- Χαριτίνη Μαλισσόβα
Ο Μίνως Ευσταθιάδης (γενν. 1967) σπούδασε νομικά στην Αθήνα και στο Ανόβερο. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα Έξοδος (Ανατολικός, 2001), Χωρίς γλώσσα (Καστανιώτης, 2004) και Το δεύτερο μέρος της νύχτας (Ωκεανίδα, 2014), που εκδόθηκε στα γερμανικά (Acabus, 2014). Το μυθιστόρημά του Ο δύτης (Ίκαρος, 2018, β’ έκδοση Μεταίχμιο, 2025) εκδόθηκε στα γαλλικά (Actes Sud, 2020) και στα αραβικά (Al Arabi, 2023). Βρέθηκε στη βραχεία λίστα των βραβείων Athens Prize for Literature (Ελλάδα), Violeta Negra Occitanie (Γαλλία) και Prix du Livre Européen (Ευρώπη). Το μυθιστόρημά του Κβάντι (Ίκαρος, 2020) εκδόθηκε στα γαλλικά (Actes Sud, 2023). Το μυθιστόρημά του Σχέδια του χάους (Ίκαρος, 2022) θα κυκλοφορήσει στα γαλλικά από τον οίκο Actes Sud το 2025 και έχει υπογραφεί option για την τηλεοπτική του μεταφορά. Ζει κοντά στη θάλασσα. Το μυθιστόρημά του Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, όπως και η δεύτερη έκδοση του Δύτη, ήταν η αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί.
Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους τιτλοφορείται το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά σας. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του;
Το 1981 εξαφανίστηκε η δεκάχρονη Ούρσουλα Χέρμαν σ’ ένα γερμανικό δάσος, δίπλα στη λίμνη Άμερ. Για πολλούς λόγους, πιθανότατα αποτελεί έως σήμερα την πιο διάσημη ιστορία εξαφάνισης στη Γερμανία. Το 2006 βρέθηκε δολοφονημένη στο πολυτελές ρετιρέ της στο Μόναχο η Σαρλότε Μπέρινγκερ. Συνελήφθη και τελικά καταδικάστηκε ο ανιψιός της, ο οποίος υποστήριζε –και ακόμα υποστηρίζει– ότι είναι αθώος. Όταν άρχισα να πιστεύω ότι οι δύο φαινομενικά άσχετες υποθέσεις, που απέχουν μεταξύ τους 25 ολόκληρα χρόνια, τελικά συνδέονται, αποφάσισα να γράψω γι’ αυτές.
Ποια είναι η αίσθηση που σας άφησε, με το πέρασμα των χρόνων και την ολοκλήρωση του βιβλίου σας, η συνάντησή σας με τον κρατούμενο και ήρωα του βιβλίου σας στις φυλακές υψίστης ασφαλείας στο Μόναχο;
Ήταν κομβική η συνάντησή μου με τον Φρέντι, που εξέτιε ποινή ισοβίων για τη δολοφονία της θείας του. Αν δεν είχα μιλήσει μαζί του, και μάλιστα κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες, μάλλον το βιβλίο δεν θα υπήρχε. Τουλάχιστον όχι σε αυτήν τη μορφή. Η ίδια η αφήγησή του είχε τη δική της βαρύτητα, όμως ο τόπος και οι συνθήκες της συνάντησής μας προσέθεσαν και μια άλλη σημασία: Σε μια από τις σκληρότερες φυλακές της Γερμανίας, σχεδόν τα πάντα αρχίζουν να αποκτούν και κάποιο διαφορετικό νόημα. Μιλούσα με κάποιον που βρισκόταν κλεισμένος ήδη 16 χρόνια εκεί μέσα για ένα έγκλημα που, από την πρώτη στιγμή, φώναζε πως δεν διέπραξε. Θυμάμαι μια από τις πρώτες προτάσεις του: «Νόμιζα πως αυτά γίνονται μόνο σε ταινίες, συνέβαινε όμως στ’ αλήθεια και δεν μπορούσα πλέον να κάνω τίποτα για να το αλλάξω».
Η συγγραφή προϋποθέτει στοιχεία μυθοπλασίας. Όταν βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, πόσο γοητευτική αλλά και πόσο δύσκολη είναι;
Κάθε μυθιστόρημά μου περιέχει ψήγματα ή και μεγαλύτερα κομμάτια γεγονότων και πραγμάτων που έχουν πράγματι συμβεί. Δεν είχα όμως δοκιμάσει ποτέ να αφηγηθώ εξ ολοκλήρου μια αληθινή ιστορία. Θεώρησα πως ήταν ένα καινούργιο πείραμα για μένα και εξέλαβα τις αλλεπάλληλες δυσκολίες ως πρόκληση. Ίσως αυτός να ήταν ένας από τους λόγους που δεν τα παράτησα. Ομολογουμένως, κατά τη διάρκεια της συγγραφής έπεσα πάνω σε πολλούς και διάφορους τοίχους. Ορισμένους δεν θα τους ξεχάσω τόσο εύκολα όσο θα ήθελα. Μου φάνηκε ασύγκριτα δυσκολότερο να γράφω για πραγματικά γεγονότα, αφού τα όρια ελιγμών είναι εξ ορισμού περιορισμένα. Από την άλλη, κάθε αποτύπωση της πραγματικότητας –όσο αντικειμενική κι αν διατείνεται πως είναι– περιέχει και κάποιου είδους μυθοπλασία. Δεν διεκδικώ εξάλλου καμία σφραγίδα αλήθειας. Προσπάθησα να μείνω όσο πιο κοντά της μπορούσα, αλλά μόνο οι άλλοι μπορούν να κρίνουν το τελικό αποτέλεσμα.
Κατά τη διάρκεια της συγγραφής έπεσα πάνω σε πολλούς και διάφορους τοίχους. Ορισμένους δεν θα τους ξεχάσω τόσο εύκολα όσο θα ήθελα.
Η αναζήτηση της αλήθειας ενέχει και το ενδεχόμενο να ανακαλύψουμε πως συχνά η απόδοση της δικαιοσύνης δεν είναι εύκολη υπόθεση;
Η αναζήτησή της απαιτεί δυνάμεις και εφόδια για μια δαιδαλώδη διαδικασία. Εκτός από μεθοδικότητα και επιμονή, ορισμένες φορές χρειάζεται μάλιστα κι ένας κόκκος τύχης προκειμένου να αποκαλυφθεί τι έχει συμβεί. Στις συγκεκριμένες υποθέσεις μάλλον δεν συνέτρεξε καμία απ’ αυτές τις προϋποθέσεις. Ακόμα και σήμερα, δεν μπορούμε να είμαστε απολύτως σίγουροι για το τι έγινε. Μεταξύ άλλων, κάποτε συναντήθηκα στο Μόναχο και με τον δικηγόρο που είχε αναλάβει την υπεράσπιση του Φρέντι. Στο τέλος της πολύωρης συζήτησής μας, του έκανα μια ερώτηση που κανονικά δεν θα «έπρεπε» να θέσω – λόγω της ιδιότητάς του και του ρόλου στην υπόθεση. Ήθελα όμως τόσο πολύ να δω την πρώτη αντίδρασή του. «Πιστεύετε ότι αυτός τη σκότωσε;» τον ρώτησα κάπως απρόσμενα λίγο πριν τον αποχαιρετήσω στο γραφείο του. «Στην απονομή δικαιοσύνης, ξέρετε, η απάντηση δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Μας ενδιαφέρει μόνο αν αυτός ο άνθρωπος μπορούσε να καταδικαστεί για το συγκεκριμένο έγκλημα. Αν υπήρχαν οι απαιτούμενες αποδείξεις εναντίον του. Και σ’ αυτό το ερώτημα, η απάντησή μου είναι: Κατηγορηματικά όχι!» Έχει σημασία η απάντησή του, γιατί καθιστά σαφές ότι η απονομή δικαιοσύνης δεν μπορεί να είναι ένα παθιασμένο κυνήγι της αλήθειας, χωρίς την τήρηση συγκεκριμένων κανόνων και διαδικασιών. Διαφορετικά θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να βασανίσουμε κάποιον προκειμένου να μάθουμε την «αλήθεια». Κάτι που πολύ συχνά συμβαίνει στα απολυταρχικά καθεστώτα.
Σε μικρό χρονικό διάστημα από την κυκλοφορία του, το βιβλίο έφθασε ήδη τις έξι χιλιάδες αντίτυπα, κάτι που δεν συμβαίνει εύκολα τα τελευταία χρόνια. Θέλετε να σχολιάσετε;
Στην αρχή πίστευα ότι ελάχιστοι θα ήθελαν να διαβάσουν για Γερμανούς ισοβίτες και αμφισβητούμενες δικαστικές αποφάσεις. Όσο προχωρούσα όμως, η ιστορία μού φαινόταν όλο και πιο ενδιαφέρουσα, όλο και πιο καυτή. Αφού συνέβη σε μένα, ήλπιζα ότι μπορεί να συμβεί και σε άλλους. Το βιβλίο περιέχει πολλά ερωτήματα, που σε ορισμένες περιπτώσεις δεν μπορώ ή δεν θέλω να απαντήσω. Ευχής έργο θα ήταν ο καθένας να δώσει τις δικές του απαντήσεις. Και φυσικά χαίρομαι πολύ που με έχουν τιμήσει τόσοι αναγνώστες.
Ένα σχόλιο για την επανέκδοση του Δύτη από το Μεταίχμιο;
Τα βιβλία ακολουθούν τη δική τους πορεία: γράφονται, τυπώνονται, κυκλοφορούν και –αν τρέξουν αρκετά– εξαντλούνται. Πρόκειται για ένα είδος ιδιότυπου θανάτου, αφού πιθανόν συνεχίζουν να υπάρχουν σε ορισμένες βιβλιοθήκες, δεν μπορείς ωστόσο να τα βρεις και να τα διαβάσεις. Mε την επανέκδοσή τους ξαναγεννιούνται και κερδίζουν μια δεύτερη «κοσμική» ζωή. Κι αυτό συμβαίνει μόνο και μόνο γιατί κάποιοι συνεχίζουν να τα αναζητούν. Σπάνια τύχη.
Ο Δύτης έχει ήδη μεταφραστεί στα γαλλικά και στα αραβικά. Ποια είναι τα συναισθήματά σας για την πορεία του αυτή εκτός Ελλάδας;
«Τις νύχτες δεν μπορούσαμε να κοιμηθούμε από τις κραυγές τους». H αφήγηση του πατέρα άρχιζε με αυτή την πρόταση και, τρεις δεκαετίες αργότερα, προσπάθησα να την αποτυπώσω στο χαρτί. Ο Δύτης ήταν το αποτέλεσμα και άνοιξε για μένα ένα σωρό άγνωστες πόρτες. Λιόν, Ναντ, Τουλούζη, Παρίσι, Σάρζα, ξανά Παρίσι, φεστιβάλ, παρουσιάσεις, αναγνώσεις, εκπομπές, συναντήσεις και συζητήσεις με τόσους διαφορετικούς ανθρώπους. Κατά κάποιον τρόπο, ήταν το διαβατήριό μου για τον κόσμο των βιβλίων. Ίσως, βέβαια, αυτό να είναι πάντα το πραγματικό διαβατήριό μας: το παρελθόν και ο τρόπος που το (μετα)φέρουμε.
Σε παλαιότερη συνέντευξή μας, στην ερώτηση «ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη» είχατε απαντήσει την ευγένεια και την αίσθηση του χιούμορ. Τέσσερα χρόνια μετά, θα αλλάζατε ή θα προσθέτατε κάτι άλλο;
Ίσως να προσέθετα την ενσυναίσθηση (που είναι και της μόδας), αλλά νομίζω ότι η ευγένεια την εμπεριέχει. Ή τη δυνατότητα να αμφιβάλλουμε για τις βεβαιότητές μας (που δεν είναι καθόλου της μόδας), αλλά νομίζω ότι το χιούμορ την εμπεριέχει.
Ίσως, αυτό να είναι πάντα το πραγματικό διαβατήριό μας: το παρελθόν και ο τρόπος που το (μετα)φέρουμε.
Οικονομική κρίση, πανδημία, πυρκαγιές, πλημμύρες και δυο πόλεμοι στη γειτονιά μας. Ποια είναι η δική σας αίσθηση για όσα συμβαίνουν;
Προσπαθώ να κοιτάζω και πιο πίσω, πριν σχηματίσω γνώμη. Ο παππούς μου είχε πολεμήσει στη Μικρασία και στην επιστροφή έλεγε πως μαζί με άλλους συμπολεμιστές μετέφεραν στις πλάτες τους έναν τραυματία. Ο πατέρας μου έπαθε τέτανο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και δεν πρόλαβε να κάνει αντιτετανικό ορό. Γλίτωσε από καθαρή τύχη με ολοκληρωτικά διαλυμένη τη σπονδυλική του στήλη. Η δικιά μου γενιά έχει σταθεί πολύ τυχερότερη – ως τώρα. Ξέρω βέβαια ότι την ίδια ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές, κάποιοι άλλοι άνθρωποι διασχίζουν την κόλαση. Μακάρι να τη γλιτώσουν, αλλά κατά βάθος φοβάμαι πως ο Θουκυδίδης είχε απόλυτο δίκιο.
Θα θέλατε να μεταφερθεί κάποιο από τα μυθιστορήματά σας στη μικρή ή τη μεγάλη οθόνη;
Η συγγραφή είναι ένα απρόβλεπτο, προσωπικό και τελείως μοναχικό ταξίδι. Για να φτιαχτεί μια σειρά ή μια ταινία θα πρέπει να συμπράξουν ένα σωρό άνθρωποι, συνήθως με διαφορετικές ιδέες και επιδιώξεις. Προσωπικά, σπάνια βλέπω ταινίες που δικαιώνουν τα βιβλία πάνω στα οποία έχουν βασιστεί. Για να το πω πιο ξεκάθαρα: Θα δεχόμουν ένα από τα βιβλία μου να γίνει μια σειρά-μαύρο-χάλι; Όχι, όχι και όχι. Αν ζητήσω να γίνει κάτι πραγματικά ωραίο (τουλάχιστον για τα δικά μου γούστα), θα είναι σαν να επιβεβαιώνω τον κανόνα: Καλύτερα νέος, όμορφος και πλούσιος παρά…
Ασχολείστε με τη συγγραφή του επόμενου βιβλίου σας;
Δεν βιάζομαι να (ξανα)γράψω. Κάποια ιστορία θα με περιμένει στις γωνίες. Προς το παρόν απολαμβάνω την πιο μαγική εποχή: το καλοκαίρι.
Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους
Μίνως Ευσταθιάδης
Μεταίχμιο
300 σελ.
ISBN 978-618-03-4254-3
Τιμή €16,60
Ο δύτης
Μίνως Ευσταθιάδης
Μεταίχμιο
256 σελ.
ISBN 978-618-03-4454-7
Τιμή €15,50
Χαριτίνη Μαλισσόβα εκπαιδευτικός και αρθρογράφος λογοτεχνίας στην εφημερίδα Θεσσαλία
https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/24959-minos-efstathiadis-synedefksi-sti-xaritini-malisova
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου