Ο Δημήτρης Λέντζος είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες στιχουργούς.
Γράφει επίσης ποίηση, θέατρο και διηγήματα. Έχει εκδόσει πέντε βιβλία, μεταξύ των οποίων τα Θεία λειτουργεία της Ηλιανής, 1986, Ηλιανή εβδομάδα, 1987, Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, 2010. Το diastixo.gr τον συνάντησε με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του cd.
Γεννηθήκατε στις Μηλιές Ηλίας. Πώς γεννιέται ένας ποιητής στην επαρχία; Αυτή είναι μια ερώτηση που έχει σχέση με το τι είναι ταλέντο ή έμπνευση. Είναι η περίεργη σχέση με το άλλο με το έτερο, το θείο. Δεν μπορώ να καταλάβω τι συμβαίνει και φτάνει αυτή η στιγμή. Είναι όπως τα αισθήματα στον έρωτα, που κάτι έρχεται και σε συνεπαίρνει και δεν μπορείς να το ορίσεις. Όσο για την επαρχία, εγώ την κουβαλάω μέσα μου, σαν ευλογία και ζώντας πάντα σαν εξόριστος. Η επαρχία έχει ακόμη αυτά τα εξωτερικά στοιχεία που μπορούν να προσδιορίσουν μια εσωτερικότητα, όπως είναι τα στοιχεία της φύσης όπου η επαφή είναι άμεση, σε αντίθεση με την πόλη.
Θυμάστε σε ποια ηλικία παίρνετε το μολύβι και γράφετε;
Μπορώ να θυμηθώ πότε είχα αυτό τον σεληνιασμό, αυτή την έξαρση των αισθήσεων που σε οδηγεί να γράψεις δύο λέξεις: στην Δευτέρα με Τρίτη δημοτικού. Νομίζω πως ο ρόλος της γιαγιάς μου υπήρξε καταλυτικός, μια γυναίκα που έλεγε ιστορίες, παραμύθια δικά της. Εκεί λοιπόν άρχισα και εγώ να σκαρώνω στο μυαλό μου δικά μου πράγματα με αυτά τα ωραία στοιχεία τα ψεύτικα. Μέσα μου αυτά είναι τα πιο αληθινά μου πράγματα. Με έμαθε η γιαγιά μου να χρησιμοποιώ τις λέξεις μέσα στην απλότητά τους.
Γράφει επίσης ποίηση, θέατρο και διηγήματα. Έχει εκδόσει πέντε βιβλία, μεταξύ των οποίων τα Θεία λειτουργεία της Ηλιανής, 1986, Ηλιανή εβδομάδα, 1987, Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, 2010. Το diastixo.gr τον συνάντησε με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του cd.
Γεννηθήκατε στις Μηλιές Ηλίας. Πώς γεννιέται ένας ποιητής στην επαρχία; Αυτή είναι μια ερώτηση που έχει σχέση με το τι είναι ταλέντο ή έμπνευση. Είναι η περίεργη σχέση με το άλλο με το έτερο, το θείο. Δεν μπορώ να καταλάβω τι συμβαίνει και φτάνει αυτή η στιγμή. Είναι όπως τα αισθήματα στον έρωτα, που κάτι έρχεται και σε συνεπαίρνει και δεν μπορείς να το ορίσεις. Όσο για την επαρχία, εγώ την κουβαλάω μέσα μου, σαν ευλογία και ζώντας πάντα σαν εξόριστος. Η επαρχία έχει ακόμη αυτά τα εξωτερικά στοιχεία που μπορούν να προσδιορίσουν μια εσωτερικότητα, όπως είναι τα στοιχεία της φύσης όπου η επαφή είναι άμεση, σε αντίθεση με την πόλη.
Θυμάστε σε ποια ηλικία παίρνετε το μολύβι και γράφετε;
Μπορώ να θυμηθώ πότε είχα αυτό τον σεληνιασμό, αυτή την έξαρση των αισθήσεων που σε οδηγεί να γράψεις δύο λέξεις: στην Δευτέρα με Τρίτη δημοτικού. Νομίζω πως ο ρόλος της γιαγιάς μου υπήρξε καταλυτικός, μια γυναίκα που έλεγε ιστορίες, παραμύθια δικά της. Εκεί λοιπόν άρχισα και εγώ να σκαρώνω στο μυαλό μου δικά μου πράγματα με αυτά τα ωραία στοιχεία τα ψεύτικα. Μέσα μου αυτά είναι τα πιο αληθινά μου πράγματα. Με έμαθε η γιαγιά μου να χρησιμοποιώ τις λέξεις μέσα στην απλότητά τους.
Η τέχνη σας, είτε με τον στίχο ή με την ποίηση, σας λυτρώνει σε ανθρώπινο επίπεδο;
Μπορεί ένα τραγούδι να αλλάξει τον κόσμο, μπορεί να σε λυτρώσει, μπορεί όμως και να σε κάψει, και δεν μιλάω μόνο για αυτόν που το γράφει. Γιατί ποτέ ένας ποιητής δεν έχει δικαιώματα κτήσης πάνω σε αυτό που γράφει. Αυτό που πιάνει ο ποιητής είναι το εσωτερικό σώμα των λέξεων, γιατί το εξωτερικό το έχει δώσει αλλού. Είναι καθαρά υπαρξιακή διαδικασία αυτή.
Μιλήστε μας για την τελευταία σας ποιητική συλλογή με τίτλοΒάραγκα (εκδόσεις Μετρονόμος).
Είχα να κάνω ποίηση πολλά χρόνια. Αυτά τα χρόνια με αποπλάνησε η στιχουργία. Μου προέκυψε μια γραφή διαφορετική από αυτή που έγραφα πριν και μου άρεσε αυτό. Με αυτή την ποιητική συλλογή βρήκα τους δικούς μου ανθρώπους, ζωντανούς και νεκρούς, με κλόνισε όλο αυτό, η διαδικασία αυτή του πόνου. Επειδή λειτουργεί με το αίσθημα και όχι με το μυαλό. Όσο για τον τίτλο, είναι μια γεωγραφική περιοχή ανάμεσα στην Αχαΐα και την Ηλεία, γίνεται ένα πολύ μεγάλο πανηγύρι εκεί διάρκειας τριών ημερών, όπου συνυπάρχουν ζώα και άνθρωποι· ένα διονυσιακό, βακχικό περιβάλλον εντελώς.
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε ένα τραγούδι και σε ένα ποίημα;
Η διαφορά είναι μεγάλη. Ο λόγος ο ποιητικός δεν είναι ταυτόχρονα και λόγος τραγουδιού. Μπορεί ένα ποίημα να γίνει τραγούδι, δεν μπορούν όμως όλα τα ποιήματα να γίνουν τραγούδι, το τραγούδι έχει την τεχνική του, πρέπει να είναι τόσο αυστηρό, άμεσο και λιτό για να περάσει στον κόσμο. Σε αυτά τα τρία λεπτά πρέπει να τα πεις όλα, μπορεί ένα τραγούδι να έχει ποίηση. Όλοι οι μεγάλοι μας στιχουργοί ήταν και ποιητές. Τα μεγάλα τραγούδια εμπεριέχουν την ποίηση.
Εκτός από ποιήματα, έχετε γράψει πολύ ωραία τραγούδια, που ερμηνεύτηκαν από σπουδαίες φωνές όπως ο Μητροπάνος, ο Νταλάρας, η Βελεσιώτου κ.λπ. Σας έχει τύχει να εκπλαγείτε από μία ερμηνεία σε βαθμό που να φωτίζεται ο ίδιος σας ο στίχος από άλλη οπτική.
Ναι, μου έχει τύχει. Το τραγούδι, όταν φεύγει από μένα, με έχει γδάρει στην ψυχή, δεν φεύγει έτσι από πάνω μου. Μου συνέβη δύο φορές και μου επέστρεψε αυτό που είχα διώξει εγώ με κάποια άλλα χαρακτηριστικά. Με τα χαρακτηριστικά του άλλου. Είναι φοβερό σαν αίσθηση αυτό.
Οι ερμηνευτές των τραγουδιών σας μεταφέρουν πάντα τον συναισθηματικό παλμό των λέξεών σας;
Εγώ αγαπώ τους τραγουδιστές. Θεωρώ πως ο τραγουδιστής πρέπει να τις νιώθει ωραία τις λέξεις και όχι να τις λέει ωραία. Οι λέξεις κουβαλάνε ένα μεγάλο φορτίο πολιτισμού, κουβαλάνε τη γλώσσα μας, όλο το λαό μας, αυτοί είναι η έννοια του λαϊκού τραγουδιού. Η απάντηση λοιπόν είναι πως ναι.
Η τελευταία σας δισκογραφική δουλειά με τίτλοΜολυβάκι μου χαμπέ κυκλοφορεί από τον Μετρονόμο σε μουσική και ερμηνεία του Φίλιππου Πλακιά. Πώς προέκυψε η συνεργασία αυτή;
Ο Φίλιππος είναι ένας πολύ καλός τραγουδοποιός και ένας σπουδαίος φίλος. Μου ζήτησε τραγούδια και του τα έδωσα με πολύ μεγάλη χαρά. Είναι μια λαϊκή ομοιογενής δουλειά. Βγήκε ένα κλίμα παρέας με τους μουσικούς και τους φίλους μέσα στο στούντιο. Θα ήθελα επίσης να πώ ότι στη δουλειά συμμετέχουν ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας και η Καίτη Κουλλιά.
Στα τραγούδια σας τον έρωτα τον τραγουδάτε έχοντας ανάστημα, έτσι είστε και στη ζωή;
Ναι, έχω πονέσει πολύ στον έρωτα. Λειτουργώ και στη ζωή και στον έρωτα με τον ίδιο τρόπο. Είναι θέμα χαρακτήρα, νομίζω.
Ζούμε σε μια χώρα που έχει χάσει τα πάντα. Εσείς τι δεν αντέχετε να χάσετε;
Την αξιοπρέπειά μου, και όχι σε επίπεδο οικονομικό αλλά πρωτίστως σε ανθρώπινο. Δεν θα αφήσω κανέναν να με λερώσει σε αυτό που λέμε αξιοπρέπεια.
Σε ένα εξαιρετικά επίκαιρο ποίημά του, ο Μανώλης Αναγνωστάκης λέει «όμως εγώ δεν παραδέχθηκα την ήττα». Πώς τοποθετείστε;
Συμφωνώ, κι εγώ δεν παραδέχτηκα την ήττα. Είμαι από οικογένεια ηττημένων. Αυτό είναι μεγάλο ποίημα. Τον στίχο αυτό κανένας νικητής δεν μπορεί να τον νιώσει. Μόνο ο ηττημένος, ο βαθιά χαμένος. Τα μεγάλα τραγούδια, όπως και τα μεγάλα ποιήματα, έχουν γραφτεί σε στιγμές μεγάλης οδύνης και όχι στις ευτυχισμένες μας στιγμές.
Το πιο αυτοβιoγραφικό σας τραγούδι, αυτό που σας περιέχει πιο πολύ σαν άνθρωπο ποιο είναι;
Είναι ένας στίχος από το τραγούδι « Κλυταιμνήστρα» που γράφτηκε για τη μητέρα μου, είναι βιωματικό. Όταν έφυγε η μητέρα μου και μου επέστρεψε ξανά το τραγούδι, με πλήγωσε βαθιά.
Μπορεί ένα τραγούδι να αλλάξει τον κόσμο, μπορεί να σε λυτρώσει, μπορεί όμως και να σε κάψει, και δεν μιλάω μόνο για αυτόν που το γράφει. Γιατί ποτέ ένας ποιητής δεν έχει δικαιώματα κτήσης πάνω σε αυτό που γράφει. Αυτό που πιάνει ο ποιητής είναι το εσωτερικό σώμα των λέξεων, γιατί το εξωτερικό το έχει δώσει αλλού. Είναι καθαρά υπαρξιακή διαδικασία αυτή.
Μιλήστε μας για την τελευταία σας ποιητική συλλογή με τίτλοΒάραγκα (εκδόσεις Μετρονόμος).Είχα να κάνω ποίηση πολλά χρόνια. Αυτά τα χρόνια με αποπλάνησε η στιχουργία. Μου προέκυψε μια γραφή διαφορετική από αυτή που έγραφα πριν και μου άρεσε αυτό. Με αυτή την ποιητική συλλογή βρήκα τους δικούς μου ανθρώπους, ζωντανούς και νεκρούς, με κλόνισε όλο αυτό, η διαδικασία αυτή του πόνου. Επειδή λειτουργεί με το αίσθημα και όχι με το μυαλό. Όσο για τον τίτλο, είναι μια γεωγραφική περιοχή ανάμεσα στην Αχαΐα και την Ηλεία, γίνεται ένα πολύ μεγάλο πανηγύρι εκεί διάρκειας τριών ημερών, όπου συνυπάρχουν ζώα και άνθρωποι· ένα διονυσιακό, βακχικό περιβάλλον εντελώς.
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε ένα τραγούδι και σε ένα ποίημα;
Η διαφορά είναι μεγάλη. Ο λόγος ο ποιητικός δεν είναι ταυτόχρονα και λόγος τραγουδιού. Μπορεί ένα ποίημα να γίνει τραγούδι, δεν μπορούν όμως όλα τα ποιήματα να γίνουν τραγούδι, το τραγούδι έχει την τεχνική του, πρέπει να είναι τόσο αυστηρό, άμεσο και λιτό για να περάσει στον κόσμο. Σε αυτά τα τρία λεπτά πρέπει να τα πεις όλα, μπορεί ένα τραγούδι να έχει ποίηση. Όλοι οι μεγάλοι μας στιχουργοί ήταν και ποιητές. Τα μεγάλα τραγούδια εμπεριέχουν την ποίηση.
Εκτός από ποιήματα, έχετε γράψει πολύ ωραία τραγούδια, που ερμηνεύτηκαν από σπουδαίες φωνές όπως ο Μητροπάνος, ο Νταλάρας, η Βελεσιώτου κ.λπ. Σας έχει τύχει να εκπλαγείτε από μία ερμηνεία σε βαθμό που να φωτίζεται ο ίδιος σας ο στίχος από άλλη οπτική.
Ναι, μου έχει τύχει. Το τραγούδι, όταν φεύγει από μένα, με έχει γδάρει στην ψυχή, δεν φεύγει έτσι από πάνω μου. Μου συνέβη δύο φορές και μου επέστρεψε αυτό που είχα διώξει εγώ με κάποια άλλα χαρακτηριστικά. Με τα χαρακτηριστικά του άλλου. Είναι φοβερό σαν αίσθηση αυτό.
Οι ερμηνευτές των τραγουδιών σας μεταφέρουν πάντα τον συναισθηματικό παλμό των λέξεών σας;
Εγώ αγαπώ τους τραγουδιστές. Θεωρώ πως ο τραγουδιστής πρέπει να τις νιώθει ωραία τις λέξεις και όχι να τις λέει ωραία. Οι λέξεις κουβαλάνε ένα μεγάλο φορτίο πολιτισμού, κουβαλάνε τη γλώσσα μας, όλο το λαό μας, αυτοί είναι η έννοια του λαϊκού τραγουδιού. Η απάντηση λοιπόν είναι πως ναι.
Η τελευταία σας δισκογραφική δουλειά με τίτλοΜολυβάκι μου χαμπέ κυκλοφορεί από τον Μετρονόμο σε μουσική και ερμηνεία του Φίλιππου Πλακιά. Πώς προέκυψε η συνεργασία αυτή;Ο Φίλιππος είναι ένας πολύ καλός τραγουδοποιός και ένας σπουδαίος φίλος. Μου ζήτησε τραγούδια και του τα έδωσα με πολύ μεγάλη χαρά. Είναι μια λαϊκή ομοιογενής δουλειά. Βγήκε ένα κλίμα παρέας με τους μουσικούς και τους φίλους μέσα στο στούντιο. Θα ήθελα επίσης να πώ ότι στη δουλειά συμμετέχουν ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας και η Καίτη Κουλλιά.
Στα τραγούδια σας τον έρωτα τον τραγουδάτε έχοντας ανάστημα, έτσι είστε και στη ζωή;
Ναι, έχω πονέσει πολύ στον έρωτα. Λειτουργώ και στη ζωή και στον έρωτα με τον ίδιο τρόπο. Είναι θέμα χαρακτήρα, νομίζω.
Ζούμε σε μια χώρα που έχει χάσει τα πάντα. Εσείς τι δεν αντέχετε να χάσετε;
Την αξιοπρέπειά μου, και όχι σε επίπεδο οικονομικό αλλά πρωτίστως σε ανθρώπινο. Δεν θα αφήσω κανέναν να με λερώσει σε αυτό που λέμε αξιοπρέπεια.
Σε ένα εξαιρετικά επίκαιρο ποίημά του, ο Μανώλης Αναγνωστάκης λέει «όμως εγώ δεν παραδέχθηκα την ήττα». Πώς τοποθετείστε;
Συμφωνώ, κι εγώ δεν παραδέχτηκα την ήττα. Είμαι από οικογένεια ηττημένων. Αυτό είναι μεγάλο ποίημα. Τον στίχο αυτό κανένας νικητής δεν μπορεί να τον νιώσει. Μόνο ο ηττημένος, ο βαθιά χαμένος. Τα μεγάλα τραγούδια, όπως και τα μεγάλα ποιήματα, έχουν γραφτεί σε στιγμές μεγάλης οδύνης και όχι στις ευτυχισμένες μας στιγμές.
Το πιο αυτοβιoγραφικό σας τραγούδι, αυτό που σας περιέχει πιο πολύ σαν άνθρωπο ποιο είναι;
Είναι ένας στίχος από το τραγούδι « Κλυταιμνήστρα» που γράφτηκε για τη μητέρα μου, είναι βιωματικό. Όταν έφυγε η μητέρα μου και μου επέστρεψε ξανά το τραγούδι, με πλήγωσε βαθιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου