Εκτός από τις γνωστές πηγές του έργου του Καζαντζάκη (Όμηρος, Βούδας, Νίτσε, Μπερκσόν, Χριστός), υπάρχουν και άλλες, άμεσες ή έμμεσες, που δεν κατονομάζονται. Ο συγγραφέας-ερευνητής επισημαίνει τέσσερις κατηγορίες πηγών: τους υπαρξιακούς συγγραφείς και τα μυστικιστικά ρεύματα, τις πηγές που προέρχονται από τους Ρώσους Ντοστογιέφσκι και Τολστόι, τις επιδράσεις που δέχτηκε από το Βυζάντιο, τα ορθόδοξα συναξάρια, τους Πατέρες της Εκκλησίας και τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης και τέλος μια απόκρυφη πηγή που ουδόλως κατονομάζεται στο έργο του, αυτή της θεοσοφίας και του ελευθεροτεκτονισμού (όπου ήταν ενταγμένος). Σε αυτά όλα θα πρέπει να προστεθούν η Βίβλος και τα απόκρυφα Ευαγγέλια.
Κι όμως, ο μυστικισμός που διαπνέει το έργο του έρχεται σε αντίφαση με τον δεδηλωμένο αγνωστικισμό του, σε σημείο που ο ίδιος ο Καζαντζάκης να διερωτάται: «Υπάρχει λοιπόν ένας θρησκευτικός mystique μέσα μου;»
Ανατρέχοντας στα βιογραφικά του Καζαντζάκη ο συγγραφέας βλέπει την επίδραση του Φρόιντ ακόμα και στην παράξενη εκείνη «δερματοπάθεια» από την οποία προσεβλήθη στη Βιέννη (1922). Η ασθένεια έγινε αφορμή να μυηθεί ο συγγραφέας στην ψυχανάλυση (της οποίας η επίδραση ανιχνεύεται και στο θεατρικό του έργο Μέλισσα(1937). Η αντιπαράθεση πατέρα-γιου διακρίνεται και στον Φτωχούλη του Θεού («παλεύουν μέσα μου η μάνα μου κι ο κύρης μου κι όλη μου τη ζωή παλεύω να τους φιλιώσω»). Στα μυθιστορήματα του συγγραφέα «η θεότητα διαλέγει τους καλύτερους» σημειώνει ο Κίμων Φράιερ, ενώ η θεωρία του Δαρβίνου τον έχει αναμφισβήτητα επηρεάσει («Αν ξύσεις λίγο το πετσί μας, αν ξύσεις λίγο την ψυχή μας, θα βρεις από κάτω τη γιαγιά μας τη μαϊμού» γράφει στηνΑναφορά στον Γκρέκο). Σε πλειάδα έργων του ο Καζαντζάκης δεν κρύβει την επίδραση που του ασκήθηκε από ιδεαλιστές φιλοσόφους, όπως του Μπερντιάεφ (η άποψή του περί ελευθερίας του ανθρώπου απαλλάσσει τον Θεό από την ευθύνη για το κακό, βλ. Αδελφοφάδες) αλλά και κυρίως του Ντοστογιέφσκι. Υπαρξιακοί στοχαστές και οι δυο τους ενώνονται ιδεολογικά, καθώς μέσα από τα πρόσωπα των έργων τους προβάλλουν ιδέες. Κοινοί τους προβληματισμοί η τραγικότητα, η μηδαμινότητα, η αντιφατικότητα του ανθρώπου, η ζωή μετά θάνατον. Και ο Νίτσε όμως, βαθύς μελετητής και ο ίδιος του Ντοστογιέφσκι, υπήρξε δάσκαλος του Καζαντζάκη.
Από τα σημεία «εκπληκτικής ομοιότητας» που επισημαίνονται ξεχωρίζουμε: «Ο Αρκάδο Ντολγκορούκι στον Έφηβο του Ντοστογιέφσκι, όπως και ο Στάρετς Ζωσιμάς βλέπουν το θείο πίσω από κάθε χορταράκι, ζουζούνι, μέλισσα, μικρά και μεγάλα ζώα. Το ίδιο κάνει και ο Φραγκίσκος της Ασίζης, ο Φτωχούλης του Θεού στον Καζαντζάκη. Θαυμάζει τον Θεό μέσα στη φύση. Έτσι κι ο παπα-Φώτης στο Ο Χριστός ξανασταυρώνεται. Από την άλλη η έννοια της «αυτοτελείωσης» οδηγεί στον Τολστόι, του οποίου οι απόψεις διαπνέουν ολόκληρο τον συγγραφέα για μια περίπου εικοσαετία. Όσο για την επίδραση που δέχτηκε από τα Συναξάρια, τους Πατέρες και το Βυζάντιο, μεταξύ των αναφορών που γίνονται επισημαίνεται κυρίως το ότι ηΑσκητική του Καζαντζάκη, ενώ φιλοσοφικά αποπνέει σκέψεις νιτσεϊκής και μπερξονικής προέλευσης, ουσιαστικά εμπεριέχει εικόνες που θυμίζουν βιβλικά κείμενα και περιγραφές των μυστικών Πατέρων.
Κλείνοντας το αξιόλογο αυτό βιβλίο μένουμε με την αίσθηση της απελευθερωτικής γνώσης αλλά και της σχετικότητας των πραγμάτων, που διευρύνεται τόσο από την αναδίφηση όσο και από τη βαθιά μελέτη. Ο Καζαντζάκης αγγίζει πάντα την ανθρώπινη ψυχή. Γι’ αυτό και το έργο του αλλά και τα περί αυτό γραφόμενα θα συνεχίσουν να ελκύουν τον αναγνώστη.
Οι πνευματικοί πατέρες του Νίκου Καζαντζάκη
Δημήτρης Τσινικόπουλος
Φυλάτος
130 σελ.
ISBN 978-618-5232-75-7
Τιμή: €13,32
https://diastixo.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου