- Χρίστος Παπαγεωργίου
Κρατώντας στα χέρια μας κάθε καινούργιο βιβλίο του εξαίρετου συγγραφέα Ανδρέα Μήτσου, των τελευταίων χρόνων, ξέρουμε πάνω-κάτω τι πρόκειται να αντιμετωπίσουμε, γνωρίζουμε δηλαδή τις συντεταγμένες –τόσο τις θεματολογικές, όσο και της εκφοράς–, κι έτσι είμαστε προετοιμασμένοι αναγνωστικά, καθώς ο συγγραφέας δεν φείδεται φανταστικών και υπερρεαλιστικών εκδοχών, δεν φείδεται παραμυθιακών παραμέτρων, προκειμένου να δέσει το αφήγημά του. Τι έχουμε λοιπόν εδώ, σε ένα κείμενο στο οποίο όλα ανατρέπονται, όλα κατεδαφίζονται, όλα λειτουργούν με αφύσικο τρόπο, όλα έχουν να παρουσιάσουν ά-λογη χροιά, και τι προσδοκούμε διαβάζοντας τα Δύο παράξενα πλάσματα;
Ο συγγραφέας μάς προϊδεάζει πως μια εξάχρονη μετανάστρια, η οποία ξεβράζεται στις ακτές της ηφαιστειογόνου νήσου της Νισύρου, αφηγείται την ιστορία της, που όμως δεν γίνεται πιστευτή, πλην ενός δημοσιογράφου, ο οποίος όχι απλώς την πλησιάζει αλλά και την πιστεύει. Εμείς θα πούμε πως μια ενενηνταεξάχρονη γυναίκα, η οποία επέζησε σε πείσμα όλων των καιρών και έφτασε σε αυτήν την ηλικία, επιστρέφει στα παιδικά της χρόνια, γίνεται πάλι εξάχρονη και, ζώντας με τη θεία της, αλλάζει μαζί της ερωταποκρίσεις με εντελώς αγνό και απλό τρόπο, διυλίζοντας όλα τα μεγάλα προβλήματα, τα οποία απασχολούν τον άνθρωπο από καταβολής του. Το κορίτσι είναι πανέξυπνο, η θεία έμπειρη, έτσι η μεταξύ τους συνομιλία έχει όχι απλώς τεράστιο ενδιαφέρον, αλλά αποτελεί φιλοσοφικό γεγονός. Η στρουθοκάμηλος (το δεύτερο πλάσμα) είναι το ζώο που κρύβει το πρόσωπό του στην άμμο και έχει την εντύπωση πως δεν φαίνεται τόσο από φίλους όσο και από εχθρούς. Άρα η φιλία των δύο (καθώς μάλιστα η στρουθοκάμηλος άλλοτε ψηλώνει πολύ και άλλοτε σχεδόν δεν υπάρχει στα μάτια της φίλης της) είναι τόσο μεγάλη, που η απώλεια της μιας ή της άλλης αποτελεί σημείο μα και σημάδι πλήρους θλίψης. Η ενενηνταεξάχρονη γυναίκα όχι μόνο θυμάται αυτές τις στιγμές, όχι μόνο τις αναπολεί, όχι μόνο θυμάται το υπερβολικό ψεύδος που ο δημιουργός της της έχει πει (όπως, για παράδειγμα, τα αυγά που γεννάει το ζώο το οποίο όμως είναι αρσενικό, για να γίνει καλά η θεία που κείτεται στο κρεβάτι άρρωστη, και στη συνέχεια μαθαίνει πως τα κλέβει από την αγορά, αυγά φυσικά που γέννησαν θηλυκές στρουθοκάμηλοι), όχι μόνο είναι υπερήφανη και για τη θεία της και για τη φίλη της αλλά, πολύ περισσότερο, πιστεύει σε όλες αυτές τις επεξηγήσεις με αυτήν της την επιστροφή στα νεανικά χρόνια, αναπολώντας και συγκρίνοντας, επιβραδύνοντας και καταγράφοντας, μη λησμονώντας και επιθυμώντας η ιστορία της να γίνει όσο το δυνατόν πιο μαζικά πιστευτή. Αυτή είναι πάνω-κάτω η ιστορία που ο συγγραφέας Ανδρέας Μήτσου καταθέτει (έχοντας πάντα τη βεβαιότητα ότι σε καμιά περίπτωση δεν μπορούμε να τον αποκρυπτογραφήσουμε πλήρως, δεν μπορούμε να μπούμε τόσο στο μυαλό του όσο και στη γραφίδα του, απλώς εκλογικεύουμε τα γεγονότα), παρ’ όλα αυτά κατασκευάζει μια ατμόσφαιρα όπου, όσο ψύχραιμοι αναγνώστες και αν είμαστε, δεν μπορούμε να αποφύγουμε έναν αιφνιδιασμό, μια πραγματικότητα η οποία και εξάγει αυτήν την εν δυνάμει αλλοίωση των ντόπιων απέναντι στη μικρή μετανάστρια και στον μύθο που αυτή κουβαλά στην πλάτη της.
Η εκφορά είναι άρτια, τέλεια και ευαίσθητη, όπως θα άξιζε σε ένα έργο πνοής.
Ας δούμε τώρα λίγο τα τεχνικά στοιχεία της νουβέλας. Κατ’ αρχάς, το έργο χωρίζεται σε πολλά μικρά μέρη, όπου εν είδει ποιητικής πύκνωσης εκπέμπεται ένα μήνυμα, συνέχεια του προηγουμένου, δίνοντας τη σκυτάλη στο επόμενο ως μια φανταστική σκυταλοδρομία. Στην ατμόσφαιρα αναφερθήκαμε, είναι αποστασιοποιημένη, βλέπουμε βέβαια την εξέλιξη με συμπάθεια και αγάπη, ωστόσο σε καμιά περίπτωση η ουσία δεν αλλάζει, ο δημιουργός δεν επιθυμεί μελόδραμα και άσκοπους συναισθηματισμούς (κάτι που ο μύθος ίσως απαιτούσε, κάτι που άλλοι συγγραφείς κάνουν όχι πάντα με επιτυχία). Η εκφορά είναι άρτια, τέλεια και ευαίσθητη, όπως θα άξιζε σε ένα έργο πνοής το οποίο προσδοκά όχι μόνο μια χαλαρή αποδοχή αλλά, πολύ περισσότερο, μια έντονη αποφασιστικότητα, μια δραματική εκδοχή περίκλειστη τόσο των αναγνωστικών γραμμών όσο και του σώματος, ενός διαύλου άκρως αγαπητού. Άρα, ένα ολοκληρωμένο, συνολικό και ολιστικό εγχείρημα, που για μια ακόμη φορά πιστοποιεί έναν δημιουργό τέτοιου βεληνεκούς, έρχεται να συντροφεύσει για λίγες ώρες τις –ευαίσθητες– ψυχές μας.
Ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα, ένα από τα πιο δύσκολα ρίσκα που ένας πεζογράφος παίρνει τόσο απέναντι στον εαυτό του και στους δίπλα του, όσο και απέναντι στο κοινό που τον παρακολουθεί, είναι το πόσο αλλάζει τις θεματικές του συνήθειες, τις μυθολογικές του πραγματικότητες, τις διαφορές των γεγονότων, την αλλοίωση των δεδομένων που ίσως έχει κατακτήσει έως τώρα. Πόσο δηλαδή μετατρέπει το κατατεθέν προϊόν σε σύγκριση με τις προηγούμενες περιόδους της ζωής του, όπου μπορεί άλλες να ήταν οι προτεραιότητες και άλλες οι αποκαλυπτικές διεργασίες. Ο Ανδρέας Μήτσου αυτήν τη συνισταμένη την έχει εδώ και πολύ καιρό κατακτήσει, έτσι στα τελευταία πέντε με έξι βιβλία του έχει μετατρέψει οριστικά το παρελθόν του στη γραφή και εγκαινιάζει μια νέα και άφθαρτη εκδοχή της δουλειάς του, μια εκδοχή η οποία είναι άκρως φανταστική ως προς την εκφορά και άκρως ρεαλιστική σε πρώτη ανάγνωση. Υπάρχουν αναγνώστες οι οποίοι ίσως είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε τέτοιου είδους καταθέσεις, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι δεν γίνονται όλα πλήρως κατανοητά, η ουσία όμως είναι πως το μεγαλύτερο κομμάτι του κόσμου που γνωρίζει από καλή λογοτεχνία, βιβλία σαν αυτό του Ανδρέα Μήτσου όχι μόνο τα αγοράζει και τα διαβάζει, αλλά τα τοποθετεί στο προσωπικό του υποσυνείδητο, έτσι ώστε να μην τα ξεχνά ποτέ και, όταν θέλει, να επανέρχεται εκεί. Άρα, για να ολοκληρώσουμε ένα κείμενο το οποίο προσπάθησε να σταθεί ως ζυγαριά ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό που η δημιουργία του Ανδρέα Μήτσου εκτενώς προβάλλει, προτείνω το βιβλίο ιδίως για όσους έχουν την κριτική ματιά και τα εφόδια για να το επεξεργαστούν, να το αναλύσουν, να το συζητήσουν με οικείους και φίλους, τέλος, να το αξιολογήσουν τόσο όσο πρέπει και όσο το ίδιο επιζητά.
Δύο παράξενα πλάσματα
Ανδρέας Μήτσου
Εκδόσεις Καστανιώτη
112 σελ.
ISBN 978-960-03-7371-4
Τιμή 14,00€
Ο Χρίστος Παπαγεωργίου είναι ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας.
https://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/24989-duo-paraksena-plasmata
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου