ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ: «ΑΘΗΝΑ, 180 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ» της Νατάσας Αβούρη

ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ: «ΑΘΗΝΑ, 180 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ» της Νατάσας Αβούρη

Σε εποχές οικονομικής κρίσης, τα πρώτα αγαθά που συνήθως πλήττονται ή περιορίζονται είναι εκείνα που θεωρούνται «πολυτέλειες», διότι συνδέονται με το ευ ζην: ο πολιτισμός συγκαταλέγεται συχνά σε αυτή την κατηγορία. Ακόμα όμως και σε περιόδους ισχνών αγελάδων, με τα μουσεία, τις αίθουσες τέχνης και τους χώρους πολιτισμού να υπολειτουργούν και να μη συντηρούνται επαρκώς, λόγω αντικειμενικών δυσχερειών, ή με πρόσχημα αυτές, η καλλιτεχνική δημιουργία από τη μια και η κοινή προοπτική προς αναζήτηση πνευματικών ενδιαφερόντων από την άλλη προωθούν ολοένα και επιτακτικότερα ένα πάγιο αίτημα: τη δημόσια παρουσίαση της πρωταγόρειας έντεχνης σοφίας, που ενσαρκώνεται συχνά μέσα από τον χρωστήρα της εικαστικής έκφρασης.

Στο πλαίσιο αυτό και λαμβάνοντας ως αφορμή τα 100 χρόνια από την πρώτη λειτουργία της Δημοτικής Πινακοθήκης, αλλά και τη συμπλήρωση 180 χρόνων από την καθιέρωση της Αθήνας ως πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους, ο Δήμος Αθηναίων ενέκρινε και προχώρησε στην επαναλειτουργία της Δημοτικής Πινακοθήκης στο διώροφο νεοκλασικό αρχιτεκτόνημα του Παναγιώτη Κάλκου (1810-1878) με μια επιλεκτική επανέκθεση εικαστικών έργων 87 Ελλήνων καλλιτεχνών. Ο τόπος έκθεσης, όπως και η επιλογή των έργων κάθε άλλο παρά τυχαία υπήρξαν: στο διώροφο νεοκλασικό κτίριο της Παλαιάς Δημοτικής Πινακοθήκης, που και αυτό, από ευτυχή συγκυρία ή αγαστή πρόθεση, κλείνει φέτος τα 140 χρόνια από τα εγκαίνιά του, φιλοξενούνται έργα ποικίλων τεχνοτροπικών αποχρώσεων και επιρροών της νεοελληνικής εικαστικής δημιουργίας με ένα κοινό μεταξύ τους σημείο: την Αθήνα, την πόλη που τα ενέπνευσε, που τα μετέτρεψε από ιδέα σε πράξη και που τώρα τα προβάλλει.

Η Τέχνη μετουσιώνεται σε εμπειρικό και, συγχρόνως, διαισθητικό οδηγό για τους πολίτες της Αθήνας, τους ταξιδιώτες και τους επισκέπτες της, τους ξένους και τους γηγενείς που θέλουν να θυμηθούν ή να γνωρίσουν αξιοθέατα, χώρους, επαγγέλματα, ανθρώπινες φιγούρες, συνήθειες και γεγονότα στενά συνυφασμένα με όσα στοιχεία συναποτελούν τώρα την πρωτεύουσα και αντικατοπτρίζουν το λαμπρό και ταραγμένο της παρελθόν.

Τι θα δει, επομένως, ο υποψιασμένος ή ακόμα και ο... ανυποψίαστος επισκέπτης στην έκθεση της Δημοτικής Πινακοθήκης; Με άλλα λόγια, αξίζει να αφιερώσει κάποιος μία ώρα από το χρόνο του γι' αυτή; Θα έλεγα με μεγάλη ειλικρίνεια και βεβαιότητα: οπωσδήποτε. Πέρα από το ότι σπάνια συναντάμε εκθέσεις –και μάλιστα με μηδενικό αντίτιμο εισόδου– που περιλαμβάνουν τόσο πολλά «ηχηρά» ονόματα της νεοελληνικής εικαστικής δημιουργίας και καλύπτουν τις περισσότερες ιστορικές περιόδους και τεχνοτροπικές σχολές ή ιδεολογίες, από τον Κόντογλου και τον Παρθένη μέχρι την Κατράκη, τον Ιακωβίδη, τον Φασιανό, τη Χριστούλη, ο παιδευτικός, διδακτικός, ιστορικός και νοσταλγικός χαρακτήρας των έργων την καθιστά ακόμα πιο σημαντική. Η Τέχνη μετουσιώνεται σε εμπειρικό και, συγχρόνως, διαισθητικό οδηγό για τους πολίτες της Αθήνας, τους ταξιδιώτες και τους επισκέπτες της, τους ξένους και τους γηγενείς που θέλουν να θυμηθούν ή να γνωρίσουν αξιοθέατα, χώρους, επαγγέλματα, ανθρώπινες φιγούρες, συνήθειες και γεγονότα στενά συνυφασμένα με όσα στοιχεία συναποτελούν τώρα την πρωτεύουσα και αντικατοπτρίζουν το λαμπρό και ταραγμένο της παρελθόν.

Μεταξύ του τότε και του τώρα, της Παλαιάς και Νέας Πινακοθήκης, που πλέον λειτουργεί σε ένα ανακαινισμένο, εξαιρετικό νεοκλασικό κτίριο του Μεταξουργείου (Λεωνιδίου και Μυλλέρου), οι όψεις της Αθήνας φαντάζουν σε επίπεδο κυριολεξίας και μεταφοράς να ακροβατούν στο μεταίχμιο της ουτοπίας και της πραγματικότητας, της λήθης και της μνήμης, του ανθρώπου και του χώρου, της Τέχνης και της Αρχιτεκτονικής, της σύνθεσης και της αποσύνθεσης. Όλα αυτά, ιδωμένα διαφορετικά αλλά και ίδια μέσα από τη δημιουργική ματιά των 87 καλλιτεχνών και σε σύνολο 5 θεματικών ενοτήτων (Διακόσμηση Αθηναϊκού Μεγάρου, Αθηναϊκή Τοπιογραφία – Αρχαιολογικοί Χώροι, Καθημερινότητα-Ιστορία, Φυσιογνωμίες και Γλυπτική) προσφέρουν στον επισκέπτη «εκδοχές της Αθήνας από την οπτική και την αισθαντικότητα των Ελλήνων δημιουργών», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Γιάννης Κολοκοτρώνης, αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και επιμελητής της έκθεσης.

Ο κ. Κολοκοτρώνης εστιάζει ιδιαίτερα και στην εξαιρετική συλλογή των πενήντα οκτώ μικρών μαρμάρινων προτομών των αγωνιστών του Εικοσιένα που κοσμούσαν την κατεδαφισμένη πια έπαυλη του Νικολάου Θων, οικοδομημένη το 1880, στη συμβολή των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας. Είναι, όπως διαβάζουμε στο προλογικό σημείωμά του για την έκθεση, δείγματα νεοκλασικής γλυπτικής που δεν εμπλουτίζουν απλώς τις συλλογές της Πινακοθήκης αλλά «μεταθέτουν την προσοχή μας και στα λάθη, κατά καιρούς, των πολιτικών αποφάσεων απέναντι στην Ιστορία».

Νεοκλασικά, συμβολιστικά, ιμπρεσιονιστικά, εξπρεσιονιστικά, αφαιρετικά ή αφηρημένα, κυβιστικά και σουρεαλιστικά τα έργα τέχνης της Δημοτικής Πινακοθήκης, είτε πρόκειται για ζωγραφικούς πίνακες, χαρακτικά σύνολα και σκίτσα, είτε για γλυπτά, συνθέτουν όχι μόνο τη μακρά και δαιδαλώδη διαδρομή των εικαστικών αναζητήσεων παλαιότερων και σύγχρονων καλλιτεχνών, αλλά κυρίως την ακατάπαυστη, πολυεπίπεδη και συχνά χαοτική αλλαγή του αθηναϊκού αστικού τοπίου.

Τι μένει τελικά σταθερό και ποια «αλήθεια» μπορεί «ο χρόνος να φέρει στο φως», παραφράζοντας τη γνωστή ρήση του Μενάνδρου; Τα αποτυπώματα της Ιστορίας στην Τέχνη δεν αποτελούν μόνο, ούτε ίσως εν μέρει, κομμάτια ενός νοσταλγικού ή, αντίθετα, ένοχου παρελθόντος που προεκτείνεται αρχιτεκτονικά, εικαστικά, συναισθηματικά στο παρόν μας, αλλά συνθέτουν κυρίως την εικόνα του ανθρώπου μέσα στο περιβάλλον του και τον τρόπο που το αντιλαμβάνεται• τον εσωτερικό και γι' αυτό πολλές φορές αινιγματικό διάλογο του δημιουργού με τις δικές του αναμνήσεις, τα προσωπικά του βιώματα, συναισθήματα και οράματα για το μέλλον• την αέναη, τέλος, προσπάθεια να οριστεί το «τώρα», το «εδώ» και το «υπάρχω» μέσα σε ένα άχρονο και συνάμα στενά καθορισμένο «εγώ».

Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων: Πειραιώς 51, Πλατεία Κουμουνδούρου, τηλ.: 210.3231841
Ώρες λειτουργίας έκθεσης: Τρίτη έως Σάββατο: 10.00-19.00, Κυριακή: 10.00-15.00
Επιμελητές έκθεσης: Κάλλη Πετροχείλου, έφορος της Δημοτικής Πινακοθήκης, Γιάννης Κολοκοτρώνης, αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης του Δ.Π.Θ.

http://diastixo.gr/