- Λεύκη Σαραντινού
Μία έξοχη μελέτη, που διερευνά το φαινόμενο της εγγραμματοσύνης στην αρχαία Αθήνα και το πώς αυτό συνδέεται με τη δημοκρατία, εξέδωσαν οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2024). Το εν λόγω έργο έχει τίτλο Εγγραμματοσύνη και δημοκρατία στην Αθήνα του 5ου αιώνα και το υπογράφει η ιστορικός και αρχαιολόγος Άννα Μίσιου (1943-2011). Η Άννα Μίσιου γεννήθηκε στην Κατερίνη και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στη Σχολή Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ και επί δύο δεκαετίες δίδαξε Αρχαία Ιστορία στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το έργο της αναφέρεται στην αθηναϊκή δημοκρατία του 5ου αιώνα π.Χ., στη ρητορική, στις σχέσεις των δύο φύλων στην κλασική αρχαιότητα και στις σχέσεις των αρχαίων Ελλήνων με τους άλλους λαούς της Μεσογείου.
Σε ποιον βαθμό, λοιπόν, ήταν διαδεδομένη η εγγραμματοσύνη σε μία δημοκρατική κοινωνία όπως η αρχαία Αθήνα, στην οποία οι περισσότεροι πολίτες συμμετείχαν ενεργά στη διακυβέρνηση της πολιτείας; Ποιον ακριβώς ρόλο έπαιζε για τη δημοκρατία η εγγραμματοσύνη; Και όταν λέμε εγγραμματοσύνη, τι ακριβώς εννοούμε; Πράγματι, ήταν το ποσοστό των γραμματιζούμενων μεγαλύτερο στην αρχαία Αθήνα παρά στην υπόλοιπη αρχαία Ελλάδα;
Ένα βιβλίο με άρτια επιστημονική τεκμηρίωση.
Η Μίσιου διακρίνει, κατ’ αρχάς, την εγγραμματοσύνη σε διάφορα στάδια: από εντελώς απούσα μέχρι την οριακή εγγραμματοσύνη, τη μερική εγγραμματοσύνη, αλλά και τη λογοτεχνική, αυτήν που θεωρούμε δηλαδή ως πλήρη εγγραμματοσύνη. Οπωσδήποτε, στην αρχαία Αθήνα δεν μπορούμε να μιλάμε για πλήρη εγγραμματοσύνη στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, εφόσον όμως οι περισσότεροι Αθηναίοι πολίτες περνούσαν σε κάποια φάση της ζωής τους από το αξίωμα του βουλευτή, είναι εύλογο να υποθέσουμε πως διέθεταν τουλάχιστον οριακή εγγραμματοσύνη. Φυσικά, το ποσοστό των γραμματιζούμενων στην αρχαία Αθήνα δεν οφείλεται μόνο στη δημοκρατία, αλλά και στην έκταση του εμπορίου της πόλης. Την εγγραμματοσύνη των πολιτών μαρτυρεί, εξάλλου, και η πληθώρα των οστράκων –λόγω του θεσμού του οστρακισμού– αλλά και των πολλών επιγραφών που έχουν βρεθεί στην πόλη.
Η συγγραφέας αποδεικνύει με σθεναρά επιχειρήματα ότι απόψεις όπως, λ.χ., ότι η αρχαία Αθήνα ήταν αγροτική οικονομία και επομένως δεν μπορεί να διέθετε μεγάλο ποσοστό γραμματιζούμενων είναι πέρα ως πέρα λανθασμένη. Η εγγραμματοσύνη διευκόλυνε την επικοινωνία και αυτό είναι κάτι που το γνώριζαν καλά οι αρχαίοι Αθηναίοι. Τα γράμματα συνέδεαν μεταξύ τους τους δήμους της Αθήνας και εξυπηρετούσαν πολιτικούς σκοπούς. Φυσικά, οι πηγές μας για την κλασική αρχαιότητα και το συγκεκριμένο θέμα είναι ελλιπείς, αλλά όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο ότι η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία ήταν πράγματι το πρώτο κράτος με μεγάλο ποσοστό γραμματιζούμενων ανθρώπων στους κόλπους του.
Η παρούσα έκδοση διαθέτει εικόνες, χάρτες και κατατοπιστικά σχεδιαγράμματα που βοηθούν τον αναγνώστη να κατανοήσει καλύτερα το όλο θέμα. Πρόκειται για ένα βιβλίο με άρτια επιστημονική τεκμηρίωση που απευθύνεται, πρωτίστως, σε εξειδικευμένο σε ιστορικά θέματα αναγνωστικό κοινό.
Εγγραμματοσύνη και δημοκρατία στην Αθήνα του 5ου αιώνα
Άννα Μίσιου
Μετάφραση: Έφη Μαργέλη
Επιστημονική επιμέλεια: Γιώργος Μητρόπουλος
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
312 σελ.
ISBN 978-618-230-049-7
Τιμή €27,00
Η Λεύκη Σαραντινού είναι ιστορικός και συγγραφέας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου