O Guy Verhofstadt (1953) έχει διατελέσει πρωθυπουργός του Βελγίου από το 1999 μέχρι το 2008. Από το 2009 είναι ευρωβουλευτής και πρόεδρος της Συμμαχίας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών (ALDE), της τρίτης μεγαλύτερης πολιτικής ομάδας του Ευρωπαικού Κοινοβουλίου. Οραματιστής πολιτικός, μάχεται για την ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Είναι γνωστός στην Ελλάδα ιδιαίτερα για τον συγκλονιστικό λόγο του υπέρ της χώρας μας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην κρίσιμη συνεδρίαση της 8ης Ιουλίου 2015, τις ημέρες που το ευρωπαϊκό μέλλον της Ελλάδας κρεμόταν από μια κλωστή.
Είναι αλήθεια ότι λίγοι πολιτικοί από την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν εκδώσει βιβλία με τις εμπειρίες τους. Εσάς τι καινούριο φέρνει η κυκλοφορία του βιβλίου σας στους αναγνώστες;
Η Ασθένεια της Ευρώπης φέρνει τους αναγνώστες πίσω από τη σκηνή της εξουσίας. Είναι ένας σκληρός απολογισμός ενός πάλαι ποτέ φιλόδοξου ευρωπαϊκού σχεδίου που εκφυλίστηκε σε ένα γραφειοκρατικό οικοδόμημα. Δεν κρύβω καθόλου από τον αναγνώστη την απογοήτευσή μου και αναφέρω αρκετές ανησυχητικές εμπειρίες μου ως πρώην πρωθυπουργού, πρώην προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και εν ενεργεία αρχηγού κοινοβουλευτικής ομάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αλλά έχω και τη λύση για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη. Κι αυτό είναι ένα μεγάλο άλμα προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Να οδηγηθούμε όχι στη δημιουργία ένας ευρωπαϊκού υπερ-κράτους, αλλά στη δημιουργία μιας πιο αποτελεσματικής και δημοκρατικής Ευρώπης. Η Ευρώπη χρειάζεται τη δική της συνέλευση της Φιλαδέλφειας [1], και γι’ αυτό επιστρέφω στα σοφά λόγια των ιδρυτών της Ευρώπης, ανασύροντας το ξεχασμένο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα του 1953 και αναμορφώνοντάς το.
Ο ελληνικός τίτλος του βιβλίου σας είναι Η ασθένεια της Ευρώπης. Αλήθεια, είναι ασθενής η Ευρώπη;
Στο βιβλίο μου κάνω μια σύγκριση με το σύνδρομο Κόρσακοφ. Το 1889, ο Σεργκέι Κόρσακοφ, νευροψυχίατρος σε μια πανεπιστημιακή κλινική της Μόσχας, ανακάλυψε μια νέα κατάσταση που προκαλεί σημαντική απώλεια μνήμης. Ανακάλυψε ότι κάποιοι ασθενείς του όχι μόνο δεν ήταν ικανοί να δημιουργήσουν νέες αναμνήσεις, αλλά είχαν χάσει και την ικανότητα να θυμούνται παλαιότερες. Αν παραμείνουν χωρίς θεραπεία, η ασθένεια καταστρέφει την ικανότητά τους να αντιλαμβάνονται ορθά την πραγματικότητα. Στο τελικό στάδιο, οι ασθενείς ήταν παγιδευμένοι σε έναν ονειρικό κόσμο στον οποίο συστηματικά υπερεκτιμούσαν την ικανότητά τους να αντιμετωπίσουν κάθε πρόκληση. Δεν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν σε καμία αλλαγή και δεν μπορούσαν να κάνουν μια συγκροτημένη συζήτηση.
Η ασθένεια από την οποία υποφέρει σήμερα η Ευρώπη έχει πολλές ομοιότητες με το σύνδρομο Κόρσακοφ. Σαν ένας ασθενής του Κόρσακοφ, η Ευρώπη πάσχει από μια οξεία μορφή αμνησίας. Νομίζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση –όπως τη γνωρίζουμε στις αρχές του 21ου αιώνα– είναι η υλοποίηση του σχεδίου όπως το οραματίστηκαν οι ιδρυτές της. Αλλά η Ευρώπη σήμερα δε μοιάζει καθόλου με το σχέδιο που είχε κατά νου όλη η μεταπολεμική πολιτική γενιά του Ουίνστον Τσόρτσιλ, του Ρόμπερτ Σούμαν, του Αλτσίντε ντε Γκάσπερι, του Πάουλ Χένρι Σπάακ. Αυτοί είχαν μεγάλες φιλοδοξίες και πολύ μακρινά πολιτικά οράματα, σε πλήρη αντίθεση με τους πολιτικούς ηγέτες του σήμερα. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι είχαν επαναστατικά σχέδια για την Ευρώπη: σχέδια που φτάνουν πολύ μακρύτερα από την Ευρωπαϊκή Ένωση που εμείς ξέρουμε. Η τωρινή Ένωση είναι μια απλή συνομοσπονδία εθνικών κρατών, ενώ οι ιδρυτές της ήθελαν να σφυρηλατήσουν μια πραγματικά «ενωμένη Ευρώπη».
Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να αναγάγει σε απόλυτη προτεραιότητά της την καταπολέμηση της διαφθοράς και να ξανακάνει ανταγωνιστική την οικονομία της Ελλάδας. Η λίστα προτάσεων είναι μεγάλη, αλλά αξίζει να την αναφέρουμε συνοπτικά. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να άρει τα πολλά νομικά, ρυθμιστικά και διοικητικά εμπόδια στην ελληνική αγορά προϊόντων και υπηρεσιών. Θα πρέπει να ανοίξει τα κλειστά επαγγέλματα όπως των συμβολαιογράφων, των δικαστικών κλητήρων και των μηχανικών.
Γράφετε ότι η Ευρώπη αδυνατεί να προσφέρει άμεσες λύσεις. Μήπως δεν ήταν έτοιμη να αντιμετωπίσει ανάλογες οικονομικές κρίσεις;
Αντί να αναπτυχθεί μια κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική για να ξεπεραστεί η οικονομική κρίση από το ξεκίνημά της, κάθε κράτος-μέλος θωράκισε τις τράπεζές του χρησιμοποιώντας τις δικές του μεθόδους. Κρατικές εγγυήσεις, πλήρεις ή μερικές διασώσεις (bail out), μια σειρά από γραμμές ρευστότητας από τη μία ή την άλλη κρατική τράπεζα – δεν υπήρχε μια ξεκάθαρη διαδικασία. Μια τέτοια προσέγγιση είναι θανατηφόρα σε έναν τομέα που από τη φύση του είναι διασυνοριακός και πολυεθνικός. Εφτά χρόνια μετά την έναρξη της κρίσης, μας λείπει ακόμα μια ενιαία στρατηγική που θα μπορούσε να αποκαταστήσει την τάξη στα οικονομικά της ηπείρου.
Τα στρες τεστ που υποτίθεται ότι θα εντόπιζαν τα τοξικά προϊόντα στους ισολογισμούς των τραπεζών –και θα μας ενημέρωναν σε τι βαθμό οι τράπεζές μας είναι ανθεκτικές απέναντι σε οικονομικούς κινδύνους ή τυχαία γεγονότα– δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμα πλήρως.
Αυτό που θα μπορούσε να είχε σταματήσει τις αποσπασματικές αντιδράσεις είναι μια τραπεζική ένωση που θα περιελάμβανε όλη την Ευρώπη. Αυτή η εναλλακτική υπάρχει στο τραπέζι των συζητήσεων από το 2008, και τελικά καταλήξαμε σε αυτή την πολύ μικρή τραπεζική ένωση που είναι απλά πολύ μικρή –μπορεί να διασώσει μόνο μία τράπεζα μεσαίου μεγέθους– και περιμένουμε ακόμα να δημιουργηθεί ο βασικός πυλώνας, που είναι το ταμείο απόσβεσης χρέους. Πρόκειται για ένα πραγματικό σκάνδαλο. Στις ΗΠΑ παρόμοιες και πιο σημαντικές δράσεις (όπως ένα επενδυτικό πρόγραμμα 900 δις δολαρίων) επινοήθηκαν μέσα σε 9 μήνες. Εμείς είμαστε ακόμα στο πουθενά.
Τα στρες τεστ που υποτίθεται ότι θα εντόπιζαν τα τοξικά προϊόντα στους ισολογισμούς των τραπεζών –και θα μας ενημέρωναν σε τι βαθμό οι τράπεζές μας είναι ανθεκτικές απέναντι σε οικονομικούς κινδύνους ή τυχαία γεγονότα– δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμα πλήρως.
Αυτό που θα μπορούσε να είχε σταματήσει τις αποσπασματικές αντιδράσεις είναι μια τραπεζική ένωση που θα περιελάμβανε όλη την Ευρώπη. Αυτή η εναλλακτική υπάρχει στο τραπέζι των συζητήσεων από το 2008, και τελικά καταλήξαμε σε αυτή την πολύ μικρή τραπεζική ένωση που είναι απλά πολύ μικρή –μπορεί να διασώσει μόνο μία τράπεζα μεσαίου μεγέθους– και περιμένουμε ακόμα να δημιουργηθεί ο βασικός πυλώνας, που είναι το ταμείο απόσβεσης χρέους. Πρόκειται για ένα πραγματικό σκάνδαλο. Στις ΗΠΑ παρόμοιες και πιο σημαντικές δράσεις (όπως ένα επενδυτικό πρόγραμμα 900 δις δολαρίων) επινοήθηκαν μέσα σε 9 μήνες. Εμείς είμαστε ακόμα στο πουθενά.
Για την ελληνική οικονομική κρίση έχει μέρος ευθύνης η Ευρωπαϊκή Ένωση;
Η ΕΕ εστίαζε για πολύ καιρό στην ανάγκη ισολογισμένων προϋπολογισμών και δεν είχε δώσει αρκετή σημασία στις δομικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα, όπως το άνοιγμα των επαγγελμάτων που παραμένουν κλειστά για τους νέους.
Έχει γίνει πλέον ξεκάθαρο ότι είναι τρέλα να συνεχίσεις να απαιτείς μια ψηφοφορία με ομόφωνο αποτέλεσμα για αποφάσεις που αφορούν το μέλλον του ευρώ σε μια συνάντηση ανάμεσα σε 19 επικεφαλής κρατών ή 19 υπουργούς Οικονομικών. Αυτό σημαίνει ότι η τύχη ενός ενιαίου νομίσματος τοποθετείται στα χέρια λίγων διαφωνούντων στον ακροαριστερό Σύριζα ή στο ακροδεξιό True Finns, ένα μικρό συγκυβερνών κόμμα στη Φινλανδία. Επιπλέον, η ευρωζώνη παραμένει στο έλεος της φαντασιοπληξίας κάποιων λίγων που καταχρώνται τον κανόνα της ομοφωνίας για να αποδείξουν ότι έχουν αυτοί δίκιο ή, ακόμα χειρότερα, να προάγουν το εγώ τους.
Διοικώντας την ευρωζώνη ως μια ομάδα χωρών που ακολουθούν εθελοντικά τους ίδιους κανόνες πληρωμής αντί για μια ενιαία ομάδα που θα αποτελούσε έναν από τους βασικούς πυλώνες της ενωμένης ηπείρου μας, έχουμε καταλήξει σε αδιέξοδο. Οι εγωιστικές φιλοδοξίες των κρατών-μελών έγιναν ξανά πιο σημαντικές από το κοινό συμφέρον της ΕΕ και της εσωτερικής αγοράς της. Αντί για ένα λειτουργικό σύνολο, η ευρωζώνη κατέληξε να είναι το άθροισμα ανυποχώρητων χωρών και ασυμβίβαστων στρατοπέδων, πιστωτών και δανειοληπτών, αυστηρών και ελαστικών γραμμών, όπου όλοι ενδυναμώνονται από τη δυνατότητα αλλά και την προθυμία να ασκήσουν βέτο.
Κάνετε προτάσεις για να βοηθηθεί η ελληνική κρίση. Πρέπει να γίνουν, τονίζετε, μεταρρυθμίσεις. Ποιες είναι οι βασικότερες για εσάς;
 |
| Η ασθένεια της Ευρώπης και η αναγέννηση του ευρωπαϊκού ιδανικού Guy Verhofstadt Μετάφραση: Μαργαρίτα Μπονάτσου Παπαδόπουλος 384 σελ. ISBN 978-960-569-543-9 Τιμή: €16,99 |
Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να αναγάγει σε απόλυτη προτεραιότητά της την καταπολέμηση της διαφθοράς και να ξανακάνει ανταγωνιστική την οικονομία της Ελλάδας. Η λίστα προτάσεων είναι μεγάλη, αλλά αξίζει να την αναφέρουμε συνοπτικά. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να άρει τα πολλά νομικά, ρυθμιστικά και διοικητικά εμπόδια στην ελληνική αγορά προϊόντων και υπηρεσιών. Θα πρέπει να ανοίξει τα κλειστά επαγγέλματα όπως των συμβολαιογράφων, των δικαστικών κλητήρων και των μηχανικών. Θα πρέπει να βάλει στόχο να υλοποιήσει περικοπές φόρων στα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα καθώς και στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Θα πρέπει επειγόντως να αποκομματικοποιήσει τη δημόσια διοίκηση και να επανεισάγει τον θεσμό της αξιολόγησης για όλους τους δημόσιους υπαλλήλους. Θα πρέπει να αλλάξει τον νόμο για τη χρηματοδότηση των κομμάτων και να βελτιώσει την κυβερνητική διαφάνεια και λογοδοσία. Και, τέλος, να διασφαλίσει ότι οι εφοριακοί λειτουργούν ανεξάρτητα και να σταθεροποιήσει το φορολογικό πλαίσιο αντί να το αυξάνει συνεχώς.
Η μόνη λύση μας, ακούμε, είναι να οικοδομήσουμε την Ευρώπη όλοι μαζί. Μα με ποιον τρόπο; Διαιρώντας την Ευρώπη σε πλούσιο Βορρά και φτωχό Νότο;
Είναι αλήθεια ότι οι σημερινοί ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν δημιουργούν ενότητα αλλά διαίρεση. Αυτό φαίνεται πολύ ξεκάθαρα αν παρατηρήσουμε το ευρώ. Εξαιτίας της ελαττωματικής δομής του, οδηγούμαστε από τη μία σύγκρουση στην άλλη: Βορράς εναντίον Νότου, μεγάλος εναντίον μικρού, Γερμανία εναντίον Γαλλίας. Για να επιβιώσει, το ευρώ πρέπει να οδηγηθεί με ασφάλεια ανάμεσα σε ένα ελληνικό δημοψήφισμα και ένα φινλανδικό ή ολλανδικό βέτο. Μια στέρεη νομισματική ένωση δεν μπορεί να εγκαθιδρυθεί πάνω σε ένα τόσο ασταθές έδαφος. Είναι απολύτως αδύνατο να λειτουργήσει ως μέσο για τη δημιουργία ενός υγιούς οικονομικού κλίματος.
Το θετικό είναι ότι μπορούμε να το διορθώσουμε. Η ευρωζώνη μπορεί να λειτουργήσει σωστά αν, πέρα από τη νομισματική ένωση, δημιουργήσουμε μια οικονομική και πολιτική ένωση με ό,τι αυτό συνεπάγεται: μία κυβέρνηση, ένα ταμείο, δημοκρατικό έλεγχο και αποφάσεις που λαμβάνονται με πλειοψηφία.
Η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου, διαβάζουμε, θα βοηθούσε να αντιμετωπιστεί η ελληνική κρίση. Είναι πιθανό να συμβεί αυτό στο μέλλον; Και τι θα πετύχαινε αυτό το Ταμείο;
Η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Απόσβεσης Χρέους θα μας επέτρεπε να ξεκαθαρίσουμε όλα τα προβλήματα με μία μόνο κίνηση, γιατί θα τελείωνε οριστικά το αρνητικό σπιράλ της λιτότητας, της συρρικνωμένης οικονομίας και της αύξησης του χρέους.
Δεν θα έλυνε μόνο τα προβλήματα της Ελλάδας, αλλά και αυτά των Ευρωπαίων πιστωτών και των Ευρωπαίων φορολογούμενων. Μέσω αυτού, η Ελλάδα θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει το χρέος της και να το αναδιαρθρώσει με αποδεκτά επιτόκια. Οι πιστωτές θα ήταν ικανοποιημένοι, καθώς η πρόσβαση σε αυτό θα υπόκειται στην εφαρμογή πραγματικών μεταρρυθμίσεων: απελευθέρωση της αγοράς εργασίας και, επιπλέον, μάχη της διαφθοράς και του πανταχού παρόντα κρατισμού. Τέλος, οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι –με πρώτους και καλύτερους τους Γερμανούς– θα ήξεραν ότι οι φόροι που πληρώνουν δεν θα εξαφανίζονται σε χρηματοκιβώτια τραπεζών και οικονομικών αγορών εντός και εκτός Ευρώπης. Ένα τέτοιο ταμείο θα είχε διατηρήσει ακέραια τη φερεγγυότητα του ευρώ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δεν κρύβω καθόλου από τον αναγνώστη την απογοήτευσή μου και αναφέρω αρκετές ανησυχητικές εμπειρίες μου ως πρώην πρωθυπουργού, πρώην προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και εν ενεργεία αρχηγού κοινοβουλευτικής ομάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αλλά έχω και τη λύση για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη. Κι αυτό είναι ένα μεγάλο άλμα προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Να οδηγηθούμε όχι στη δημιουργία ένας ευρωπαϊκού υπερ-κράτους, αλλά στη δημιουργία μιας πιο αποτελεσματικής και δημοκρατικής Ευρώπης.
Γνωρίζετε ότι οι Έλληνες περνούν δύσκολα και έχουν καταστραφεί από τις μνημονιακές υποχρεώσεις; Ακόμη, ότι υπάρχει δυσαρέσκεια για την ευρωπαϊκή πολιτική;
Μα αυτό ακριβώς υποστηρίζω κι εγώ! Αυτό εννοώ όταν λέω να βγούμε από το αρνητικό σπιράλ της συνεχούς αύξησης φόρων που συρρικνώνουν την οικονομία. Πρέπει να το σταματήσουμε αυτό. Αντί να φορολογούνται όλο και περισσότερο η μεσαία τάξη και οι επιχειρήσεις, πρέπει να αναμορφωθεί το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα. Παραφράζοντας τον Μπιλ Κλίντον, «Δεν είναι η οικονομία, ηλίθιε, είναι η πολιτική».
Μπορεί να αποπληρωθεί το ελληνικό χρέος όταν οι τόκοι αλλά και τα ποσά είναι τόσο δυσθεώρητα; Θα μπορούσε να γίνει μείωση του χρέους;
Προτιμώ να μιλάω για αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν δούμε πρόοδο στις διαρθρωτικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν για να κάνουν ξανά ανταγωνιστική την ελληνική οικονομία και να απελευθερώσουν την ελληνική κυβέρνηση από τη διαφθορά.
Μέχρι τώρα, βλέπουμε ότι η ελληνική κυβέρνηση κωλυσιεργεί. Αντιλαμβάνομαι ότι ο όγκος των μεταρρυθμίσεων κάνει τη διαδικασία πολύ δύσκολη, αλλά είναι ξεκάθαρη η έλλειψη πολιτικής βούλησης από την κυβέρνηση Τσίπρα για την πραγματοποίησή τους. Όσο δεν βελτιώνεται αυτό, είναι δύσκολο να συμφωνηθεί μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους.
Στις 4 Οκτωβρίου 2016, στη συνέντευξη Τύπου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο, δηλώσατε ότι πρέπει «να σταματήσουν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και το ΔΝΤ να αντιμετωπίζουν την Ελλάδα ως μια λογιστική άσκηση. Η πολιτική αυτή δεν λειτουργεί». Θα εισακουστεί άραγε αυτή η δήλωση από εκείνους που διευθύνουν το πρόγραμμα οικονομικής διάσωσης της χώρας;
Έτσι πιστεύω. Υπάρχουν ακόμα δυνατότητες για βελτιώσεις αλλά τον τελευταίο χρόνο έχει γίνει μια σαφής μετακίνηση στις προτεραιότητες. Από την έναρξη του τελευταίου πακέτου βοήθειας, στην κορυφή της ατζέντας βρίσκονται τα πιο θεμελιώδη προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν.
Επισκεφτήκατε την Ελλάδα για να παρουσιάσετε το βιβλίο σας. Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από αυτή την παρουσίαση;
Ότι υπάρχει ελπίδα. Μίλησα σε πολλούς ανθρώπους που αγαπούν όλοι την πατρίδα τους και είναι πρόθυμοι να αλλάξουν τα πράγματα στην Ελλάδα προς το καλύτερο. Οι Έλληνες είναι πολύ αποφασιστικοί και δραστήριοι όσον αφορά την τοπική κοινωνία τους αλλά και ευρύτερα τη χώρα. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να διατηρηθεί. Παράλληλα ξέρω ότι στις Βρυξέλλες υπάρχει μια αυξανόμενη ανησυχία ότι δεν μπορεί πλέον να συμπεριφερόμαστε στην Ελλάδα όπως στο πρόσφατο παρελθόν. Πρέπει να σας δώσουμε τον χώρο να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές. Έτσι, υπάρχει τρόπος να ξεπεραστεί η δύσκολη κατάσταση, υπάρχει μπροστά μας ένα λαμπρό μέλλον και είναι κοινό. Αυτή ήταν η βασική μου εντύπωση μετά την παρουσίαση.
Τι σας αρέσει και τι δεν σας αρέσει από την Ελλάδα ;
Υπάρχουν πολλά που μου αρέσουν στην Ελλάδα: ο καιρός, η εκπληκτική κουζίνα της, το ελληνικό κρασί και κυρίως οι υπέροχοι άνθρωποί της. Πραγματικά λατρεύω να έρχομαι στην Ελλάδα. Αυτό που δεν μου αρέσει πολύ είναι η τωρινή της κυβέρνηση, όπου οι λαϊκιστές της αριστεράς συναντήθηκαν με τους λαϊκιστές της δεξιάς. Αλλά η πολιτική σύνθεση μιας κυβέρνησης δεν είναι κάτι αιώνιο. Μιλώντας σοβαρά, δεν υπάρχει ούτε ένα ουσιώδες αρνητικό που μπορώ να σκεφτώ για τη χώρα σας.
Η μετάφραση έχει γίνει από το τμήμα μάρκετινγκ του εκδοτικού οίκου Παπαδόπουλος
[1] *Αναφέρεται στη συνάντηση της Φιλαδέλφειας όπου ψηφίστηκε το σύνταγμα των ΗΠΑ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου