ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΑΔΗΣ - ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Ο Πλάτων παρουσιάζει το ταξίδι των ψυχών στον Κάτω Κόσμο σε τρία από τα έργα του· στον Γοργία, στον Φαίδωνα και την Πολιτεία. Μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες στην πλατωνική σκέψη είναι το εσωτερικό ταξίδι της ψυχής προς την αυτογνωσία, άποψη που είχε ρίζες σε προγενέστερους φιλοσόφους όπως ο Ηράκλειτος. Όπως και το ταξίδι του Οδυσσέα στον Κάτω Κόσμο είχε στόχο την γνώση, καθώς ο ήρωας αναζητούσε τη βοήθεια του μάντη Τειρεσία για τον δρόμο της επιστροφής του στην Ιθάκη, έτσι για τον Πλάτωνα το ταξίδι της ψυχής έχει τον ίδιο σκοπό αλλά σε ένα εσωτερικό και βαθύτερο επίπεδο. Νύξεις για εσωτερικά ταξίδια απαντούν τόσο στην ποίηση του Παρμενίδη όσο και στον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή, ωστόσο ο Πλάτων είναι ο ιδρυτής της λεγόμενης πλατωνικής Οδύσσειας, όπως περιγράφεται κυρίως στην Πολιτεία (614 κ.εξ.). Ο φιλόσοφος χρησιμοποιεί το πολύ παλαιό και γνωστό μοτίβο της κατάβασης για να περιγράψει την άποψή του για το επέκεινα.

Στην πλατωνική οδύσσεια λοιπόν πρωταγωνιστής είναι ο Ήρ ο Αρμένιος, στρατιώτης που σκοτώνεται στη μάχη και μετά από 12 μέρες έρχεται και πάλι στη ζωή, λίγο πριν καεί το σώμα του στην ταφική πυρά, για να περιγράψει το μεταθανάτιο βίωμά του. Η ψυχή του ταξίδεψε μαζί με άλλες και έφθασε σε έναν τόπο θεϊκό όπου συνάντησε δύο ανοίγματα στη γη και άλλα δύο στον ουρανό. Μεταξύ των ανοιγμάτων βρισκόταν οι κριτές των ψυχών που έστελναν τους δίκαιους στα δεξιά σε ένα από τα ουράνια ανοίγματα και τους άδικους στα αριστερά στα γήινα ανοίγματα. Οι κριτές αυτοί επέλεξαν τον Ήρα ως αγγελιαφόρο και του επέτρεψαν να δει τα όσα συνέβαιναν και επιστρέφοντας στη ζωή να τα περιγράψει.
Μέσα από τα ανοίγματα, ο Ήρ είδε να βγαίνουν ψυχές που αφηγούνταν τη διαδρομή τους: οι ψυχές που είχαν σταλεί στα ουράνια ανοίγματα ανήκαν στην κατηγορία των αγαθών και πέρασαν χίλια χρόνια ευτυχίας σε έναν πανέμορφο τόπο. Οι ψυχές που είχαν σταλεί στα γήινα ανοίγματα ήταν σκεπασμένες με σκόνη και λάσπες και ανήκαν στην κατηγορία των αμαρτωλών και είχαν καταδικαστεί σε χίλια χρόνια βασανιστηρίων, ενώ κάθε αμαρτία τους έπρεπε να ξεπληρωθεί στο δεκαπλάσιο. Υπήρχαν ακόμη και οι ψυχές εκείνων που είχαν διαπράξει ειδεχθή εγκλήματα, όπως ο Αριδαίος, τύραννος της Παμφυλίας που σκότωσε τον πατέρα και τον μεγαλύτερο αδελφό του, οι οποίοι ακόμη και έπειτα από τα χίλια χρόνια των βασανιστηρίων δεν επιτρεπόταν να εξαγνιστούν αλλά έμεναν για πάντα εγκλωβισμένοι στον Τάρταρο.
Όλες οι ψυχές, εκτός από τις τελευταίες, μετά το πέρασμα των χιλίων χρόνων έπρεπε να διαλέξουν και πάλι έναν λαχνό που θα τους όριζε μία νέα ζωή. Η επιλογή της ψυχής ανάμεσα σε όλους τους λαχνούς αποδείκνυε τι είχε μάθει σε όλο το προηγούμενο διάστημα, εάν δηλαδή μπορούσε πλέον να ξεχωρίσει το καλό από το κακό και να επιλέξει ανάλογα. Μετά την επιλογή οι ψυχές περνούσαν από τη λίμνη της λήθης και έπιναν νερό ξεχνώντας όλα τα προηγούμενα ώστε να ξαναγεννηθούν.
Αντίθετα από τις ομηρικές περιγραφές ο Άδης του Πλάτωνα δεν μπορεί να είναι ορατός από τα μάτια αλλά μόνο από τον νου. Έτσι το ταξίδι προς τον Άδη δεν είναι πραγματικό αλλά συνιστά μια ενδοσκόπηση της ψυχής. Η αυτογνωσία και η προσήλωση σε ηθικούς κανόνες, η αποτίναξη του φόβου και ο έλεγχος των συναισθημάτων, όλα επιστεγάζονται από τη χρήση του μοναδικού όπλου που διαθέτει ο άνθρωπος, της λογικής και τη συνειδητή επιλογή να ζει με βάση την φιλοσοφία. Η πιο μεγάλη πρόκληση για τον άνθρωπο, ειδικότερα για τον φιλόσοφο, είναι η προσπάθεια να ενώσει τους δύο κόσμους του, να ξεπεράσει τον χωρισμό του συναισθήματος και της λογικής θέτοντάς την ως οδηγό του. Ο πλατωνικός Άδης δεν είναι ένα ακόμη βασίλειο των νεκρών, αλλά ο άλλος κόσμος που υπάρχει μέσα στον κάθε άνθρωπο. Η κάθε ψυχή παίζει τον ρόλο της στην εξύψωση του συνόλου του κόσμου μέσα από τις συνεχόμενες επαναφορές της στον υλικό κόσμο και έπειτα από μια μακρά περίοδο συμβίωσης με το αθάνατο θείο στοιχείο.
Ο Πλάτων εισάγει για πρώτη φορά την έννοια του αγαθού θείου στοιχείου. Ένας θεός δεν μπορεί να έχει αδυναμίες ανθρώπινες, όπως περιγράφονται στον Όμηρο, αλλά η ουσία του είναι η αρετή και οι πράξεις του οδηγούν μόνο στο καλό. Στην πλατωνική φιλοσοφία, όπως την διαβάζουμε στους Νόμους, δεν υπάρχει χώρος για ανθρώπους που δεν αποδέχονται την ύπαρξη του θεού. Όλες οι θρησκείες είναι αποδεκτές αλλά όχι οι άθεοι που μάλιστα πρέπει να καταδικάζονται σε ένα είδος απομόνωσης ώστε να μπορέσουν να αναμορφωθούν σύμφωνα με τους σωστούς νόμους. Στόχος του ανθρώπου είναι η αθανασία που επιτυγχάνεται με την εξύψωση του πνεύματος πάνω από τη σάρκα και την προσπάθεια να γίνεται όσο καλύτερος και αγαθός μπορεί, με στόχο να πλησιάσει τις αρετές των αθανάτων. Η ανθρώπινη ψυχή είναι ούτως ή άλλως αθάνατη και ο άνθρωπος πρέπει να προσπαθεί να την απεγκλωβίσει από τα δεινά και τις αδυναμίες του φθαρτού σώματος μέσω της αρετής, ώστε να επιστρέψει στον φυσικό της χώρο που δεν είναι άλλος από τον ουρανό.
http://epekeina.cycladic.gr/