Στον σύντομο Πρόλογό του στην Ανθολογία της αρχαίας ελληνικής ερωτικής λογοτεχνίας (εκδ. Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2021), που μόλις τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο 2022 Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά, ο συγγραφέας του βιβλίου, Νικόλαος Π. Μπεζαντάκος, μας ενημερώνει για την ολοκλήρωση μιας δουλειάς, η οποία αποδείχτηκε δυσκολότερη από όσο είχε υπολογίσει. «Ο παρών τόμος περιλαμβάνει πεζά κείμενα της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας που σχετίζονται με τον έρωτα στις ποικίλες εκφάνσεις του», και πολύ σωστά έκανε τη διευκρίνιση, επειδή για τον έρωτα ως ανθρώπινο συναίσθημα μάλλον ποτέ κανείς αρχαίος δεν ενδιαφέρθηκε και είναι γνωστή η ρήση του Οδυσσέα Ελύτη που λέει ότι ούτε ο χριστιανισμός ούτε ο μαρξισμός δεν του έδωσαν μια θέση στο ύπαιθρο των αισθητηρίων μας. Και μάλιστα, το αναφέρει δύο φορές σχεδόν πανομοιότυπα. Οι αρχαίοι δεν έδωσαν σημασία στον έρωτα. Οι τραγικοί τον είδαν σαν αρρώστια και οι κωμικοί σαν σεξουαλική πράξη μόνο. Κάποιοι άλλοι δεν τόλμησαν να μιλήσουν φανερά... κάποια επεισόδια είναι μάλλον σκανδαλοθηρικά, αλλά όχι πάντα.
Τα κείμενα του βιβλίου ακολουθούν χρονολογική σειρά, ενώ τα κείμενα της Επιστολογραφίας ή τα Μυθιστορήματα έχουν καταχωριστεί κατά είδος. Πριν από κάθε κείμενο υπάρχει μικρό εισαγωγικό σημείωμα και σημειώσεις συμπληρωματικές για όποιον ενδιαφέρεται. Τα κείμενα παρατίθενται στο πρωτότυπο και σε μετάφραση.
Οι συγγραφείς με τη σειρά που εμφανίζονται στο βιβλίο είναι: Ηρόδοτος, κείμενα έξι. Θουκυδίδης, Λυσίας, Απολλόδωρος, Αισχίνης, Ξενοφών, από ένα ο καθένας. Πλάτων, πέντε. Παρθένιος, εννέα. Πλούταρχος, τέσσερα. Λουκιανός, περίπου δεκαπέντε. Από τα ερωτικά Μυθιστορήματα: Χαρίτων Αφροδισιεύς, Ξενοφών ο Εφέσιος, Αχιλλεύς Τάτιος, Λόγγος, Ηλιόδωρος, Ιάμβλιχος, ένα κείμενο. Επιστολογράφοι: Αλκίφρων, τέσσερις επιστολές. Αιλιανός, Αγροτικές επιστολές και τρία κείμενα από την Ποικίλη Ιστορία. Φλάβιος Φιλόστρατος, Επιστολαί. Αρισταίνετος Επιστολαί, Βιβλίον Α’ με δεκαεπτά κείμενα και δώδεκα από το Βιβλίο Β’. Αθήναιος, Δειπνοσοφιστές, δύο. Από τη Μυθολογία του Παυσανία, ένα. Απολλόδωρο ένα, Αντωνίνος Λιβεράλις ένα, Λιβάνιος ένα.
Ο συγγραφέας στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του δίνει στοιχεία για τις αντιλήψεις των αρχαίων για τον Έρωτα. Τον θεωρούσαν, γράφει, μετέχοντα της θείας ουσίας, θεό, «κοσμογονική δύναμη που διέπει όλον τον κόσμο, ορατό και αόρατο, φυσικό και υπερβατό». Χαρακτηριστικά του επίθετα είναι: «πρωτοσπόρος (ο πρώτος σπορεύς, ο πρώτος δημιουργός) και βιοσόος (αυτός που σώζει τη ζωή)». Ο Ησίοδος τον θεωρεί μία από τις κοσμογονικές δυνάμεις μαζί με το Χάος, τη Γη και τα Τάρταρα.
Παραθέτω δείγματα αυτής της Ανθολογίας, αποφεύγοντας τα πολύ γνωστά και μελετημένα, όπως είναι οι Νουβέλες του Ηροδότου (από τον Δημήτρη Μαρωνίτη) και το Συμπόσιο του Πλάτωνα.
Οι αρχαίοι δεν έδωσαν σημασία στον έρωτα. Οι τραγικοί τον είδαν σαν αρρώστια και οι κωμικοί σαν σεξουαλική πράξη μόνο.
Ηρόδοτος, «Η Απληστία του Χέοπος». Ο Χέοψ, επειδή χρειάστηκε χρήματα, έβαλε την κόρη του ιέρεια στον ναό και ζητούσε ένα χρηματικό ποσό από τον κάθε πελάτη. Αυτή όμως ζητούσε, πέρα από το χρηματικό ποσό, και για τον εαυτό της μια πέτρα, για να τη θυμούνται οι νεότεροι. Από τις πέτρες που μάζεψε έφτιαξε τη μεγάλη πυραμίδα, που η κάθε πλευρά της έχει μήκος ενάμισι πλέθρο.
Ένας άλλος Οιδίπους στην Κόρινθο... Ο Περίανδρος στα πρώτα χρόνια του ήταν καλό παιδί και όμορφο. Η μητέρα του τον στόλιζε, τον χάιδευε, τον καμάρωνε και τον φιλούσε διαρκώς. Όταν όμως μεγάλωσε τον ερωτεύτηκε, αλλά επειδή φοβόταν να του το ομολογήσει, του είπε ότι τάχα μια φίλη της ήταν ερωτευμένη και ήθελε να κοιμηθεί μαζί του, αλλά ντρεπόταν να του το πει η ίδια. Τελικά κατάφερε να πείσει τον Περίανδρο να τη δεχτεί, με τον όρο το δωμάτιο να είναι σκοτεινό. Οι επισκέψεις της ώριμης κυρίας (μητέρας) επαναλήφθηκαν, αλλά ο νεαρός την ερωτεύτηκε και ήθελε να τη δει. Έτσι, έκρυψε λύχνους στο δωμάτιο και μόλις εκείνη μπήκε, τους άναψε ξαφνικά και την είδε! Μόλις την είδε, αγρίεψε και άρχισε να σκοτώνει πολλούς πολίτες. Η μητέρα του από ντροπή θρήνησε και μετά αυτοκτόνησε. Κι έτσι ο Περίανδρος έγινε τύραννος. (Την ιστορία παραθέτει ο Παρθένιος από τη Νίκαια, 1ος αι. π.Χ.)
Η ιστορία της Κομαιθώς μάς δίνει ένα παράδειγμα κακίας ανθρώπων και θεών. Η Κομαιθώ, ιέρεια στον ναό της Αρτέμιδος, έπρεπε να παραμείνει παρθένα μέχρι να παντρευτεί. Κάποια ώρα συνάντησε τον Μελάνιππο. Οι δύο νέοι ερωτεύτηκαν, αλλά οι γονείς τους αρνήθηκαν να τους παντρέψουν. Εκείνοι όμως έγιναν ζευγάρι κρυφά, στον ναό της θεάς. Ύστερα από καιρό, έπεσε δυσπραγία στον τόπο και το Μαντείο των Δελφών, που ερωτήθηκε, απέδωσε το κακό στον έρωτα των παιδιών στο ιερό. Η θεά απαίτησε τη θυσία του ζευγαριού, αλλά και κάθε χρόνο τη θυσία του πιο όμορφου αγοριού και κοριτσιού. Ο Μελάνιππος και η Κομαιθώ τιμωρήθηκαν, όμως, λέει ο συγγραφέας, έζησαν τον έρωτά τους έξω από τις ανθρώπινες συμβάσεις και γνώρισαν την αληθινή ευτυχία του έρωτα. (Την ιστορία μάς παραδίδει ο Παυσανίας στην Ελλάδος Περιήγησι.)
Η επόμενη επιστολή, με τον αριθμό 31, ανήκει στον Αλκίφρωνα και έχει τίτλο «Ο Διψαναπαυσίλυπος στον Πλακουντομύωνα». Ο γράφων είδε τη Νεβρίδα να κρατάει το κάνιστρο, «μια κοπέλα με όμορφα μπράτσα και ωραία δάχτυλα, με μάτια αστραφτερά, με ψηλό παράστημα και ωραία χρώματα, με μάγουλα λαμπερά» και του άναψε η επιθυμία να τρέξει να τη φιλήσει στο στόμα. Μετά συνήλθε και ήθελε απλώς να γεμίσει με φιλιά τα χνάρια των ποδιών της. Τέλος, αυτοσαρκαζόμενος, λέει: «Για σκέψου τι θρασύτητα, εγώ να μην επιθυμώ λούπινα ή κουκιά ή χυλό, αλλά να νιώθω χορτάτος και να επιθυμώ αυτά που δεν μπορώ να φθάσω. Ελάτε όλοι, λιθοβολήστε με πριν λιώσω από τον πόθο και ο σωρός των λίθων ας γίνει για μένα τύμβος ερωτικός».
Και τρεις μικρές επιστολές του Πτολεμαίου Φλάβιου Φιλόστρατου (περίπου 160 μ.Χ.): Επιστολή 2, σε μια γυναίκα: «Σου έστειλα στεφάνι από ρόδα, όχι επειδή θέλω να τιμήσω εσένα, κι αυτό φυσικά ισχύει, αλλά για να κάνω χάρη στα ρόδα, για να μη μαραθούν». Επιστολή 6, σε μια γυναίκα: «Αν θέλεις να ’σαι εγκρατής στον έρωτα, γιατί μόνο σε μένα; Κι αν πάλι κάνεις χάρες, γιατί όχι και σε μένα;». Επιστολή 52, στη Νικήτη: «Δεν είναι άρρωστος όποιος αγαπά, αλλά όποιος δεν αγαπά· γιατί αν το ερώ προέρχεται από το ορώ, όσοι δεν αγαπούν είναι τυφλοί».
Ο άθλος του Νικολάου Π. Μπεζαντάκου είναι μεγάλος και η προσφορά του στον σημερινό αναγνώστη σημαντικότατη, όπως μεγάλος είναι και ο θησαυρός που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με τις Σημειώσεις και τους Πίνακες.
Ανθολογία της αρχαίας ελληνικής ερωτικής λογοτεχνίας
Τόμος Β’ – Πεζογραφία
Νικολάου Π. Μπεζαντάκου
Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων
σ. 591
ISBN: 978-960-8351-98-1
Τιμή: 18,00€
Ανθούλα Δανιήλ, δρ Φιλολογίας, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας, μέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων
https://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/20508-anthologia-archaias-erotikis-logotehnias
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου