Η Ζωή Μπέλλα-Αρμάου γεννήθηκε στον Βόλο. Είναι φιλόλογος, ομότιμη Σχολική Σύμβουλος και διευθύντρια της σειράς Aldina των εκδόσεων Gutenberg, η οποία έγινε αφορμή για τη συζήτησή μας.
Διευθύνετε τη νέα σειρά βιβλίων των εκδ. Gutenberg με τίτλο «Aldina». Εμπνευστής της σειράς ήταν ο αείμνηστος σύζυγός σας, φιλόλογος, ποιητής και εξέχων επιμελητής βιβλίων Δημήτρης Αρμάος. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;
Ο Δημήτρης Αρμάος ήταν εδώ και πολλά χρόνια συνεργάτης των εκδόσεων Gutenberg, είτε ως συγγραφέας είτε ως επιμελητής βιβλίων, κυρίως της πολύ σημαντικής σειράς Orbis Literae, που τύχη αγαθή το έφερε να συνεργαστεί, για την κατάρτιση του προγράμματός της, με τον πολύ σημαντικό διανοούμενο, συντοπίτη μας, Θανάση Χριστοδούλου (που έχει και τη διεύθυνση της Orbis). Το 2014, ο Δημήτρης οργάνωσε ένα νέο εκδοτικό πρόγραμμα, την Aldina, που περιλαμβάνει περισσότερους από 200 τίτλους κλασικών έργων, παλαιότερων και σύγχρονων, με αυστηρό κριτήριο πάντα την ποιότητά τους, την αντοχή τους στο χρόνο. Όταν κατήρτιζε το πρόγραμμα, «φλεγόταν» ολόκληρος: να καταλήξει στα έργα, να βρει τους καλύτερους μεταφραστές, να συγκεντρώσει σχόλια, εισαγωγές και επίμετρα (κυρίως από ξένες εκδόσεις) που θα συνόδευαν κάθε κείμενο∙ να συνθέσει οδηγίες για την επιμέλεια και τη διόρθωση, να βρει καλές μεταφράσεις για επανέκδοση («τις καλές δουλειές δεν τις πετάμε», έλεγε). Γνώριζε την παγκόσμια λογοτεχνία όσο λίγοι, και είχε ένα αλάνθαστο κριτήριο να ξεχωρίζει το μεγάλο έργο. Χαιρόταν με τα καλά βιβλία τόσο όσο για λίγα πράγματα χάρηκε στη ζωή του.
Αρκεί μια σπίθα ανησυχίας να έχει ο άνθρωπος που θα μπει σ’ ένα βιβλιοπωλείο και θα βρει στην Aldina γοητευτικά βιβλία, φιλικά ακόμη και στην αφή, ευχάριστα στο μάτι και «ψυχαγωγικά» με ό,τι σημαίνει η λέξη.
Θα μας εξηγήσετε γιατί δόθηκε ο τίτλος αυτός στη σειρά;
«Βάφτισε» τη σειρά Aldina, ως φόρο τιμής στη μεγάλη φυσιογνωμία της Αναγέννησης, τον τυπογράφο και εκδότη Άλδο (Aldus) Mανούτιο, που τόσο η αισθητική του αντίληψη για τη μορφολογία του βιβλίου όσο και η αυστηρότητα της επιμέλειας των κειμένων που βγήκαν απ’ το τυπογραφείο του (αρχαίοι Έλληνες, Βυζαντινοί και Λατίνοι συγγραφείς) καθορίζουν μέχρι σήμερα τα κριτήρια του πραγματικά καλού βιβλίου, ασχέτως αν πολύ συχνά οι νόμοι της αγοράς τα παρακάμπτουν. Είχε προγραμματιστεί, λοιπόν, τα πρώτα βιβλία της Aldina να εκδοθούν το 2015, στα 500 χρόνια από το θάνατο του Μανούτιου. Δυστυχώς, αυτήν τη χρονιά, ο Δημήτρης έφυγε από κοντά μας. Ο εκδοτικός οίκος, που υποστήριξε με θέρμη όλον το σχεδιασμό του, θέλησε να τον υλοποιήσουμε ― και να ’μαστε εδώ, σηκώνοντας, όλοι οι συντελεστές της έκδοσης, αυτήν τη μεγάλη ευθύνη, σε μια προσπάθεια να μην προδώσουμε το όραμα του εμπνευστή της.
Και το λογότυπο της σειράς;
Το λογότυπο, ένα δελφίνι τυλιγμένο γύρω από μια άγκυρα, ήταν το λογότυπο των εκδόσεων του Μανούτιου. Το βρίσκουμε σ’ ένα ρωμαϊκό νόμισμα του 80 μ.Χ. μαζί με την επιγραφή «festina lente», δηλαδή «σπεύδε βραδέως», ένα οξύμωρο που αποδίδει το πνεύμα του ουμανιστή Άλδου για την ταχύτητα αλλά και την προσοχή με την οποία πρέπει να εκδίδονται τα βιβλία
Ποιο κενό έρχεται να καλύψει στο χώρο των εκδόσεων η Aldina;
 |
| Ελένα Joaquim Maria Machado de Assis Mετάφραση: Νίκος Πρατσίνης Gutenberg 387 σελ. ISBN 978-960-01-1815-5 Τιμή: €15,00 |
Πρόθεσή μας είναι να δώσουμε στους Έλληνες αναγνώστες θεμελιακά λογοτεχνικά έργα, κορυφαία στο είδος τους, πρωτοποριακά στη γραφή τους, σε άψογες εκδόσεις. Τα έργα επιλέγονται όχι για την ευκαιριακή εμπορική επιτυχία τους αλλά για τη συμβολή τους στην εξέλιξη του πνεύματος, δηλαδή έργα που, τελικά, βρίσκουν πάντα τη θέση τους στα χέρια και στην καρδιά των ανήσυχων και απαιτητικών αναγνωστών. Δεν θα έλεγα ότι καλύπτουν το κενό των μεγάλων έργων που παραμένουν ακόμα αμετάφραστα στη γλώσσα μας, αλλά μια συμβολή προς αυτή την κατεύθυνση νομίζω ότι έχουν.
Στα τέσσερα πρώτα βιβλία περιλαμβάνονται τρία μεταφρασμένα έργα αλλά και η επανέκδοση του Ζ του Β. Βασιλικού. Με ποια κριτήρια έχουν επιλεγεί;
Ναι, όντως, τα τέσσερα πρώτα βιβλία της Aldina χαράσσουν και τη στρατηγική της σειράς: καλές μεταφράσεις σε αναθεωρημένη επανέκδοση και πολύ κατατοπιστικές εισαγωγές και επίμετρα (Edgar Allan Poe, Η αφήγηση του Άρθουρ Γκόρντον Πιμ από το Ναντάκετ), βιβλία που πρώτη φορά μεταφράζονται (Colm Toibin, Καραβοφάναρο στο Μαύρο Νερό), συγγραφείς που πρώτη φορά μεταφράζονται έργα τους στη γλώσσα μας (Joaquim Maria Machado de Assis, Ελένα), αλλά και ελληνικά καταξιωμένα έργα (Βασ. Βασιλικός,Ζ. Φανταστικό Ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος).
Ποια είναι τα βιβλία που θα εκδοθούν στη συνέχεια;
Έχουμε, όπως σας είπα, έναν μακρύ κατάλογο, τον οποίο μάλιστα συνεχώς τον εμπλουτίζουμε – αυτό ίσως λέγεται εκδοτική απληστία! Για να σας δώσω το στίγμα των προθέσεών μας, μπορώ να σας αναφέρω μερικά από τα έργα που βρίσκονται σε στάδιο επιμέλειας: πρόκειται για γνωστούς συγγραφείς όπως Balzac, Wilkie Collins, Gustave Flaubert, Friendrich Schlegel, Virginia Woolf, Miguel de Unamuno, αλλά και λιγότερο γνωστούς στο ευρύ κοινό, νεότερους κυρίως∙ ας αναφέρω τον Αμερικανό John Edward Williams (ετοιμάζουμε δύο βιβλία του), τον Γερμανό Jürgen Buchmann, και τη Djuna Barnes, Αμερικανίδα, που έχει δώσει πολύ σημαντική δουλειά στο χώρο του μοντερνισμού. Επανεκδίδουμε πολύ καλές μεταφράσεις, βέβαια πάντα αναθεωρημένες, των Ford Madox Ford, Thomas Pynchon, Balzac, Henry James, Peter Handke, Robert Musil, και, τέλος, έχουμε συμπεριλάβει στον κατάλογό μας βιβλία μυστηρίου (που θα αποτελέσουν υποσειρά της Aldina), με βιβλία εμβληματικά στο είδος τους, όπως ιστορίες του Sir Arthur Conan Doyle, του συγγραφέα που δημιούργησε τον θρυλικό Σέρλοκ Χoλμς, αλλά και της Anna Katharine Green, που λίγοι γνωρίζουν ότι υπήρξε πρωτοπόρος στο αστυνομικό μυθιστόρημα. Και φυσικά πολλά άλλα.Πρόθεσή μας είναι να δώσουμε στους Έλληνες αναγνώστες θεμελιακά λογοτεχνικά έργα, κορυφαία στο είδος τους, πρωτοποριακά στη γραφή τους, σε άψογες εκδόσεις.
Ποια είναι τα σημεία εκείνα στα οποία δώσατε ιδιαίτερη προσοχή ώστε να φθάσουν στα χέρια των αναγνωστών τα βιβλία, που ήδη αποτελούν είδηση στο χώρο των εκδόσεων;
Πρώτα-πρώτα οι μεταφράσεις περνούν από εξονυχιστική επιμέλεια και διόρθωση, μέχρι και το τελευταίο λεπτό της εκτύπωσής τους (αν και, για να είμαι ειλικρινής, αλάνθαστο βιβλίο δεν υπάρχει!). Το κάθε βιβλίο συμπληρώνεται με τον αναγκαίο σχολιασμό, σημαντικούς προλόγους και επίμετρα, στοιχεία που βοηθούν τον αναγνώστη όχι απλώς να διαβάσει το έργο αλλά να το μελετήσει και να διαμορφώσει πιο ολοκληρωμένη άποψη για τον συγγραφέα, το έργο και την εποχή του. Πολύ σημαντικό στοιχείο είναι και η μορφή του βιβλίου: η γραμματοσειρά, η σελίδωση, τα εξώφυλλα, τα πρωτοσέλιδα, ακόμη και ο κολοφώνας, όλα σχεδιάζονται και εκτελούνται από ένα επιτελείο συνεργατών, με επικεφαλής τον καλλιτέχνη της τυπογραφίας Γιάννη Μαμάη, που δεν επιτρέπει σε καμία σελίδα να χάνει την αρμονία και την καλαισθησία της. Για τα εξώφυλλα και τα άλλα κοσμήματα συνεργαζόμαστε με νεοέλληνες ζωγράφους και γραφίστες που δίνουν στο κάθε βιβλίο έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα.
Kάποιοι βρίσκουν ομοιότητες με τη σειρά Orbis Literae, επίσης των εκδ. Gutenberg. Θέλετε να διευκρινίσετε;
 |
| Η αφήγηση του Άρθουρ Γκόρντον Πιμ από το Ναντάκετ Edgar Allan Poe Μετάφραση: Πολύκαρπος Πολυκάρπου Gutenberg 509 σελ. ISBN 978-960-01-1813-1 Τιμή: €20,00 |
Η Orbis, στα 25 χρόνια πορείας της, έχει να επιδείξει πολύ μεγάλα, σε σημασία και έκταση, κλασικά έργα. Η βασική διαφορά είναι ότι η Aldina περιλαμβάνει και παλαιότερα κλασικά έργα, αλλά μικρότερης έκτασης –άσχετo αν εμείς με τα συνοδευτικά υλικά επαυξάνουμε τον όγκο τους (είναι λ.χ. η περίπτωση του Πόε)–, αλλά κυρίως, όπως σας είπα, έργα πιο σύγχρονα, ελληνικά και ξένα. Μια άλλη ομοιότητα με την Orbis είναι η επιλογή του πολυτονικού: ο Αρμάος έγραφε ακόμη και τις πιο απλές σημειώσεις του και την αλληλογραφία του, πόσω μάλλον τα βιβλία του, σε πολυτονικό, όχι από φετίχ (αν και για να πούμε την αλήθεια, αισθητικά δεν συγκρίνεται ένα πολυτονικό μ’ ένα μονοτονικό βιβλίο!), αλλά γιατί το ισχύον μονοτονικό δεν έχει λύσει όλα τα προβλήματα της ανάγνωσης.
Πόσο τολμηρό εγχείρημα αποτελεί η Aldina στη σημερινή εποχή που ο χώρος των εκδόσεων περνά τη δική του κρίση;
Είναι όντως, αλλά έχουμε εμπιστοσύνη στο κριτήριο των αναγνωστών και στην ανάγκη τους να βρουν το καλό βιβλίο στη γλώσσα τους. Ήδη, η ανταπόκριση είναι τόσο θερμή που μας δίνει θάρρος να συνεχίσουμε.
Σε ποιους αναγνώστες απευθύνεται η Aldina;
Νομίζω σε όλους. Αρκεί μια σπίθα ανησυχίας να έχει ο άνθρωπος που θα μπει σ’ ένα βιβλιοπωλείο και θα βρει στην Aldina γοητευτικά βιβλία, φιλικά ακόμη και στην αφή, ευχάριστα στο μάτι και «ψυχαγωγικά» με ό,τι σημαίνει η λέξη. Θέλουμε ακόμη και ο αναγνώστης που αγοράζει ένα βιβλίο για τις διακοπές του να βρει στα βιβλία μας τέτοια απόλαυση και ικανοποίηση, που να τον κάνουν να ανατρέξει να βρει και άλλα έργα του ίδιου συγγραφέα ή της εποχής ή του λογοτεχνικού είδους και να αναζητήσει κάτι περισσότερο. Στόχος μας είναι η Aldina να αποτελέσει κομμάτι της αυτομόρφωσης του ατόμου.
Ποιο είναι το δικό σας αγαπημένο βιβλίο της σειράς;
Ξέρετε, τα βιβλία είναι σαν τα παιδιά μας: αν είμαστε καλοί γονείς, τα αγαπάμε όλα εξίσου. Μπορώ να σας πω όμως τις ιδιαίτερες «χάρες» του καθενός: Η Αφήγηση του Άρθουρ Γκόρντον Πιμ έχει όλη την ιδιοφυία του συγγραφέα της, που μας χαρίζει ένα συναρπαστικό ταξίδι στην Ανταρκτική αλλά και στις πιο σκοτεινές πτυχές της ύπαρξής μας. Το Καραβοφάναρο έχει την τόλμη να αγγίξει πολύ λεπτά ζητήματα των ανθρώπινων σχέσεων, ενώ το Ζ συνδυάζει τα ιστορικά ντοκουμέντα για τη δολοφονία του Λαμπράκη με μοναδικούς λυρικούς μονολόγους, και, τέλος, η Ελένα, έχει τη χάρη της κλασικής πλοκής ― και, πώς να το κάνουμε, μας αρέσουν ακόμη τα ρομάντσα, όταν είναι τόσο καλογραμμένα όσο αυτό.
Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στον Βόλο. Ποια είναι η σημερινή σας σχέση με τη γενέτειρά σας και ποια συναισθήματα τρέφετε γι’ αυτήν;
Στον Βόλο συντηρούμε ακόμη το ισόγειο σπίτι όπου μεγαλώσαμε με την αδερφή μου, όπου ακόμη ζει η μητέρα μας, μια γυναίκα 90 χρόνων που αυτοσυντηρείται, και που έχει καταγράψει στη μνήμη της όλη την ιστορία της πόλης μας. Οι οικογένειές μας συγκεντρώνονται στις γιορτές ή το καλοκαίρι και είναι αυτές λίγες, αλλά τόσο αναγκαίες στιγμές επικοινωνίας. Το σπίτι μας το έχουν περικυκλώσει πολυκατοικίες, από τους παλιούς γείτονες έχουν μείνει πολύ λίγοι, αλλά η κυρία Μαρίκα επιμένει να καλλιεργεί τα λουλούδια και τα οπωροφόρα της, να φτιάχνει το νερατζάκι γλυκό και να δέχεται για καφέ τις φίλες και τους φίλους που την επισκέπτονται. Αγαπώ πολύ τον Βόλο, γιατί εδώ βρίσκω τη γαλήνη της παλιάς μου αυλής και τις μνήμες της εφηβείας μου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου