περισσότερο θα υποβαθμίσω, φοβάμαι, μια διαδρομή που δεν μπορώ ακόμα να σχηματοποιήσω και να περιορίσω σε λίγες γραμμές.

Σήμερα υπάρχουν και τα ηλεκτρονικά περιοδικά. Ποια είναι η γνώμη σας για αυτά;

Προσφέρουν έργο. Το πρόβλημα, όμως, με την ηλεκτρονική επικοινωνία είναι γενικότερο και το έχω θίξει πολλές φορές. Αφορά στην αρχειοθέτηση και διαφύλαξη όλου αυτού του λόγου που κυκλοφορεί στο συγκεκριμένο μέσο. Μέχρι στιγμής η ηλεκτρονική πραγματικότητα είναι… αμνήμων.

Η οικονομική κρίση επηρέασε και το αναγνωστικό κοινό. Συνεχίζει να διαβάζει ο μέσος αναγνώστης;

Η οικονομική κρίση ασφαλώς επηρέασε κάποιες πλευρές της κυκλοφορίας του έντυπου λόγου. Μειώθηκαν πωλήσεις βιβλίων και περιοδικών. Αλλά το απαιτητικό φιλαναγνωστικό κοινό πάντα βρίσκει τρόπους επαφής με την πηγή. Βέβαια, πρέπει να σκεφτούμε και τις απώλειες που έχει υποστεί ο συνολικός αριθμός του γνωστού κοινού, το οποίο μέχρι πριν από λίγα χρόνια επισκέπτονταν αποκλειστικά τα βιβλιοπωλεία, ενώ σήμερα κομμάτι του είναι πελάτης του ίντερνετ.

Σήμερα βλέπουμε πολλούς νέους συγγραφείς να εκδίδουν μυθιστορήματα και ποιήματα. Ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτή την κατάσταση;

Παλαιότερα οι νέοι ασχολούνταν περισσότερο με την ποίηση και λιγότερο με το μυθιστόρημα. Τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχει στροφή και προς την εκτενή αφήγηση, η οποία εν πολλοίς έχει πριμοδοτηθεί και από τη ροζ λογοτεχνία, τη συνέχεια του «Άρλεκιν».

Γενικά: Πάντα διατυπώνονταν εγκλήσεις εναντίον του πληθωρισμού, στον χώρο της ποίησης κυρίως. Δεν είναι φαινόμενο των καιρών. Το ερώτημα, πάντως, παραμένει το ίδιο: τι είδους ποίηση γράφεται;

Ποιο βιβλίο διαβάσατε τελευταία και σας έκανε εντύπωση;

Δεν θα μιλήσω για βιβλία γνωστών μου προσώπων που μου άρεσαν, γιατί θα ήταν άστοχο. Κατά τα άλλα διαβάζω πολλά και διάφορα, πλην όμως δεν έχω σταθμεύσει σε κάποιο ενδιαφέρον.

Ποιο βιβλίο έχετε διαβάσει πολλές φορές;

Κανένα βιβλίο δεν έχω διαβάσει πολλές φορές. Επιστρέφω απλώς σε παλιές σελίδες.