- Ανθούλα Δανιήλ
Η Μαίρη Χάψα, με καταγωγή από τη Χαλκιδική, ζει και δρα σε πολλά επίπεδα στον Άσσο Κορινθίας· έχει, με άλλα λόγια, άσους πολλούς στο χέρι φανερούς και όχι κρυμμένους στο μανίκι. Έχει πλούσιο εξοπλισμό ως φιλόλογος, κάτοχος διδακτορικού και σε εξέλιξη ένα μεταδιδακτορικό, πλούσιο επίσης εκπαιδευτικό έργο ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση, στα εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής, στις αρχαιολογικές έρευνες στην Τεγέα, συμμετοχή σε συνέδρια και μια ακόμα διάσταση, πλούσια και αυτή, τη συγγραφική ιδιότητα – βιβλία, μεταφράσεις, λαογραφικά, ποίηση· έχει εν ολίγοις έναν Ίμερο για τα γράμματα και όλα τα ωραία που προκύπτουν από αυτά και από αυτόν. Έχει πρώτα απ’ όλα μια πλούσια σε συναισθήματα καρδιά, γεμάτη αγάπη και χαρά για ό,τι κάνει και το απολαμβάνει. Είναι μια μέλισσα που παράγει μέλι.
Ο Ίμερος είναι η δεύτερη ποιητική συλλογή της, από τις επιμελημένες Εκδόσεις Βακχικόν. Μια συλλογή από χάικου ποιήματα, στα οποία το κύριο χαρακτηριστικό είναι η πύκνωση στον απόλυτο βαθμό, η φύση και το περαστικό. Το είδος ταξίδεψε από την Ιαπωνία, πέταξε σε όλον τον κόσμο και εγκαταστάθηκε όπου βρήκε καλή φωλιά, αφού έβγαλε από πάνω του το κιμονό της γκέισας ή τα βαριά φορέματα του σαμουράι, ντύθηκε ευρωπαϊκά. Για την περίσταση, ελληνικά. Πρώτα πρώτα πέταξε το Ζεν μακριά και μπήκε στη λογική της στοχαστικής ενατένισης των πραγμάτων· δεν του αρκεί η απλή φευγαλέα παρατήρηση του τύπου: Α! ένα φύλλο/ αργά κάτω έπεσε/ πουλί πέταξε… Ενσωματωμένο στην ελληνική φύση, σκέψη και νοοτροπία, το χάικου έγινε βαθιά στοχαστικό και επανανοηματοδοτημένο, εντάχτηκε στο ελληνικό κλίμα και όλοι πλέον γράφουν χάικου.
Η Μαίρη Χάψα ως φιλόλογος –η επιστήμη της μακράν τού να είναι ιαπωνική– το πήρε τρυφερά και με τον ίμερο στα μάτια της και στην καρδιά της το έκανε βαθιά ελληνικό. Γιατί όλα τα δείγματά της μέσα στη συλλογή δεν είναι παρά σταλάγματα, αποστάγματα περισυλλογής βαθιάς ελληνικής καταγωγής.
Η τριμερής ταξινόμηση, άλλωστε, στον Ίμερό της από εκεί εκκινεί και εκεί καταλήγει· στο ιερό τρία και στον στοχασμό. Είναι «Ίμερος χρονοφυής», «Ιμερος νημερτής», «Ίμερος γλυκύς», τον γεννάει ο χρόνος, τον ντύνει η αλήθεια, τον εξανθρωπίζει η γλύκα. Τίποτα δεν γεννιέται από το τίποτα και όλα έχουν βαθιές ρίζες.
Τριμερές και το μότο. Ένα χάικου του Ματσούο Μπασό, ένα του Γιώργου Σεφέρη κι ένα του Γιώργου Ρούσκα. Καθένα με τη δική του λιτή γοητεία.
Ακολουθούν τρεις ενότητες, με 39, 39, 26 ποιήματα αντιστοίχως, με τάξη και κρυφό σχέδιο ταξινομημένα αντικριστά, το ένα στα τρία ή τα τέσσερα στο ένα και πάει λέγοντας. Η φανερή αυτή γεωμετρία γοητεύει το βλέμμα, μα σίγουρα κρύβει μυστικά – ή πάλι όχι;
ως καταιγίδες/ όνειρα μας ξεπερνούν/ Ίμερου ορμές
Με κεφαλαίο το εναρκτήριο γράμμα, ο Ίμερος κατεβαίνει από ψηλά, γιατί είναι αυτός πηγή της κάθε ευτυχίας και δημιουργίας, ο Ίμερος ο ερωτικός, ο πόθος ο θεϊκός: «ο έρωτας μου τίναξε τα μυαλά σαν άνεμος ορμητικός που κατεβαίνει από τα βουνά πάνω στα δέντρα» λέει η αρχαία πρόγονός μας η Σαπφώ. Και λόγω του Ίμερου ο Αίμων σήκωσε ανάστημα στον πατέρα του, γιατί στα βλέφαρα της όμορφης νύφης Αντιγόνης νικά ο ίμερος (ο ερωτικός πόθος). Ξέρουν καλά οι πάντες και από πάντα πού έχει την αρχή του ο κόσμος.
Τα αιώνια ερωτήματα ξανάρχονται στην επιφάνεια: η αγωνία της ποιήτριας για το μέλλον, για την αλήθεια που θέλει να τη ρουφήξει, για τη μνήμη που την παιδεύει, για τη λήθη που την υπονομεύει, για την ενοχή που απαιτεί απαντήσεις.
Η Μαίρη Χάψα στοχάζεται, μιλάει με τον χρόνο σαν να είναι ο εταίρος της στο τραπέζι του Πλάτωνα, όπου τολμά κι εκφράζεται έξω από τα δόντια:
γυρίζεις χρόνε/ και ρίχνεις στα κύματα/ παλιές αρνήσεις
και, ναι, το πήρε το ποτάμι ό,τι εμείς του ρίξαμε…
«περί αγγέλων/ και δαιμόνων ψίθυροι»/ βροντοφωνάζουν»
Δεν είναι από λάθος η διαφοροποίηση της γραμματοσειράς ούτε τα εισαγωγικά και ο νοών νοεί· και όσο προχωρούν τα χάικου, τόσο μεστώνει ο στοχασμός. Τα αιώνια ερωτήματα ξανάρχονται στην επιφάνεια: η αγωνία της ποιήτριας για το μέλλον, για την αλήθεια που θέλει να τη ρουφήξει, για τη μνήμη που την παιδεύει, για τη λήθη που την υπονομεύει, για την ενοχή που απαιτεί απαντήσεις
τα φιλομμειδή/ τοπία των στίχων μου/ με ανακρίνουν
μόνο την άνω/ τελεία κρατώ δεινός/ υπέρμαχός της
Η Χάψα μισοκρύβει στα πλάγια γράμματα του στίχου της μια Κική Δημουλά· πώς αλλιώς άλλωστε; Είναι η πιο διαδραστική ποιήτρια στις νεότερες γυναικείες γενιές, γι’ αυτό δηλώνει υπέρμαχός της η Χάψα, αλλά ποιας; Της Κικής ή της «άνω τελείας», που σαν φωτάκι σε αναμονή μάς υπενθυμίζει το αναμενόμενο; Και η μία και η άλλη συμβατές με το συμφραζόμενο.
με τίνος νεύμα/ τα έσω τοπία/ σκορπίζουν γύρη
Ποιος τη ζωή μας, ποιος την κυνηγάει; Ποιος την καθορίζει, ποιος αόρατος άγγελος με τα φτερά του ταράζει τον αέρα; Τίνος τη συμπαράσταση ζητά; Μπαίνει στο πλάνο η μητέρα και ο πατέρας:
Κατ’ απ’ ήλιους/ τα φιλιά της μητέρας/ χρυσοκέντητα
πατέρα, δώσε/ στα χέρια μου τη γη/ ζωή να ζήσω
Και ο Ίμερος συνεχίζει την πορεία του, σαν το γνωστό αγγελούδι της Αφροδίτης με τη φαρέτρα στην πλάτη:
σαν αέναο/ ποτάμι ο Ίμερος/ γεννά φαρέτρες
Και η ποιήτρια βρίσκεται εντός πεδίου βολής πάντα:
ω στήθος γυμνό/ μοσχοβόλησες βέλη·/ καιροφυλακτείς
και φυσικά πάλι σαν τη Σαπφώ. Αλλά και όχι, βλέπει συνεχώς τον ίμερο απολαυστικό, συγκλονιστικό, διεγερτικό, ίμερο που φέρνει της ευτυχίας το πασπάλισμα, τη χρυσόσκονη του τώρα που εμπεριέχει το πριν και το μετά σε μια στιγμή του τώρα, εκείνη τη μαγική σταγόνα που αλλάζει τη ζωή και της δίνει την πληρότητα και το τέλος –τον σκοπό– για τον οποίο πλάστηκε.
Συχνά, το λέω και το τονίζω, βλέπω τους στίχους σαν λεπτομέρειες σε ζωγραφιές. Βλέπω το χέρι που ψηλαφεί την απόκρυφη γη. Βλέπω τα τόξα των χειλιών, μισάνοιχτες σχισμές, όπου οι ανάσες των εραστών μεταβολίζονται σε δέσμες φωτός. Βλέπω τα φιλιά σαν σπόρους που πέφτουν από τα χείλη του ουρανού και καρπίζουν τη γη. Βλέπω το ποτάμι του Ίμερου που τρέχει… και σαν γλυκύς Ίμερος, σαν ήλιος και σαν πλοίο αποχωρεί:
Άδειος ήλιος/ στο έλεος του ανέμου/ αλλάζει πανιά
Ανηφορίζει/ το πέλαγος στ’ ανοιχτά/ παραθύρια
στης γης το ντύμα/ βλέμματα αγαπάνθων/ στήνουν εορτή
Σαν να φτάσαμε πια στη «μικρή μεθόριο», στην «άνω τελεία» που είπαμε πριν, σε ανάπαυση, σε αναμονή, σε καταλλαγή. Το έργο μας εδώ τελειώνει:
στρώσαμε γιαλούς/ και γέμισε η πλάση/ θαλασσοπούλια
στου Αχέροντα/ τις πηγές αρώματα/ ζωής γεννιούνται
άρτι αφιχθείς/ στα φτερά πεταλούδας/ ο δριμύς βοριάς
και να την πάλι η Σαπφώ στη δική της εκδοχή κι όχι παραλλαγμένη… Είναι ο βοριάς στα φτερά της πεταλούδας ως άνεμος κατ’ όρος δρύσιν εμπέτων…
Όμως η Χάψα δεν μεμψιμοιρεί. Απολαμβάνει και τα γλυκά και τα ξινά του κήπου που ο Ίμερος κάρπισε,
με πορτοκάλια/ οι ξυπόλητοι καιροί/ θαρρώ ξεδιψούν
γέμισε ψάρια η θάλασσα και ηλιαχτίδες η φύση και τζιτζίκια με τη ματιά του Θεού που δένει τη δύση με την ανατολή. Η Μαίρη Χάψα είδε τον κόσμο σαν ευλογία, τη ζωή σαν χαρά και δημιουργία, είδε το φως το αληθινό, όσο μπορεί ένας άνθρωπος να το δει, και δοξολόγησε με τον τρόπο της τον Ίμερο, των πάντων γεννήτορα.
Τη συλλογή της κοσμούν ωραιότατα, αφαιρετικά, διακριτικά, ερωτικά μέλη γυναικείου σώματος, σαν αποσπάσματα ιδέας παραδείσου, σαν νότες παιγμένες με ένα δάχτυλο στο πιάνο, σαν ιδεογράμματα, σαν μονοκοντυλιές, φιλοτεχνημένες από το χέρι του συναδέλφου καλλιτέχνη Βασίλη Καψή. Ποιητογραφήσεις αποκαλεί τα έργα του η Μαίρη Χάψα· ποιητογραφήσεις εκείνος και κομψά χάικου εκείνη, έκλεισαν το πολύ μέσα στην ελάχιστη φόρμα του χάικου με απόλυτη αρμονία.
Ίμερος
Μαίρη Χάψα
Εκδόσεις Βακχικόν
94 σελ.
ISBN 978-618-231-049-6
Τιμή €12,72
Ανθούλα Δανιήλ δρ Φιλολογίας, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας, μέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
https://diastixo.gr/kritikes/poihsh/24867-xapsa-imeros
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου