Ο Ευάγγελος Μαυρουδής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1953. Οι γονείς του είναι πρόσφυγες από τη Σμύρνη. Από φοιτητής εργάζεται αθόρυβα στο χώρο του πνεύματος και της τέχνης. Ζει στη Ραφήνα. Είναι γιατρός και δημοτικός σύμβουλος.
Μίλησε στο diastixo.gr με αφορμή το βιβλίο Το κόκκινο τανγκό που συνέγραψε με τον Κώστα Κουτσομύτη και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
Ο Κώστας Κουτσομύτης γράφει στον πρόλογο του μυθιστορήματος ότι η ιδέα του βιβλίου ξεκίνησε το 1993. Από ποια αφορμή;
Εκείνη την εποχή είχε μόλις αποκαλυφθεί η αλήθεια για την αυτοκτονία του Νίκου Ζαχαριάδη. Μέχρι τότε όλοι «ήξεραν» πως ο πρώην γενικός γραμματέας του ΚΚΕ είχε πεθάνει από την καρδιά του. Οι λεπτομέρειες, η έκθεση του ιατροδικαστή, τα ημερολόγια που κρατούσε ο ίδιος, τα έγγραφα από το αρχείο της Κα Γκε Μπε μέσα από το βιβλίο του Πέτρου Ανταίου Ν. Ζαχαριάδης, Θύτης και Θύμα είχαν σοκάρει τον Κώστα. Η αρχική ιδέα ήταν να το κάνει σίριαλ.
Η ζωή του Νίκου Ζαχαριάδη ήταν συναρπαστική. Το ίδιο όμως δεν ήταν και η ιστορία της Αριστεράς;
Συμφωνώ. Είναι συναρπαστική, μα ταυτόχρονα άγνωστη. Έχει αρκετές σκιές και μύθους αλλά και ηρωισμούς και πραγματικούς ήρωες. Πρόκειται για συγκλονιστική ιστορία και, καθώς από το άσπρο-μαύρο περνάμε σιγά-σιγά στο έγχρωμο, πιστεύω ότι η αληθινή ιστορία της Αριστεράς θα απασχολήσει σοβαρά τη λογοτεχνία τις επόμενες δεκαετίες.
Η αφήγηση του μυθιστορήματος ξεκινά από το 1945 και φτάνει μέχρι το 1991. Γιατί διαλέξατε αυτή την περίοδο; Τι θέλατε να δείξετε με αυτή την προτίμησή σας;
Και ο ίδιος προβληματίστηκα με την επιμονή του Κώστα να ξεκινάμε το 1945 και να τελειώνουμε το 1973 με την αυτοκτονία. Οι αρχικές μου προτάσεις, γεμάτες ομηρικά μπρος πίσω –τα οποία λατρεύω– απορρίπτονταν. Επέμενε στην παρατακτική εξέλιξη της υπόθεσης, έτσι όπως την είχε σκεφτεί παλιά για το σίριαλ. Αναζήτησα μέσα μου την αιτία της επιμονής του. Κατέληξα ότι εκείνο που τον επηρέαζε ήταν το βιβλικό στοιχείο το οποίο υποκρύπτεται στη δομή αυτή: Ο ερχομός του Ζαχαριάδη το ’45 θυμίζει τη μετά βαΐων και κλάδων είσοδο στα Ιεροσόλυμα. Η πορεία των πραγμάτων από κει και πέρα αντιστοιχεί στην κορύφωση των Παθών, στη Μεγάλη Εβδομάδα του ελληνισμού. Έτσι, σκέφτηκα να χωρίσουμε το βιβλίο σε επτά κεφάλαια και να τελειώσουμε με τη δεύτερη ταφή του ήρωα το ’91, που αντιστοιχεί ουσιαστικά στην ανάστασή του. Γι’ αυτό και η δράση ιστορείται όπως αποκαλύπτεται από τα μάτια και την οπτική γωνία τεσσάρων αφηγητών με συμβολικά ονόματα: Λουκάς, Ματθαίος, Μαρκέλα, Κουτσογιάννης. Ο Ζαχαριάδης, άλλωστε, ήταν ο «Θεός» της Αριστεράς.
Το μυθιστόρημα αναδεικνύει την ανθρώπινη πλευρά της προσωπικότητας του Ζαχαριάδη και την τραγικότητα του χαρακτήρα του. Μπορεί να διακρίνει κανείς αντιστοιχίες με ήρωες αρχαίων τραγωδιών, με αρχέτυπα της μυθολογίας, με χαρακτήρες του Σαίξπηρ.
Είναι αλήθεια ότι έχουν γραφεί πολλά βιβλία για τον Νίκο Ζαχαριάδη. Γιατί η προσωπικότητά του απέκτησε τόσο μεγάλη φήμη ώστε να ασχοληθούν μαζί του τόσοι συγγραφείς;
Ο Ζαχαριάδης ταυτίζεται με την τραγωδία του Εμφυλίου και την ήττα της Αριστεράς. Στην προσπάθεια της ανάλυσης των πολιτικών επιλογών και της κατανομής των ευθυνών για τα γεγονότα έχουν γραφτεί πολλά. Καθώς αποτελεί κομβική προσωπικότητα, λόγω της θέσης του και του ρόλου του στην ιστορία, είναι φυσικό να αναφέρεται από όλους όσους έχουν εκδώσει αυτοβιογραφικές αφηγήσεις ή πολιτικές μπροσούρες και φυσικά από τους ιστορικούς. Έχουν γραφτεί ακόμα και προσωπικές τάχα εξομολογήσεις γεμάτες μυθεύματα, οι οποίες γράφτηκαν εκ του ασφαλούς, μια και ο εξομολογούμενος είχε πεθάνει. Αυτές διαψεύστηκαν, βέβαια, όταν αποκαλύφθηκαν τα ντοκουμέντα. Τα πραγματικά μυθιστορήματα, ωστόσο, και οι ψυχογραφικές παρουσιάσεις του είναι λίγες. Υπάρχει το Αντικείμενο του Φρέντυ Γερμανού, η Οδύσσεια των Διδύμων του Αλέξη Πάρνη, η Οδός Παυλώφ 22 του Γιώργου Λεονταρίτη και τώρα το Κόκκινο τανγκό.
Το μυθιστόρημα είναι μια τεχνική για να γράψεις όλα αυτά που δεν ειπώθηκαν για τη ζωή του Νίκου Ζαχαριάδη. Ποια στοιχεία προσέξατε και ποια άλλα αποφύγατε;
Ο στόχος ήταν να παρουσιάσουμε το ανθρώπινο στοιχείο στο χαρακτήρα και στη ζωή του Ζαχαριάδη. Δεν κάνουμε πολιτική ανάλυση ούτε κριτική των πράξεων, των επιλογών, των παραλείψεων, της ιδεολογίας του ή των ιδεοληψιών του. Οι λεπτομέρειες που μας ενδιέφεραν ήταν απλές μα δυσεύρετες. Αφορούσαν άγνωστες και φαινομενικά ασήμαντες πτυχές της προσωπικότητάς του όπως λ.χ. τα διαιτητικά του γούστα ή οι καθημερινές, προσωπικές του συνήθειες. Διερευνήσαμε τις σχέσεις του με τους δικούς του, τη μητέρα του, τις γυναίκες που αγάπησε, τα παιδιά του, τ’ αδέλφια του, τη μουσική που άκουγε, την ποδοσφαιρική ομάδα που υποστήριζε, τον τρόπο της ομιλίας του, το ύφος του στις προσωπικές συζητήσεις. Όλα αυτά έχουν θεμελιακή σημασία για την παρουσίαση του χαρακτήρα του. Αποφύγαμε κάποιες λεπτομέρειες που κινδύνευαν να καταστούν συκοφαντικές: λ.χ., σύμφωνα με τη μαρτυρία της μαγείρισσάς του, κάθε πρωί έτρωγε χαβιάρι με λεμόνι, «το φάρμακό μου», όπως το έλεγε. Πρόκειται για απλή, καθημερινή ρώσικη συνήθεια, αρκετά διαδεδομένη στην κουλτούρα των ανθρώπων που έζησαν εκεί. Η αναφορά όμως της πράξης αυτής σε εποχές δύσκολες για τους συναγωνιστές του θα έπαιρνε σήμερα άλλη διάσταση, η οποία στην πραγματικότητα δεν υπήρχε.
Μέσα από το μυθιστόρημα αναδεικνύετε έναν ανθρώπινο γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος. Γνωρίζει, αλήθεια, ο κόσμος αυτή την πλευρά του;
 |
| Το κόκκινο τανγκό Νίκος Ζαχαριάδης, η άνοδος και η πτώση ενός ηγέτη Κώστας Κουτσομύτης, Ευάγγελος Μαυρουδής Κέδρος 568 σελ. ISBN 978-960-04-4707-1 Τιμή: €17,50 |
Νομίζω όχι. Το μυθιστόρημα αναδεικνύει την ανθρώπινη πλευρά της προσωπικότητας του Ζαχαριάδη και την τραγικότητα του χαρακτήρα του. Μπορεί να διακρίνει κανείς αντιστοιχίες με ήρωες αρχαίων τραγωδιών, με αρχέτυπα της μυθολογίας, με χαρακτήρες του Σαίξπηρ. Πρόκειται για έναν ηγέτη, έναν αρχηγό που από την κορυφή κατρακυλά στον απόπατο του καθεστώτος στο οποίο αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του. Για θύτη που γίνεται θύμα των μεθόδων και των αξιών που εξύμνησε και εφάρμοσε. Οι περισσότεροι από εκείνους που δεν συμφώνησαν ποτέ με την ιδεολογία του, που τον αποκαλούν σφαγέα, αρνούνται να τον δουν σαν άνθρωπο. Το αίμα θολώνει τα μάτια. Αλλά και οι περισσότεροι από εκείνους που ακόμα και σήμερα τον λατρεύουν ενοχλούνται από την εξιστόρηση των ανθρώπινων στοιχείων του χαρακτήρα του. Δεν επιτρέπουν, όχι μόνο τον τελευταίο, αλλά απολύτως κανέναν πειρασμό στο ιδανικό τους. Όσον αφορά, τέλος, τους επικρατούντες εικονολάτρες, έχω την αίσθηση ότι, μετά τη σχεδόν απόλυτη υιοθέτηση των πολιτικών επιλογών του, οι ανθρώπινες πτυχές της ζωής του αντιμετωπίζονται σύμφωνα με την κατά Ντοστογιέφσκι παραβολή του Μεγάλου Ιεροεξεταστή.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης πάλεψε όλη τη ζωή του για τα ιδανικά της Αριστεράς. Στο τέλος πέθανε απογοητευμένος. Γιατί πίστευε ότι όλοι τον πρόδωσαν;
Υπήρχε μια μανία καταδιώξεως τότε από όλους και για όλους. Βέβαια, οι μέθοδοι της Ασφάλειας διευκόλυναν τις εύκολες ρετσινιές. Όμως η συκοφαντία στην πολιτική είναι το αρχαιότερο όπλο. Ο Ζαχαριάδης το παράκανε, θεωρώντας χαφιέ ακόμα και τον μεγάλο του γιο, όπως και τους περισσότερους στενούς συνεργάτες του. Ίσως πρόκειται για παθολογικό στοιχείο της προσωπικότητάς του που επιδεινώθηκε από τον εγκλεισμό και την απομόνωση.
Λίγοι γνωρίζουν ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης μιλούσε ρωσικά, τουρκικά, ελληνικά και γερμανικά, που τα έμαθε κατά το διάστημα της παραμονής του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου. Αυτό δεν αποτελεί άλλο ένα σημαντικό στοιχείο;
Βεβαίως ήταν ικανός άνθρωπος με πολλά χαρίσματα και οργανωτικές ικανότητες. Έγραψε τον Αληθινό Παλαμάυπό συνθήκες αντίξοες σε ένα κελί απομόνωσης στην πτέρυγα Θήτα της Κέρκυρας, υπεξαιρώντας γραφική ύλη την οποία τον άφηναν να παίρνει με την ελπίδα ότι θα υπογράψει δήλωση μετανοίας. Το έγραψε, μάλιστα, στη φόδρα του σακακιού του. Και το έδωσε κρυφά στη μητέρα του, το μοναδικό πρόσωπο με το οποίο του επέτρεπαν να έρθει σε επαφή, και μάλιστα μία μόνο φορά το χρόνο. Ξεπέρασε ασύλληπτες αντιξοότητες, μα διέθετε ανεξάντλητο πείσμα. Προφανώς αυτό που πετυχαίνουμε σήμερα με τους υπολογιστές και τα προγράμματα γραφής είχε κατορθώσει να τα εφαρμόζει ο ίδιος μέσα στο μυαλό του. Το τελευταίο, μη διορθωμένο (αφού αυτοκτόνησε αμέσως μετά) κείμενό του, αποδεικνύει τη συγγραφική αξία του.
Ο Ζαχαριάδης έγραψε και κείμενα που εκδόθηκαν μετά από χρόνια. Αυτά δεν τον καθιέρωσαν και στην ιστορική διαδρομή της Αριστεράς;
Ήταν πολυγραφότατος. Το γραφείο του στο Βουκουρέστι, σύμφωνα με τη μαρτυρία της γυναίκας του, Ρούλας Κουκούλου, ήταν γεμάτο στυλό, Parker κυρίως. Μάλιστα, ένα τέτοιο διάλεξε κάποτε ως δώρο ο μεγάλος γιος του, και ο Νίκος τού επισήμανε ότι είχε επιλέξει το καλύτερο. Όταν έγραφε, του άρεσε να ακούει κλασική μουσική. Κείμενά του, κυρίως από την αρθρογραφία του «Ριζοσπάστη», έχουν κυκλοφορήσει πρόσφατα σε επιμέλεια Γιώργου Πετρόπουλου από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Όταν αποκαθηλώθηκε από την ηγεσία, τα στυλό Parker χρησιμοποιήθηκαν ως απόδειξη καπιταλιστικής τρυφηλότητας από τους εσωκομματικούς αντιπάλους του.
Το μυθιστόρημά σας Το κόκκινο ταγκό έχει γραφεί με κινηματογραφική τεχνική. Αποκαλύπτει και περιγράφει με έναν τρόπο που κερδίζει τον αναγνώστη. Ποια είναι η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού;
Είναι θετική. Εντυπωσιάζει η ταχύτητα με την οποία δηλώνουν πολλοί ότι διάβασαν το βιβλίο. Κάποιος είπε ότι ξεφυλλίζοντας το Κόκκινο τανγκό ένιωθε πως είχε βάλει στο μυαλό του ένα DVD. Κρίμα που δεν πρόλαβε να το ακούσει αυτό ο Κώστας. Θα είχε ενθουσιαστεί. Ο στόχος ήταν να αισθάνεται ο αναγνώστης πως παρακολουθεί μια κινηματογραφική ταινία.
Πρόκειται για συγκλονιστική ιστορία και, καθώς από το άσπρο-μαύρο περνάμε σιγά-σιγά στο έγχρωμο, πιστεύω ότι η αληθινή ιστορία της Αριστεράς θα απασχολήσει σοβαρά τη λογοτεχνία τις επόμενες δεκαετίες.
Αν και ξεκινήσατε αργά το ταξίδι στη συγγραφή, έχετε γράψει πέντε μυθιστορήματα. Παράλληλα, είστε γιατρός. Αλήθεια, πώς διαχειρίζεστε τον ελεύθερο χρόνο σας;
Ίσως οι απαιτήσεις για την καθημερινή άσκηση της ιατρικής τέχνης, δηλαδή η αναγκαία άμεση και απόλυτη προσήλωση σε κάθε περιστατικό, η αυτοσυγκέντρωση και η εξοικείωση με τον αιφνιδιασμό, η συναισθηματική ταύτιση μα ταυτόχρονα η αποστασιοποίηση από τα σοβαρά και πολλές φορές ακραία προβλήματα των συνανθρώπων προσδίδουν ελαστικότητα στο χρόνο. Βέβαια, τα τρία μυθιστορήματα της τριλογίας μπορεί να εκδόθηκαν μέσα σε 12 μήνες, αλλά είχαν προηγηθεί 15 χρόνια για τη συγγραφή τους. Οπωσδήποτε όμως, ό,τι γίνεται δεν γίνεται με το ζόρι.
Έχετε καταγωγή από τη Σμύρνη. Πριν από λίγο καιρό ορκίστηκε ο νέος μητροπολίτης Σμύρνης. Ποια είναι τα συναισθήματά σας για αυτή την πράξη;
Είναι συγκινητικό γεγονός. Ελπίζω να ξεπεραστούν οι αντιπαλότητες και οι προκαταλήψεις από όλες τις πλευρές. Για να ξαναφτιάξουμε μια συμβίωση, που στην πραγματικότητα επί αιώνες στηριζόταν στην άνωθεν εκπορευόμενη θρησκευτική ανοχή, στην άγνοια και στην αποδοχή αναλλοίωτων αξιών, χρειάζεται σήμερα γνώση, αποδοχή της διαφορετικότητας και αντοχή στις διαρκείς «σεισμικές» δονήσεις των εξελίξεων. Πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν μας ανήκουν ούτε τα εδάφη ούτε οι πατρίδες, αλλά ότι εμείς ανήκουμε σ’ εκείνα και ότι, όπως μοιάζουν μεταξύ τους αυτά, έτσι και εμείς μοιάζουμε μεταξύ μας παρά τις διαφορές.
Αν σας ρωτήσουμε ποιο βιβλίο είναι το πιο αγαπημένο σας, ποιο θα μας προτείνετε να διαβάσουμε;
Το πιο αγαπημένο βιβλίο είναι αυτό που τελειώνω τώρα. Φοβάμαι όμως πως, όταν οι αναγνώστες σας διαβάζουν τη συζήτησή μας, το πιο αγαπημένο βιβλίο θα είναι εκείνο που θα έχω ξεκινήσει, δηλαδή το επόμενο.
Ποια συμβουλή σας έδωσαν οι γονείς σας και την τηρείτε ακόμη;
Ο πατέρας μου έλεγε ότι τον τεχνίτη τον κάνουν τα εργαλεία του. Κι η μητέρα μου κάθε πρωί μού φώναζε: «Ξύπνα!».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου