Άρχισα να μεταφράζω τα σονέτα του Σαίξπηρ όπως αρχίζεις ένα δύσκολο τρισδιάστατο παζλ ή καταπιάνεσαι μ’ ένα γρίφο λογικής δυσκολίας Γ’. Άρχισα δηλαδή παίζοντας, χωρίς να ξέρω αν θα πετύχω σπουδαία πράγματα. Σε λίγο είδα με χαρά ότι τα σαιξπηρικά σονέτα είναι περίπλοκα στο νόημα και εξεζητημένα όσο είναι γενικά η Αναγέννηση. Δεν έχουν όμως πάνω τους κάποιο προσωπικό, ατομικιστικό πείσμα του ποιητή για εκζήτηση. Κι αυτό κάνει τα ποιήματα ευγνώμονα προς τον μεταφραστή. Είναι η εποχή τους τέτοια. Αν βυθιστείς στο κλίμα της, σε ωθεί να δουλέψεις κι εσύ με φόρα και ελεύθερες κινήσεις, όπως δούλευαν όλοι τότε. Είναι τα ίδια τα ποιήματα συχνά σαν σπουδές, σαν ασκήσεις, σα ζέσταμα του ποιητή. Όμως και για μένα που γράφω ποίηση, η μετάφραση είναι πάντα αυτό που με κρατά σε φόρμα και με γυμνάζει. Όπως με κρατούν σε φόρμα οι κλίμακες, όταν μελετώ μουσική. Έτσι, μεταφράζοντας τα σονέτα έχω την ευτυχή αίσθηση πως ο ποιητής δεν μου αντιστέκεται, δείχνοντάς μου επίμονα πως η δική του εργασία είναι ασύγκριτα υψηλότερη και ιερότερη από τη δική μου. Τηρουμένων των αναλογιών, εκείνος κάνει τις ασκήσεις του κι εγώ τις δικές μου.
 |
| Τα σονέτα William Shakespeare Μετάφραση Λένια Ζαφειροπούλου Gutenberg 344 σελ. ISBN 978-960-01-1770-7 Τιμή: €15,50 |
Τώρα που έχω πάρει μερικούς μήνες απόσταση από το έργο, πάνω απ’ όλη του την πολυχρωμία, δεσπόζει μέσα μου κυρίως το memento mori με δυο του μοτίβα: την κλεψύδρα και τον καθρέφτη. Ο καθρέφτης των ελισαβετιανών ήταν λέει ατελής, κυματιστός και θολός. Ο Σαίξπηρ προτρέπει διαρκώς τον νεαρό του ήρωα να κοιταχτεί στον καθρέφτη για να δει μέσα του το μέλλον κι εμείς σήμερα δεν καταλαβαίνουμε ακριβώς τι εννοεί. Αλλά ο καθρέφτης του Σαίξπηρ ήταν κάτι πολύ πιο μαγικό, μυστηριώδες και τρομακτικό απ’ τον καθρέφτη της δικής μας ντουλάπας. Έβλεπες μέσα του μια εικόνα του εαυτού σου να σε κοιτάζει θαμπή σαν μελλοντική οπτασία: το πρόσωπό σου γεμάτο ατέλειες και ρυτίδες σαν 30 χρόνια γηραιότερο. Ο καθρέφτης που προλέγει το μέλλον, η κλεψύδρα που αδειάζει ακράτητη, ο δείκτης του ρολογιού που ξεγλιστρά απ’ την προηγούμενη θέση του συμπαρασύροντας το κάλλος του εραστή σου και τον δικό σου περήφανο έρωτα: αυτό είναι το κλίμα των σονέτων. Δυσάρεστο κλίμα. Και όμως όχι. Το αποτέλεσμα είναι απολαυστικό και συναρπαστικό. Γιατί; Είναι ένα αγωνιώδες θέμα, ο ποιητής του όμως δεν αγωνιά όπως ένας σύγχρονος άνθρωπος. Έχει τη γενναιόδωρη και ειρωνική αίσθηση του κόσμου που είχε η Αναγέννηση: Βρίσκομαι πάνω σ’ ένα τυχαίο κύμα της ανθρώπινης Ιστορίας. Το κύμα στην αρχή είναι ύψος, φόρα, δόξα και λάμψη στον ήλιο. Μετά φυσικά γίνεται γκρέμισμα, σκοτάδι και όλεθρος. Εγώ γεννιέμαι τυχαία είτε στη στιγμή του ύψους είτε στη στιγμή του βάθους ή, ακόμα χειρότερα, στη στιγμή της μεταβολής. Και ύστερα είμαι πάνω στον τροχό της θεάς Τύχης. Ο τροχός γυρνά και είναι άνοιξη και χειμώνας, νεότητα και γήρας, δόξα και καταστροφή, θρίαμβος και γελοιοποίηση του ανθρώπου. Αυτό είναι που μας τρέφει στον Σαίξπηρ μέχρι σήμερα: μια πελώρια μήτρα που μοιάζει να μας γεννά όλους. Ένας ποιητής που, την ώρα που στιχουργεί για μια κατάσταση, έχει στο νου του αδιάλειπτα παρούσα και την αντίθετή της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου