«Στη Φλωρεντία το 1439, ο Πλήθων διαπίστωνε το θερμό ενδιαφέρον της Δύσεως για τον Ελληνισμό και η ελπίδα του φούντωνε. Ήλπιζε επίσης πως η Ελλάδα θα ξέφευγε από τους κινδύνους που την απειλούσαν. Όταν ο Γεώργιος ο Τραπεζούντιος τον ρώτησε ποια πίστευε πως θα ήταν η έκβαση στη διαμάχη της εποχής ανάμεσα στον Χριστιανισμό και το Ισλάμ, ο Πλήθων δήλωνε ευθαρσώς τη γνώμη του ότι οι αντιμαχόμενες αυτές θρησκείες θα εξέλιπαν και θα θριάμβευαν τα νομιζόμενα των Εθνικών.
Ο Γεώργιος ο Τραπεζούντιος περιγράφει ως εξής τη συνομιλία του με τον Γεώργιο Γεμιστό:
«Audivi ego ipsum Florentiae...asserentem unam eandemque religionem uno animo, una mente, una praedicatione universum orbem paucis post annis, esse suscepturum. Cumque rogassem Christine an Machumeti? Neutram inquit, sed non a gentilitate differentem.»
«Τον άκουσα εγώ ο ίδιος στη Φλωρεντία....να δηλώνει πως σε λίγα χρόνια θα υπάρχει μία και μόνη θρησκεία που θα διδάσκεται και θα υιοθετείται με κοινή συμφωνία όλων στην οικουμένη. Κι όταν τον ρώτησα «του Χριστού ή του Μωάμεθ;», απάντησε «Καμία απ’ τις δυο, αλλά δεν θα διαφέρει από αυτήν των Εθνικών».
«Οι νόμοι» του Πλήθωνα γράφτηκαν για να αποκαλύψουν την αρχαία σκέψη σε έναν κόσμο που θα ήταν έτοιμος να τη δεχθεί. Πεντέμισι αιώνες αργότερα μπορούμε να κάνουμε μια εκτίμηση: Η ιστορία δεν εξελίχθηκε ακριβώς όπως σχεδίαζε ο Πλήθων. Η Ελλάδα έπεσε στους Οθωμανούς. Ο πατριάρχης Σχολάριος έριξε τους Νόμους στην πυρά και συνεργάστηκε με τους Οθωμανούς. Η Ορθοδοξία του Σχολάριου ανέκτησε τον χαμένο έλεγχο της χριστιανικής Ανατολής, ενώ στη Δύση το μήνυμα του Πλήθωνα με παραλήπτη την Αναγέννηση χάθηκε στις φλόγες της ιεράς εξέτασης. Ωστόσο, ο Ελληνισμός δεν πνίγηκε. Στην Ελλάδα, χρειάστηκαν τέσσερεις αιώνες για να οδηγήσει στην ελεύθερη πατρίδα που ονειρευόταν ο Πλήθων. Αλλά στη Δύση, ο Ελληνισμός διείσδυσε αμέσως στη σκέψη, στις τέχνες και στις επιστήμες και η συμβολή του ήταν αναντίρρητη. Διότι αν και η Αναγέννηση στα σπάργανά της ήταν ιταλικό φαινόμενο, η μεγάλη Αναγέννηση αντιθέτως αρχίζει με την ελληνική επιρροή και ειδικότερα με την εμφάνιση του Πλήθωνα στη Φλωρεντία.
Η πιο σημαντική αιτία της ήταν η μαζική εισαγωγή αρχαίων ελληνικών έργων και των πλατωνικών παραδόσεων της σχολής του Μυστρά. Ένας ορθολογικός ιδεαλισμός ξεπήδησε από την Αναγέννηση, ο οποίος έκανε να καρποφορήσει κάθε γόνιμο στοιχείο της σκέψης του Μυστρά.
Σε τελική ανάλυση, από τον 15ο αιώνα κι ύστερα, η συσχέτιση των δυνάμεων άλλαξε προς την κατεύθυνση που προέκρινε ο Πλήθων, αλλά οι ίδιες οι δυνάμεις αυτές κι ο ανταγωνισμός τους διατηρούνται. Στον Δωδεκάλογο του Γύφτου του Κωστή Παλαμά, ο γύφτος βλέπει τους ανθρώπους να κινούνται και να μετριούνται γύρω από την πυρά όπου κάηκαν οι Νόμοι. Κι ο Κωνσταντίνος Δημαράς στις «Σημειώσεις για τον Τάφο του Γεμιστού», αναπολώντας στο μνήμα του Γεμιστού στο Ρίμινι, ένιωθε τη ψυχή του διχασμένη ανάμεσα στο «προκλητικό» ελληνικό κάλλος από τη μια μεριά και στην υπόσχεση της ταπεινής υποταγής από την άλλη.
Ακόμα και σήμερα πονάει η επιλογή ανάμεσα στο Βυζάντιο και στην Ελλάδα.»
Η μετάφραση των αποσπασμάτων έγινε από τον Γιάννο Ευπραξιάδη και είναι από τον επίλογο του βιβλίου του François Massai, «Pléthon et le Platonisme de Mistra» σελ. 380-383.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου